Eimreiðin - 01.09.1896, Blaðsíða 48

208
í Róm). Hann orti nú meira en hann hafði gert um langan tíma, þar
á meðal margar hinar fegurstu »ballöður« sínar (smákvæði sögulegs efn-
is), og ennfremur ortu þeir vinirnir hvor með öðrum nXeniem, hárbeittar
skopvísur (tvihendur), sem sneiddu miskunarlaust að því, sem miðlungslegt
eða ljelegt var, í hinum þýzku bókmenntum um það leyti. Voru þær vísur
prentaðar i nMusenalmamcke., ársriti skáldlegs efnis, sem Schiller einnig
hjelt úti. Urðu þeir gramir mjög, sem sneiðirnar áttu, og ljetu fjúka i
kveðlingum á móti, en megnuðu þar lítið. Höfðu »Xeniur« þessar all-
mikla þýðingu og studdu að uppgangi beggja skáldvinanna. 1795 hafði
Goethe gefið út skáldsögu sína, »Wilhelm Meisters Lehrjahree. (fræðslu-
ár V. meistara). í henni sýnir hann, hvernig ungur maður, sem finnur
hjá sjer köllun til að vera listamaður (leikari), fær fræðslu og andlegt
uppeldi i skóla lífsreynslunnar og menntast frá óljósu hugsjóna sveimi
til skyldurækni og siðferðilegs sjálfstæðis. Og nú orti hann »Hermann
und Dorothean, frásögukvæði i hexametrum, sem lýsir viðburðum heimil-
islegs og borgaralegs lifs i anda Hómers (1797). Var þvi kvæði svo
vel tekið á Þýzkalandi, að ekkert af skáldskap Goethe’s hafði hlotið jafn-
mikið gengi síðan æsku skáldrit hans komu út. Á árunurn 1796—1810
veitti hann hirðleikhúsinu i Weimar forstöðu og ljet þá leika marga
sjónleiki eptir Shakespeare og alla eptir Schiller. Gekk hann mjög rikt
eptir því, að leikararnir fullnægðu íþróttalegum fegurðar-kröfum og var
mikill frömuður þeirrar listar.
Fráfall Schillers (1805) fjekk honum svo mikils trega, að honum
þótti sem hann hefði misst helft sálar sinnar. Árið eptir var óhappa-
ár mikið fyrir Þýzkaland, er Prússland með bandamönnum sínum beið
hinn herfilegasta ósigur fyrir Napóleon, og kom það einnig hart niður
á Sachsen-Weimar. Þá var það sem Goethe ljet gefa sig saman við
Christiane Vulpius (embættismannsdóttur i Weimar), er hann hafði búið
saman við, síðan hann kom heim frá Róm og getið nokkur börn við,
og fór hjónavigslan fram, meðan Frakkar voru að ræna Weimar eptir
orustuna við Jena; geri hann það mest til að tryggja framtíð sonar
þeirra, er þau áttu einan barna á lífi; hjet hann August eptir hertogan-
um. Síðasta skáldsagan, er Goethe samdi, var »Die Wahlverwandt-
schaftem (skyldleikavalið), sem lýsir baráttu milli tilfinningar og skyldu,
og er hún hið mesta snildarverk. Á árunum 1807'—13 hneigðist hug-
ur hans nokkuð að Napóleon1, sem þá var svo almennt hataður á Pýzka-
landi sakir yfirgangs síns, en Goethe laðaðist að hinu »demoniska« per-
sónuvaldi hans og dáðist að honum sem hetju og afarmenni. Hafa sumir
kallað það þjóðræktar skort, en það sýnir að hinu le3'tinu, hversu Goethe
var frjáls og óháður í skoðunum sinum.
1 Þegar furstafundurinn var í Erfurt, 1808, kvaddi Napóleon Goethe til viður-
tals. Töluðu þeir lengi saman og mest um skáldskap, og undraðist Goethe
þekkingu Napóleons og dómgreind í þeim efnum. Meðal annars bar Wer-
ther á góma, og hafði N. lesið hann sjö sinnum. Þegar G. kom inn í sal-
inn, hvessti N. á hann augun og mælti: »Vous etes un hommeU (Pjer eruð
maður) og þegar hann gekk út, sagði hann við þá, sem hjá honum voru
(Talleyrand og Daru); »Voila un homme.U (lítið á, þarna er maður). Hefir
með rjettu verið tekið fram, að hjer hittust málsvarar tveggja stórbyltinga,
pólitisku byltingarinnar á Frakklandi og andlegu byltingarinnar á Þýzkalandi,
sem á sinn hátt var eins merkileg og hin.