Eimreiðin - 01.01.1916, Blaðsíða 68

68
skýr og aflmikil, eins og
um.
maður hefði búist við af hon-
V. G.
JÓN TRAUSTI: GÓÐIR STOFNAR. Sögur frá fyrri öldum.
II—IV. Rvík 1915 (Sig. Kr.).
í þessum sagnabálki eru 3 sögur: 1. Veizlan á Grund, þar
sem sagt er frá Grundar-Helgu og drápi Smiðs Andréssonar hirðstjóra;
2. Hækkandi stjarna, þar sem lýst er æskuveikindum Vatnsfjarð-
ar-Kristínar, dauða Þorleifs bróður hennar og brúðkaupi hennar í Við-
ey 1405, er hún giftist seinni manni sínum; 3. Söngva-Borga,
sem var dóttir Jóns lögmanns Sigmundssonar, er Gottskálk biskup
grimmi bannfærði, og segir þar frá síðustu lífsstundum hennar.
Sögur þessar fara fram á 14 , 15. og 16. öld og eru að því
leyti framhald hver af annarri, að þær eru allar úr sömu ættinni,
þar sem Grundar-Helga var móðir Bjöms Jórsalafara, en Vatnsfjarð-
ar-Kristín dóttir hans, en hún aftur langamma Söngva-Borgu.
Hann ætlar að verða Walter Scott okkar íslendinga, hann Jón
Trausti Það er þarft og gott verkefni, sem hann hefir valið sér, að
bregða ofurlitlu ljósi yfir myrkustu kaflana í miðaldasögu vorri og
draga upp fyrir mönnum myndir úr henni. Og hann er með sinni
miklu hugsjónagáfu vel til þess fallinn. Hann getur bæði fylt vel út í
eyðumar, svo myndirnar verði sem skýrastar, og gert sögurnar aðlað-
andi með sínum fjömga frásögustíl. Vér áttum dálítið annríkt, er vér
fengum bókina í hendur, en gátum þó ekki stilt oss um að fara að
glugga í hana. Og svo fóru leikar, að ekki gátum vér hætt, fyr en
vér höfðum lesið allar sögurnar í einni striklotu. Og svo hyggjum
vér, að fleirum muni fara.
En enginn er alfullkominn, og heldur ekki Jón Trausti. Þó að
oss þyki sögur hans góðar, þá teljum vér þær ekki gallalausar. Og
með því vér jafnan gerum oss far um, að segja b æ ð i kost og löst
á þeim bókum, sem vér dæmum, skal nú ögn vikið að gallahliðinni.
Á sumum stöðum bryddir á, að höf. er ekki nógu vel að sér í
menningarsögu vorri, sem ekki er heldur von. Þannig er skálalýsing
hans (bls. 24—25, 265) rammskökk. Hann hefir þar fylgt hinni
fornu skálahugmynd Jóns Eiríkssonar í Khafnarútg. af Gunnlaugs
sögu Ormstungn frá 1775 og mynd Sigurðar málara af henni í þýð-
ingu Dasents af Njálu. Sú skálahugmynd þótti góð og gild um rúmt
100 ára skeið, þangað til »Privatboligen paa Island i Sagatiden«
kom út (1889), sem sýndi, að hún var bábilja ein, og að gestum
var ætíð fagnað í stofu á íslandi og þar fóru veizlur fram, en
s k á 1 i n n var aðeins svefnherbergi. Þetta má bæði sjá af fornlögum
vorum og sögum og er einna styzt framsett í þessari setningu í Kor-
mákssögu (14): »Hann sat yztur í stofu, en hvíldi við skála-
dyrr.« Það er því alrangt að láta veizluna á Grund fara fram
í skálanum og láta þar vera borð, bekki og langelda. En bardag-
inn um nóttina fór auðvitað fram í skálanum, því þar sváfu gestirnir.
Höf. ættí að kynna sér það, sem um þetta er ritað í »Privatboligen«,