Dagblaðið Vísir - DV - 24.02.1982, Blaðsíða 14

14
DAGBLAÐIÐ & VÍSIR. MIDVIKUDAGUR 24. FEBRÚAR 1982.
Eru Sovélríkin líkleg til að hefja
árásarstríð á NATO-löndin? Ef ekki,
til hvers er þá öll þeirra hernaðarupp-
bygging?
Varfærnisleg smástríða-
stefna
Svarsins við ofangreindum spurn-
ingum er að leita í þeim hugmyndum
sem Sovétmenn gera sér um stöðu
sína, út frá sovéskum kenningum um
sósíalisma.
Niðurstaðan er sú, í stuttu máli
sagt, að Sovétmenn eru algerlega
andsnúnir því að heyja stríð sem þeir
eru ekki algerlega vissir um að vinna,
án mikils skaða. Hins vegar álíta þeir
það skyldu sína að gera árás þegar
óvinir fyrirfinnast sem geta ekki var-
ið sig.
Einnig trúa þeir á að sífellt verði að
ríkja hervæðing og hervæðingarhug-
ur heimafyrir til að Sovétríkin verði
sifellt í viðbragðsstöðu, hvort heldur
er til sóknar eða varnar.
Vilja ekki stríð við IMATO
Samkvæmt kenningum Sovét-
sósíalismans hlýtur það land að sigra
i striði sem er sterkara efnahagslega.
Og þar eð Sovétmenn viðurkenna að
Bandaríkiri eru efnahagslega sterkari
en þau er ekki hægt að heyja stríð þar
sem risaveldunum lenti beint saman.
Þess vegna munu Sovétmenn ekki
hefja slíkt strið við NATO-löndin.
Sovétrikin munu halda áfram að
heyja áhættulitil árásarstrið eins og
þau hafa gert i fortíðinni. Þar má
nefna herlöku Georgíu árið 1921,
Eislland, Letlland og Litháen árið
1940, heriöku annarra Varsjárbanda-
lagsríkja í kjölfar broltrekslurs
Þjóðverja í síðari heimsslyrjöldinni,
svo og innrásir í þessi lönd ellir strið
til að hindra gagnbyltingar.
Ef Sovétmenn lelja sig vera að tapa
áhrifasvæði, sem viðkemur öryggi
þeirra, eru þeir þó tilbúnir að hætta
lalsverðum mannslífum og fé í gagn-
árásir. Virðist þetta eiga við um nú-
verandi strið þeirra í Afganistan sent
er við landamæri þeirra.
Vörn gegn „dauðastríði
auðvaldsríkjanna"
Að áliti marxista er strið ill
nauðsyn til að vinna á móti yfirgangi
Vesturveldar.na á því hnignunar-
skeiði sem þau hafa verið síðustu öld-
ina: Vesturveldin séu sifellt að missa
nýlenduítökin sin í hendurnar á
marxistum og fyrr eða siðar hljóti
þau því að hefja sókn gegn höfuðvigi
marxismans, Sovétrikjunum.
Afstaða Sovétmanna til stríðs ligg-
ur því Ijósl fyrir. Þar eð stríð er óhjá-
kvæmilegt þá verða Sovétmenn að
vera tilbúnir til að vinna það. Einnig
er það þeirra skoðun að valdbeiting
flýli fyrir hinni óhjákvæmilegu bylt-
ingu marxista þar sem byltingar-
ástand er. (,,Vald er ljósmóðir bylt-
ingarinnar”, segir máltæki þeirra).
Þess vegna er skylda að nota stríð eða
hernaðarvald sem stuðning við
útþenslustefnu Sovétríkjanna þegar
slíkt er áhættulítið.
Þrjú megintakmörk
hernaðarstefnunnar
Hernaðarstefna Sovétríkjanna
hefur þrjú megintakmörk: Hið fyrsta
er að gera Varsjárbandalagsríkin
ósigrandi fyrir árásum á Sovélsósíal-
ismann, jafnt innan frá sem utan. I
öðru lagi þarf að draga úr valdi og
áhrifum Bandaríkjanna og NATO.
(Sovétmenn sjá NATO sem hina
óhjákvæmilegu sameiningu hinna
örvæntingarfullu auðvaldsríkja til
undirbúnings árásar á sósíalismann).
í þriðja lagi þarf að styðja vopnað-
ar byltingartilraunir marxista i öllum
löndum.
Besta vörnin: Kjarnorku-
gagnárás
Fyrsta markmiðið; vörn Varsjár-
bandalagsins, og þá sérstaklega hins
sovéska móðurlands, byggir á tveim
meginlausnum. í fyrsta lagi þarf að
hafa öflugt heimavarnarlið. Í því
skyni þarf að hafa kjarnorkusprengj-
ur, ekki til árásar heldur til gagnárás-
ar. Það þarf sem sagt kjarnorkueld-
flaugar sem geta staðist fyrstu árás-
ina og síðan farið af stað. Þannig er
reiknað með að Bandaríkjamönnum
muni virðast upphafleg kjarnorku-
árás svo áhættusöm að þeir muni
ekki hætta á slíkt.
Friðarvi ðræður: Skref til
yfirburða
Önnur meginlausn heimavarnanna
er viðræður við NATO-löndin um
gagnkvæma takmörkun kjarnorku-
vopnabúnaðar. Þar er stefnan sú að
veikja hernaðarmátt Bandaríkjanna í
hlutfalli við Sovétrikin, t.d. með því
að nota almenningsálitið á
Vesturlöndum tii að þrýsta á einhliða
afvopnun NATO. Hefur Sovét-
mönnum orðið talsvert ágengt með
því undanfarið, með umtalinu um
kjarnorkueldflaugalaus svæði í
Evrópu utan Sovétríkjanna.
í raun virðast Sovétríkin halda að
kjari-orkuvígbúnaðarjafnvægiðsé svo
tryggt að hægt sé að heyja venjulegt
stríð, með hefðbundnum vopnabún-
aði, án þess að komi til kasta gcr
eyðingarvopna. Þeir halda því áfram
aukningu venjulegs vígbúnaðar þótt
þeir hafi þegar náð yfirburðum á
flestum sviðum hans.
Ein er gildran sem NATO-menn
hafa ekki fallið í, nefnilega sú að
reyna að keppa við Sovétmenn í
venjulegri hervæðingu. Slíkt útlát lil
hermála mundi hafa slæm áhrif á
vestrænt efnahagskerfi og lifskjör
sem gæti síðan flýtt fyrir „byltingu
öreiganna” i þeim löndum.
Sovéski flotinn: Árásarher
Þar eð ekki er von á meiriháttar
hernaðarátökum við NATO-lönd í
nánustu framtíð stefna Sovétmenn á
meðan að því að ná fram útþenslu-
markmiðum sínum eftir stjórnmála-
legum leiðum. Sovéski flotinn er sér-
lega mikilvægur í þessu sambandi.
Hann er fyrst og fremst árásarvopn
sem sést af því að Sovétríkin þurfa
ekki að flytja inn sjóleiðis neinar
bráðnauðsynlegar vörur. Sovéski
flotinn þarf þvi ekki að þjóna því
varnarhlutverki að halda siglinga-
leiðum opnum. Er þetla ólíkt flota
NATO-ríkjanna. Hin mikla flota-
uppbygging Sovétrikjanna er því til
sóknarhernaðar fyrst og fremst.
Annað mikilvægt hlutverk hans
et sljórnmálalegt: Stórir flotar her-
skipa á Atlantshafi vekja athygli al-
mennings á Vesturlöndum og uggur
þeirra vegna slíkrar hersýningar gerir
þá aðstöðu Sovétríkjanna sterkari við
samningaborðið.
í þrjðja lagi iiíé Ttota flotann til
liðs- óg vopnaflulninga til annarra
álfa. Má þar nefna vopnaflutninga
Sovétflotans til Norður-Víetnama í
Víetnam-stríðinu forðum.
Utanríkisstefnan: Byltingar-
undirróður
Hvernig tvinnast hervæðingin inn í
utanríkisstefnu USSR? Eins og önnur
stórveldi hafa Sovétríkin viðskipta-
og utanríkissambönd við önnur ríki.
Hins vegar er sérstök áhersla lögð á
ólgusvæði þar sem aðstæður eru hag-
stæðar fyrir tilkomu róttækra eða
byltingarsinnaðra stjórna til vinstri.
Þessi svæði eru (svo talið sé frá hinum
aðgengilegustu en minnst mikilvægu
til hinna óaðgengilegustu en mikil-
vægustu) Rómanska Ameríka, Suð-
austur-Asía, Mið-Austurlönd og
veiku hlekkirnir i NATO, svo sem ríki
Norður- og Suður-Evrópu.
Lykilsvæðið: IMATO-Evrópa
Mikilvægasta svæðið er auðvitað
NATO-ríki Evrópu sem Sovétríkin
álíta vera framvarðarsveitir heims-
Kjallarinn
Tryggvi V.Líndal
valdasinna gegn sósialismanum.
NATO hefur ýmis veik vinalönd og
aðildarlönd: Svíþjóð er hlutlaust og
Noregur og Danmörk eru svo varfær-
in og samningafús að jaðrar við
hlutleysi. Ef Skandinavía væri öll
hlutlaus og ísland væri ekki skuld-
bundið NATO þá væri það stór
ávinningur fyrir Sovétríkin; þá
myndu „norðurdyr” Atlantshafsins
vera opnar á stríðstímum. Sovétmenn
gætu þá siglt skipum sínum óáreittir
milli íslands og Skandinavíu suður til
kjarnaríkja NATO. Þetta er því
mikilvægt markmið fyrir Sovétríkin
og kjarnorkulaus Norðurlönd myndu
vera skref í áttina.
Á suð-austur hluta NATO-
svæðisins er ástandið .oft efnilegt:
Grikkir og Tyrkir eru NATO-ríki sem
oft elda grátt silfur saman og reyna
má því að koma þar fleyg inn i sam-
stöðu NATO: í Kýpur-deilunni dró
Grikkland sig út úr hernaðarhlið
NATO vegna deilu um notkun á
NATO-vopnum í þeirri deilu. Einnig
er deilt um umráð yfir olíuréttinum
á botni Egeahafs.
Hins vegar hafa Tyrkir einnig verið
erfðaféndur Rússa, og Grikkir eru nú
aftur orðnir samhentari Vestur-
Evrópu eftir endurheimt lýðræðis
síns og hyggja nú jafnvel á aðganga í
Efnahagsbandalag Evrópu sem eru
þau samtök sem ásamt NATO eru
hvað mesta eitrið í beinum Sovét-
manna.
Einnig horfði vænlega um tírna
fyrir Sovétmönnum í byltingunni i
Portúgal er kommúnistar þar virtust
vera að komast í oddaaðstöðu.
Sovétmenn bíða færis til að kynda
undir elda sem þessa og skara eld að
sinni köku. Er þetta helst gert í skjóli
.friðar- og afvopnunarviðræðna, svo
sem SALT-ráðstefna og áróðri og
undirróðri fyrir kjarnorkulausri
Evrópu.
Mið-Austurlönd: Sovét vilja
valdajafnvægi
Næsta svæðið að mikilvægi er
Mið-Austurlönd. Hér hafa Sovét-
meon varið miklu fé í Arabaríkin og
meðal annars þess vegna myndu þau
ekki una við algeran ósigur þeirra
gagnvart ísraelsmönnum.
Til dæmis um féð sem Sovétríkin
hafa varið í Arabaríki má nefna að i
Októberstríðinu 1973 töpuðu
Arabaríkin samanlagt svo mörgum
sovéskum skriðdrekum og orrustu-
þotum að jafnaðist á við fjölda slíks í
framvarðarlinu NATO. (Sýrlending-
ar einir misstu t.d. 1200 skriðdreka).
Sovétríkin myndu hins vegar ekki
heldur vilja að Arabar eyddu fsrael
sem gyðingaríki þvi þá myndu
Arabar ekki lengur þurfa á Sovét-
mönnum að halda.
Annað hagsmunamál Sovélríkj-
anna á þessu svæði, annað en það að
skapa vinveitt kommúnísk ríki, er
það að Arabaríkin hafa svo mikið
vald yfir Evrópu í krafti olíufram-
leiðslu sinnar. Einnig er afstaðan til
ófriðarins í Mið-Austurlöndum þrá-
látt þrætuepli milli aðildarrikja
NATO og er það þá upplagt fyrir
Sovétmenn að hella olíu á eldinn.
Suðaustur Asía: Domino-
stefna
Þriðja svæðið að mikilvægi er Suð-
austur Asía. Sovétmenn unnu mikinn
sigur í þeim heimshluta, ekki síst í
augum ráðamanna, er þeir gerðust
úrslitaaðilar í sigri Norður-Víetnama
í Víetnamstriðinu. Gerðu þeir það
með því að flytja þeim vopn til N-
Víetnam, á sovéskum flutningaskip-
um, i vernd sovéska flotans.
í framtíðinni stefna Sovétmenn að
byltingum í Thailandi, Filippseyjum,
Malaisíu, Singapore og Burma. f
öllum þessum ríkjum, að Singapore
undantöldu, eru vinstrisinnaðir upp-
reisnarsinnar sem gætu hugsanlega
valdið byltingu ef þeir fengju sovéska
ráðgjafa og vopn.
Ef þessum óvinum væri rutt úr
vegi væri aðeins eftir Rauða-Kína á
þessu svæði til að standa gegn Sovét-
mönnum.
Afríka: Barátta um
Höfðann
Ógleymanlegt er hernaðarlegt
mikilvægi Afríku: Ef til heimsstyrj-
aldar kemur er mikilvægt að geta
ráðið siglingum fyrir Góðrarvonar-
höfða, austurleiðinni milli Evrópu og
Asiu. Hertaka Sovétafla í ríkjum, svo
sem Angola og Mosambique, stuðlar
að framgangi þessa markmiðs. Þó
stendur hið and-marxíska ríki Suður-
Afrika iveginum.Sovétöflin geta ekki
ráðist beint á það ríki án þess að eiga
á hættu að egna til þátttöku Banda-
ríkjanna. Reynt er því að reka áróður
fyrir sambandsslitum Suður-Afríku
við NATO. Hefur slíkur áróður haft
nokkur áhrif á Suður-Afrikumenn
þar eð Suður-Afríka er hvort sem er
upp á kant við Vesturlönd vegna kyn-
þáttastefnu sinnar.
Latneska Ameríka: „bak-
garður" Bandaríkjanna
Loks er að nefna Latnesku
Ameriku. Hér er vænlegt svæði til
íhlutunar; það er stjórnarfarslega
óstöðugt, fátækt, fólki þar sárnar
efnahagsleg undirokun Bandaríkj-
anna á þeim, og þarer hefð fyrir bylt-
ingum, valdatökum og herræði.
Einnig er þetta „bakgarður” Banda-
rikjanna, staður þar sem gera má þvi
Bandaríkjunum mein með fjár- og
vopnagjöfum, án verulegs útláts.
Segja má að utanrikisstefna
Bandaríkjanna eigi margar hlið-
stæður við framangreinda stefnu
Sovétríkjanna. Þó skiptir sköpum að
Sovétmenn hafa byggt upp miklu
stærri flota í þessum tilgangi, og
verður því að telja að þeir sæki þetta
landvinningastrið þess fastar.
I þessum greinum hef ég reynt að
benda á hið mikla hlutverk sem hem-
aður hefur í sovésku þjóðfélagi og i
sovéskri hugmyndafræði. Þaðcr von
mín að það sé deginum Ijósara að
slíkt fyrirfinnist ekki í NATO-lönd-
um. Hugurinn sem liggur að baki
hervæðingu Sovétríkjanna gerir því
núverandi yfirburði þeirra í llestum
greinum hernaðar þess ógnvænlegri
fyrir okkur islendinga, en það eru
byssur þeirra fremur en byssur
Bandaríkjamanna sem beinast að
okkur.
Ekki er lengur hægt að svara því til
að okkur íslendingum stafi jöfn
hætta af báðum risaveldunumí kjarn-
orkustríði, nú þegar Sovétmenn
reikna fremur með hefðbundnu striði
sem möguleika. Svo virðist NATO þó
ekki gera ef marka má sinnuleysi
þess bandalags um að minnka bilið
milli þeirra og Sovétrikjanna á sviði
hefðbundinnar hernaðarframleiðslu.
Þannig stóraukast árásarlíkurnar á
ísland ef lil hcfðbundins striðs kemur
milli risaveldanna á Atlantshafi.
Hvað er því til ráða?
(Heimildir: Bidwell, Donnelly,
Menaul og Vigor, í: The Soviet War
Machine: An encyclopedia og Russi-
an military equipment and stralegy.
Útg.: Hamlyn. London 1979.)
Tryggvi Líndal
„Afstaða Sovétmanna til stríðs liggur því
Ijós fyrir. Þar eð stríð er óhjákvæmilegt
þá verða Sovétmenn að vera tilbúnir til að
vinna það...segir Tryggvi V. Líndal.
Hernaöarstefna Sovétríkjanna
—seinnigrein
Varfærnis-
leg heims-
valdastefna