Eimreiðin - 01.09.1896, Blaðsíða 50

210
ár lauk hann við síðasta aðalverk æfi sinnar, 2. part Fausts, en um hann
eru mjög skiptar skoðanir, því þó þessi seinni partur hafi mikla skáld-
lega fegurð að geyma, þá er hann hinsvegar svo fullur af dulspeki og
ráðgátum, að hann i heild sinni er óaðgengilegur öllum þorra lesenda.
Skömmu fyrir siðasta fæðingardag sinn var Goethe staddur i bæ
þeim, er Ilmenau heitir, og gekk upp á fjall eitt1, sem þar er i nánd;
hafði honum opt þótt unaðssamt að dvelja þar, og á haustkvöldi einu
(1783) hafði hann ritað þar, á þil í timburkofa einum, hina nafnkunnu
vísu, »Ueber alle Gipfeh (Alkyrð yfir fjöllum). Hann leit á visuna og
las hana yfir, og er hann minntist liðnu tímanna, komst hann við og
vöknaði um augu og tók hátt upp fyrir munni sjer seinustu orðin:
»Warte nur, ialde
Ruhest du auch«,
og það rættist líka, að hvíldarinnar var ekki langt að biða, þvi árið eptir
(1832) 22. marzm. dó hann þjáningarlausum dauða á 83. aldursári. Sið-
ustu orð hans voru: »Mehr Licht!« (meira ljós!) og voru þau einkenni-
leg fyrir hann, sem alla æfi hafði leitað eptir ljósinu, hinu eilifa ljósi
fegurðarinnar og sannleikans.
Að þvi er skáldskap Goethe’s snertir, þá er það »lýriska« gáfan,
sem yfirborðið hefir, og sjerstaklega eru hin lýrisku kvæði lians svo
framúrskarandi, að ekkert lýriskt skáld fyr nje siðar hefir verið fremra,
og efasamt, hvort nokkurt annað geti við hann jafnazt. Og í leikritum
hans gætir hins lýriska svo mjög, að jafnvel Faust, hið mesta meistara-
verk hans, má að mörgu leyti kalla lýriskan sjónleik. En allt um það
eru bæði sjónleikar hans og frásögu skáldskapur, skoðað út af fyrir sig,
svo ágætt i sinni röð, að það er setjandi jafnhliða verkum hinna fremstu
skálda. Vald hans yfir þýzku máli segir J. Grimm, að verið hafi svo
frábært, að enginn annar þýzkur höfundur komist í samjöfnuð við hann.
Og yfirleitt rikir í skáldskap Goethe’s hið fegursta samræmi efnisins og
formsins, enda hafði hann ausið djúpt af lindum hinnar grísku forn-
menntunar, og þvi hafa sumir sagt, að hann væri fremur griskur en
germanskur í anda. Má vera að Goethe hafi stundum viljað fara of-
langt í þvi, að likja eptir forngrískum fyrirmyndum, en því munu menn
aldrei geta neitað, að skáldmeiður hans hefir sinar djúpu rætur i ger-
mönskum jarðvegi, þótt hann baði krónu sina i heiðlopti hellenskrar feg-
urðar. I víðtæki og allsherjarleik andans2 hefir hann verið einstakur
1 Það heitir Kickelhahn og er »Thuringerwald« þar hæstur.
2 Georg Brandes fer um liann þessum orðum: »GÓethe hafði eigi að eins liina
dýpstu skáldskapargáfu til að bera, heldur var hann að öllu samtöldu bezt
gefinn og fjölhæfastur þeirra manna, sem ffam hafa komið í bókmenntum
Evrópu allt frá endurfæðingu vísindanna (Renaissance). Þó hinir fyrstu fimm-
tugir æfi hans og lífstarfs he}TÍ átjándu öldinni til----þá seilist þó veld-
issproti hans inn yfir nítjándu öldina, og þó vjer nú á dögum víða hvar
sjáum takmörk gáfna hans, þá eygjast samt ekki enn þá takmörk veldis hans
í rúmi og tíma. Tuttugasta öldin mun taka við honum af hinni nítjándu,
eins og nítjánda öldin tók við honum af hinni næst undanfömu, og að
sama skapi sem þjóðunum vex menning, munu þær í fyllra mæli leitast við
að komast niður í anda ljóðmæla hans, skáldmynda og hugsana«.