Eimreiðin - 01.09.1902, Page 25

i«5
Öll orð hans eru eins konar guðsorð, öll með þeim blæ guð-
rækninnar, gæzkunnar og andríkisins, að þau munu vart verða
einkend með réttara orði. En rit hans eru alls ekki guðfræðisrit.
Guðfræðisdeilum eða rannsóknum gaf hann sig lítið við og aldrei
nema vegna gefinna orsaka. 011 rit hans eru um dygð og guðs-
ótta, en með nýjum skoðunarhætti og formi: Hann vill efla guðshug-
mynd vora með því, að efla skoðun vora á eðli sjálfra
vor. I þessu eru rit dr. Kj. ólík öllum öðrum kennimannlegum rit-
um, sem á undan honum vóru samin —- að undantekinni fjall-
ræðunni og stöku setningum hins sama andlega postula, sem fyrst
sló erfðasyndinni fastri í fræðum kirkjunnar. Pegar Kj. ræðst á
einhverja erfðakenning, t. d. þrenningarlærdóminn, þá er aðal-
ástæða hatis, að röðstyðja með því heilbrigðari og bjartari lífs-
lífsskoðanir og ryðja brautina fyrir þá, sem sátu fjötraðir bak við
úreltar mannasetningar. Sá guð, sem Kj. boðaði, er hið skilyrðis-
lausa upphaf alls réttlætis og kærleika, alfaðirinn, guð ljóssins og
lífsins, sem sendir oss sífeld bros í blíðu sumarsins og opinber-
aðist oss í gæzku Jesú og kærleika. Næst þeirri skoðun er gleði
hans yfir lífinu og þakklæti við guð fyrir gæði þess og dásemdir.
Aldrei heyrast hjá honum hinar alkúnnu guðlöstunar raunatölur
yfir heiminum sem táradal; lífið sýndist honum bjartir helgisalir,
jörðin himnaríki, og guð sjálfur nærri oss, blessandi börn sín frá
skínandi hástóli sælunnar. »Handleiðsla guðs hingað til,« sagði
hann, »fyllir mig óbifanlegu trausti til ókominna tíma.« Priðja
allsherjar-skoðun hans var trú hans á manneðlið. Ekkert vakti
eins gretnju og vandlæti hins milda manns eins og kenning kirkj-
unnar um gjörspilling mannsins. Eessi kenning gekk stiemma fram
af honum. Par lá í hans augum aðal-ágreiningsefnið milli hins
gamla og hins nýja. Hann kendi að maðurinn væri undir niðri
góður, eða að m. k. lagaður og ákvarðaður til að verða það —
án yfirnáttúrlegra áhrifa, er hann kvað rugla alla rétta og heil-
brigða skoðun. En dr. Kj. var of vitur og gætinn til að fara of
langt: Hann neitar hvergi syndsemi kyns vors og mikla breysk-
leika. Fáir metin hafa búið yfir meiri meðfæddum viðbjóð á öllu illu,
ósönnu og ljótu eins og hann. Enginn hefir betur skilið orð
Esaíasar: !>Alt réttlæti vort er eins og niðurlagsfat.« Og enginn
setti takmark algjörleikans hærra; enginn krefst meiri helgunar af
kristnum mönnum en hann gjörði.
Pað, sem hann andæpti, var hið sjúka og brjálaða í kenning-