Eimreiðin - 01.01.1916, Qupperneq 27

2 7
Svo lítur út, sem bændurnir séu farnir að fallast á allan þennan
»fína móð«, og kjólana með; þvi allur helmingur af þeim sveita-
stúlkum, sem eru nú farnar að strunsa suður í Rvík til lærdóms, —
»á verkstæðú, segja þær, »í sölubúðc, »á símastöð« o. s. frv., —
eru kjólklæddar, eða jafnvel flestar, og með úr í löngum festum. En
séu þær svo heimskar, að vera í íslenzkum húfufötum, mega menn
eiga það víst, að silkisvunta dinglar framan á þeim. Og þegar þær
koma í land, sjást á þeim skýrar rósir, bæði af spýju og bleytu, sem
slezt hefir á þær á þessum »fínu sjótúrum«. Og þó eru þær svo
hjartans ánægðar á svipinn, rambandi með þetta skraut framan á sér;
því þessi bleyta er ekki úr kvíum, og því vel þolandi. Og þó fæt-
umir séu eitt forarendemi, og pilsin líka, þá hefir sú bleyta eða
óþverri ekki myndast í kvíum, heldur í þarfir sjálfra þeirra, til þess
að fullnægja hinni innri hvöt, nfl. að s ý n a s t.
Mér verður stundum gramt í geði, er ég sé slíkt og þvilíkt. En
heiðarlegar undantekningar eiga sér þó stað; því ég þekki stúlkur,
sem aldrei tildra sér svona fram. En þegar ég hugsa um hinar, þá
dettur mér í hug, það sem dr. Hjaltalín sagði við mig þingsumarið
1867, þegar verið var að tala um að rýmka frelsi vinnufólks og leysa
vistarbandið. Ég kom þá á þing einn dag, og heyrði, að hann hafði
mikið á móti því, að vistarbandið væri leyst. Ég átti þá heima hjá
honum, og var það vani hans, þegar hann kom heim af þingi, að
segja mér, hvaða mál hefðu verið á dagskrá. Svo fór hann að tala
um vistarbandið, töluvert æstur. Þá segi ég: »Ég er hissa á þvf,
að þér skulið vilja hefta frelsið.« í’á svarar hann: »Þú sérð skamt
fram í tímann.« — »Hvað verður þá?« spyr ég. — »Pað, að skörin
fer upp í bekkinn,« segir hann. »Vinnumaðurinn þykist jafnsnjall hús-
bóndanum og vinnukonan húsmóðurinni, og endirinn verður sá, að
fólk hrúgast í kauptúnin, og bóndinn verður í vandræðum með að tá
vinnufólk, hversu hátt kaup sem hann býður.« Svo bætir hann við
og segir: »Jæja, Anna mín, þú lifir það, að þetta verður. Fólkið
fær frelsið of fljótt. f’að kann ekki að fara með það enn, nýkomið
úr viðjunum gömlu.«
Hvort nokkur annar sé búinn að þreifa á, að þessi ummæli dr.
Hjaltalíns hafi ræzt, veit ég ekki, en ég hygg, að þau séu fyllilega
fram komin, eins og ég þegar hefi lýst. Og ég býst við, að ég hafi
þar ekki orðum aukið, því margt mætti til tína fleira, sem bendir á
algert gáleysi hjá mörgum. T. d. má benda á hagnýting ýmsra
hluta, er áður voru hafðir til matar. Innvols kvikfénaðar liggur í
þessu hallæri (sem mér finst ekki sé ofnefnt þetta ár) ónotað hér í
fjörunni nú um slátrunartímann, sem þó væri nógur matur á marga
hesta. Nú er vömbin ein hirt, en hinu fleygt í sjóinn. En garnirnar
kaupa mentuðu þjóðirnar, og selja aftur dýrum dómum. Á hvað
bendir annað eins, annað en skrílshátt, sem þjóðin því miður er ekki
enn orðin alveg laus við? Það væri sannarlegur velgjörningur, ef
einhver tæki sig til að koma í veg fyrir annað eins háttalag. Og
mér finst, að það stæði sveitarnefndunum næst, að hefjast handa í
því efni. Því mér hefir verið sagt, að þetta sé orðið alsiða um land-
ið. Hér í Stykkishólmi hafa tvær konur tekið sig saman og látið