Dagblaðið Vísir - DV - 29.12.1981, Qupperneq 17

DAGBLAÐIÐ & VÍSIR. ÞRIÐJUDAGUR 29. DESEMBER 1981.
17
Menning Menning Menning
Tryggvi Emilsson
langbest að lýsa og segja frá sveitalifi
og sveitabúskap. Einhverjir bestu
þættirnir í Konu sjómannsins snúast
um búskapinn á Hamri: fæðingu Sæ-
valds í fyrsta þætti, viðskilnað Sigríð-
ar við sveitina í öðrum. Og ekki er
vert að gleyma frásögn af flutningi
Guðrúnar, eldri systur hennar sem
þar hefur búið búi sínu, frá Hamri
löngu síðar. Tryggvi getur skrifað um
dauða hluti, bæjarhúsin á Hamri,
búrkeraldið þar, heyin við bæinn,
þannig að engu er líkara en hlutirnir
eignist sitt eigið líf í frásögninni,
sjálfir órofa þáttur mannlífs. Og
hann lýsir fólkinu í þessum heimi,
Fal vinnumanni í sveitinni í fjörutíu
ár, Randíði gömlu verkakonu á
Klöpp, þannig að það stendur ljóslif-
andi fyrir sjónum lesanda.
Sagan dregur enga dul á harðn-
eskju sveitalífsins, öðru nær, þótt
það sé í og með séð í rómantísku ljósi
að hefðbundnum hætti, sbr. bæði
veður- og náttúrulýsingar í upphafi
sögunnar, fyrirboða og vitranir. Hin
átakanlega frásögn af barni öreigans
í upphafsþættinum nægir ekki sög-
unni, heldur er hún aukin róman-
tískri örlagasögu. Fæðing Sævalds
verður jafnharðan ,,ákall örlag-
anna”: veldur því að Sigríður flytur
um síðir i hús Hreggviðs enda reynist
Sævaldur náskyldur Hreggviði, syst-
ursonur hans. Þarna eins og víðar i
sögunni virðast frásagnarformúlur
reyfarasögu farnar að móta í hönd-
um höfundar frásagnarefni veru-
leikans.
Það er engin ástæða til að draga í
efa efnislega Iýsingu sögunnar á
stéttaskiptingu, andstæðum auðs og
örbirgðar. Sveitasamfélagið er að
vísu stéttskipt, Ijóst til dæmis að
hreppstjórinn, frændi fólksins á
Hamri hefur reynst þeim harðdrægur
landsdrottinn. Samt sem áður er um-
fram allt samheldni með sveitafólk-
inu. „Satt að segja elskuðu þær og
virtu þcnnan öldung,” segir um syst-
urnar á Hamri og hreppstjórann. í
kaupstaðnum er þessu allt öðruvísi
farið, slík elskusemi fjarri lagi, þar
takast á ósættanlegar andstæður.
Faktorinn kemur eins og úr öðrum
heimi, akandi í kanaog klæddur í loð
feld. Það má berjast við hann og sigr-
ast á honum. En önnur skipti eru
ísjárverðari. Sævaldur fóstursonur
Sigríðar, sem hana dreymdi að yrði
prestur, villist á menntabrautinni,
ánetjast faktor, verður tengdasonur
hans og verslunarstjóri og er þar með
numinn á burt úr heimi þeirra Sigrið-
ar, Hreggviðs og systkina sinna, og
raunar dauðamerklur ntaður upp frá
því í sögunni. Hjördís dóttir Hregg-
viðs lætur glepjast af auðmanni sem
dregur hana svívirðilega á tálar,
hrindir henni út í dauðann — og ferst
að vísu sjálfur fyrir vikið.
Þau börn þeirra hjóna eru á hinn
bóginn hólpin sem halda sig við sína
stétt, gæði og gildi lífsins fólgin í
trúnaði við eðli og uppruna sinn,
hollustunni og samstöðunni með sín-
um líkum. Aftur er heimur veruleika
í sögunni túlkaður i ljósi einfaldra
rómantiskra hugmynda um andstæð-
ur ills og góðs, lifsins og dauðans,
sögufólkið fyrst og síðast persónu-
gervingar lífsgilda sem sagan vill
kveða lof.
í einskonar bókarauka eru þrjár
smásögur, innfjálg ástarsaga, Blóð
vornæturinnar, listavel sögð dýra-
saga, Heimdragi.og loks rómantisk
smásaga, Ljósið, þar sem saman er
spunnið efnivið þjóðsögu og raunsæ-
islegrar frásagnar úr sveitalífi með
aðdáunarverðu móti.
sjálfu, bæði vegna þeirra kynna sem
Lárus hafði af ýmsu frændfólki sínu
auk þess sem Jón Gislason aflaði
Bókmenntir
Bjami Vilhjálmsson
upplýsinga með viðtölum við fólkið
sjálft, líklega mest varðandi yngstu
kynslóðina.
Bókin ber þess öll glöggt vitni, að
ekkert hefur verið til sparað að gera
liana sem bezt úr garði. Hvorki Lárus
né Guðjón læknir falla í þá freistni
að gera heilaga dýrlinga úr ættmenn-
um sínum. Framan við hið eiginlega
bókarefni er Ijósprentað Æfiágrip og
útfararminning Björns sýslumanns
Blöndals eftir séra Svein Níelsson,
Reykjavík 1848, rit upp á 62 bls., nú
sjálfsagt orðið nauðafágætt, og síðan
ljósprentað handrit af ættartölu ætt-
föðurins, sennilega eiginhandarrit
séra Sveins Níelssonar, 29 bls. að
lengd, og er þar rakin framætt Björns
sýslumanns. Eitt af þvi sem prýðir
bókina og gefur henni stóraukið
gildi, er sá fjöldi mynda, sem henni
fylgir. Eru það sumpart heilsíðu-
myndir af konu, börnum og tengda-
börnum ættföðurins, myndir úr
handritum og af gömlum bæjarhús-
um. Því miður er ekki til nein mynd
af sjálfum ættföðurnum. Þessar
myndir eru allar ótölusettar. En auk
ffamangreindra mynda eru á 136
ót'ölusettum blaðsíðum 726 tölusettar
myndir, sem bæði eru af einstakling-
um, en stundum af tveimur eða fleiri
saman og af heilum fjölskyldum. Er
þá verkið alls orðið 716 bls. að lengd.
í nafnaskrá er síðan vitnað í númer
það sem geymir myndir af hlutaðeig-
andi persónu. Auk þess sem mynd-
irnar eru áhugaverðar fyrir venjulega
lesendur, kunna þær einnig að hafa
mannfræðilegt gildi.
Að svo miklu leyti sem ég hef próf-
að nafnaskrána, sem verkinu fylgir,
virðist mér hún traust. Sérkennilegt
er þó að sjá alerlenda menn flokkaða
undir skírnarnafni sínu (eða fyrsta
staf i skírnarnafni) i skránni. T.d. er
fyrstur á blaði A. Dybdal, forstöðu-
maður í íslenzku stjórnardeildinni í
Höfn. Hverjum skyldi detta í hug að
leita hans undir A? Þegar að er gáð,
er þó bót í máli, að einnig má finna
hann undir Dybdal með tilvísun i A.
Undir Gustavsson í skránni er vísað i
Andreas, en þar hefði einnig átt að
vera Agnes Jesica og Jolf Andreas.
Ekki er hægt að ætlast til þess í riti
sem þessu, að öllum einstaklingum af
ættinni sé gert jafnhátt undn‘,'höfði.
Hvort tveggja er, að meiin háfa um
ævidaga sína verið misjafnlega mikið
i sviðsljósinu og höfundur hefur
þekkt misjafnlega mikið til fólksins.
Einnig ber þess að gæta, að fjölmarg-
ir þeirra, sem nafngreinir eru, eru enn
ungir að árum og jafnvel smábörn,
þegar ritið er samið. Þessi mismunun
á fólkinu er því engan veginn óeðlileg
og gerir að mínu viti ritið miklu til-
breytingarmeira og áhugaverðara.
Ég tel einsætt, að Blöndalsættin
verði jafnan talin meðal merkustu
ættfræðirita, sem út hafa komið á ís-
landi.
Bjarni Vilhjálmsson
þjóðskjalavörður
GLÆSILEGASTA
VERK SKJALD-
BORGAR TIL ÞESSA
Mikinn hval hefur nú rekið á
fjörur fræðimanna og áhugamanna
um íþróttir. Haraldur Sigurðsson
bankafulltrúi á Akureyri hefur samið
geysimikið verk um sögu skíða-
íþróttarinnar erlendis og hérlendis,
en það er kunnugt þeim sem þekkja
Harald að hann hefur safnað í fróð-
leikssarpinn svo að um munar og
sárafáum mun þar vera til að jafna.
Haraldur hefur ódrepandi og eld-
legan áhuga á íþróttum og er þar
öllum hnútum kunnugur af eigin
raun. Um það sérefni, er þessi bók
tekur til, er hann flestum fróðari,
hefur enda átt sæti í stjórnum Skiða-
ráðs Akureyrar og Skíðasambands
íslands. Meðhöfundar að bók þessari
eru Einar B. Pálsson og Þorsteinn
Einarsson, svo og núverandi for-
maður Skíðasambandsins, Hregg-
viður Jónsson lögfræðingur.
í forspjalli Svavars Ottesens fram-
kvæmdastjóra í Skjaldborgarút-
gáfunni kemur fram, að hér er lang-
þráður draumur hans að rætast, allt
frá því að hann horfði með undrun
og aðdáun á kappa eins og Magnús
Guðmundsson, Magga Binna og
Badda Jún.
Svavar treysti Haraldi Sigurðssyni
best til þess stórvirkis sem hann
dreymdi um að gefa út, og nú hefur
draumurinn ræst. Til viðbótar því
efni, sem áður voru nefndir höfundar
að, rifja 50 íslandsmeistarar og
Olympíufarar upp minningar sínar.
Bókmenntir
Gísli
Jónsson
Allt verkið er unnið af þeirri ná-
kvæmni og alúð sem Haraldi er lagin,
og mætti hann meira að gera að ausa
til okkar nokkru af þeim hafsjó
kunnáttu og þekkingar sem hánn er
orðinn. Hann hefur til þessa verið
alltof hlédrægur.
Að sínu leyti má Skjaldborg vel við
una. Hér skal ekki hikað við að fuli-
yrða að þetta sé að öllu samanlögðu
glæsilegasta frumútgáfa nokkurs
verks, sem fyrirtækið hefur staðið
að. Bókin er öll prentuð á mynda-
pappír, enda sægur mynda stórmikil
bókarprýði. Þetta er mikið framlag
til íþróttasagnfræði, og metnaður sá,
sem lýsir sér í verkinu öllu, ætti að
vera æskumönnum nútímans áleitin
eggjun til afreka á skíðum og i öllum
öðrum greinum íþrótta. Fyrir allt
þetta erum við, sem reynum að stuðla
að heiibrigðu íþróttalífi og höfum
leikyndi, höfundi bókarinnar og út-
gefanda meira en lítið þakklátir.
Bókin Skíðakappar fyrr og nú er
nokkuð á fimmta hundrað blaðsiður,
að öllu leyti unnin í Prentsmiðju
Björns Jónssonar á Akureyri, fyrir-
tækinu til heiðurs og sóma.
Gísli Jónsson,
Akureyri.
SMÁAUGLÝSINGA-
DEILD
DAGBLAÐSINS & VÍSIS
ÞVERHOLT111. SÍMI27022
VERÐUR OPIN UM
ÁRAMÚTIN SEM
HÉR SEGIR:
þríðjudag 29. des.
tilk/. 22.00
miðvikudag 30. des.
opið tilkl. 18.00
Lokað gamlársdag
ognýársdag
Opið 3. janúar
frákl. 14.00-22.00
G/eði/egt
nýárl
BIABWi
&
S
trjálMÍ, ghái Hughluð
AUGLYSINGADEILD
SÍMI27022
PAW.*.*A«