Eimreiðin - 01.01.1897, Side 46

46
birtust hans gömlu frelsis og mannrjettinda hugmyndir að nýju, göfgað-
ar og fegraðar fyrir skáldlega snilli, sem náð hafði|sínu hæsta stigi.
Var Vilhjálmur Tell fyrst leikinn i Weimar, en siðan i Berlin, og var
Schiller þar nærstaddur og sjálfur vottur að þvi, með hvilíkum algleym-
ingi hor.um var tekið. Oðara en hann lauk við Vilhjálm Tell, hafði
hann tekið fyrir annað efni, »Demetrius«, úr Rússlands sögu, og átti
að verða sorgarleikur, efl til að fullgera hann entist honurn ekki aldur,
þvi heilsan var nú algjörlega á förum og dauði fyrir dyrum. Af »De-
metrius« eru að eins til brot og drög, sem sýna hvernig leikurinn var
áformaður, og má af þvi ráða, að hann mundi hafa orðið snildarverk.
Af lýriskum kvæðum Schillers er »Alpenjáger« (Alpaskyttan) eitt hið
siðasta. Hann andaðist 9. maí 1805 til mikillar og almennrar sorgar
um allt Pýzkaland, því aldrei hefir neitt þýzkt skáld verið jafnelskað og
hjartfólgið öllum, æðri og lægri, eins og hann.
Schiller var eigi að eins mikið skáld, heldur hafði hann einnig
lyndisfar og hjartalag, sem samboðið var hinni miklu og háleitu gáfu
hans, og því lýsti sjer einnig í líferni hans og framkomu hatur á falsi
og órjettlæti, ríkur áhugi á hinu fagra og sanna og lotning fyrir hinu
heilaga, samfara yfirlætisleysi, einlægni og hjartans hreinskilni. Að ytra
áliti var hann ekki fríður maður, en andlitið svipmikið og skarplegt og
lýsti hinu andlega afli og andagiptar fjöri, sem inni fyrir bjó, einkum
þegar hann talaði, og gerði það persónu hans mjög tilkomumikla.
I trúarefnum var hann frjálshyggjandi eins og Goethe, og kveðst
hann af trúrækni ekki játa neina trú; en hitt er vitaskuld, að hann var
játandi þeirra hugmynda, sem eru trúarbragðanna æðsta undirstaða, eins
og líka skáldskapur hans ber ljósastan vott um1. Hafi nokkurt skáld
borið merki með einkunnarorðinu: »Excelsior«, þá var það Schiller, svo
hátt setur hann markið og svo hugsjónarlega háleitur er skáldskapur
hans. En allt um það hefir hann orðið hið alþýðlegasta og kærasta skáld
þýzku þjóðarinnar, og kemur það af því, að þótt skáldskapur hans, sjer-
staklega hinn lýriski, sje mestmegnis heimspekilegur og fræðilegur, þá
er hann hinsvegar svo hrifandi sakir háfleygis, tilfinningaríkis og tígu-
leika orðfærisins, að jafnvel þótt efnið sje þungt i sjálfu sjer, þá syngst
það inn i hvers manns hug og hjarta. Einmitt fyrir þetta hefir Schiller
orðið kennari þjóðar sinnar, að hann hefir náð til hennar allrar með
áhrifum sínum, og er þetta eitt meðal annars, sem skilur milli Schillers
og Goethes, að Schiller er alþýðlegri og sjerstaklega, fremur en Goethe,
skáld hinna ungu; hins vegar stendur Goethe að sínu leyti nær mennt-
aða flokknum og æðri stjettunum og verkar meira óbeinlinis en beinlínis með
sinni skáldsnilli, sem að vísu hvílir á breiðari og allsherjarlegri grundvelli
en Schillers. Að öðru leyti stefna bæði þessi stórskáld að sama markinu,
þó hvort um sig hafi sina aðferð. Goethe tekur lífið eins og það er,
og samlagar það sínum anda; hann verður fyrst að lifa i eigin tilfinn-
ingum, það sem hann vill yrkja um og korna í skáldlegan búning. Hann
stendur föstum fótum á veruleikans jörð og augu imyndunar hans líta
fyrst á verulega lífið, en þar næst á hugmyndina. Aptur lítur Schiller
1 Welche Religion ich hekenne ? Keíne von allen,
Die du mir nennst. — Und warum keine ? Aus Religion,