Eimreiðin - 01.05.1912, Page 35

111
ekki úr vegi fyrir íslenzka kjósendur að íhuga, hvort rétt mundi
að álíta hann landráðamann fyrir það.
IV. SAMNINGSAÐILAR UM SAMBANDIÐ.
I Eimr. XVII, 214 var sýnt fram á, að þó Jón Sigurðsson
hefði haldið því fram, að sambandið eftir Gamla-sáttmála hefði
aðeins verið við konunginn, þá hefði honum verið ljóst, að svo
gæti sambandinu ekki orðið hagað nú, þegar konungsstjórnin væri
orðin þingbundin og vald konungs því hverfandi í samanburði við
það, sem það var fyr á öldum. Pessvegna dygði ekki að byggja
á Gamla-sáttmála í sinni fornu mynd, heldur yrði að gera nýjan
sáttmála í líkum anda, en þó með þeirri tilbreyting, sem ástand
vorra tíma krefði (Andv. I, 27). Og með því vald sambands-
þjóðarinnar væri nú ekki lengur í höndum konungsins eins, held-
ur í höndum ábyrgðarstjórnar og fulltrúaþings, þá yrði að gera
hinn nýja sáttmála við þjóðina sjálfa eða fulltrúa hennar, með
frjálsu samkomulagi og fullum atkvæðisrétti beggja þeirra veldis-
hluta, er í sambandinu ættu að vera.
I þessa sömu átt stefna ýms ummæli í bréfum Jóns Sigurðs-
sonar, þar sem hann hefst handa gegn þeirri skoðun (sem ekki er
enn aldauða), að Islendingar þurfi ekkert við Dani að eiga í samn-
ingum sínum, heldur einungis við konunginn, eins og í gamla
daga (á 13. öldinni). Hann bendir á, að ekki verði hjá því kom-
ist, að semja líka við ríkisþing Dana og fá samþykki þess. Hann
er og á því, að seinna meir muni að því reka, að íslendingar
muni álíta sér hag í því, að eiga fulltrúa á ríkisþinginu. Af slík-
um ummælum skulu hér tilfærð þessi:
(1870) »Þá er nú þessi óttalega naívítet í Ganglera, að vilja láta
konung vera alvaldan og skipa Dönum, hvernig peir eigi ab fara meb
okkur.i MJS. 496.
(1870) »Ved Islands Fremskridt, som vi alle haabe paa, vilde
Landets Interesser blive mere flersidige, og derved vilde det uden Tvivl
befindes at vœre nyttigt, at have Reprœsentation i Rigsdagen. Det vilde
da naturligvis ikke falde nogen ind, at forlange Spörgsmaalet om denne
Repræsentation og Islands eventuelle Deltagelse i de almindelige An-
liggender afgjort uden Rigsdagens Samtykke, men det maatte kunne
ordnes efter en Overenskomst mellem Altinget og Rigsdagen.« MJS.
509 — 10.
(1870) »Hvis Rigsdagen maatta finde det nodvendigt, at vedtage
en Reservation med Hensyn til Rigsdagens Samtykke til Islands even-
tuelle Deltagelse i de almindelige Anliggender eller Fcelles-Sagerne, da
8*