Dagblaðið Vísir - DV - 01.12.1983, Qupperneq 10

10
(
DV. FIMMTUDAGUR1. DESEMBER1983.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
Notfærir Strauss sér mútumálið til
að draga úr áhrifum frjálslyndra
Á einskis manns
færi aö öðlast
áhrif Khomeinis
Ur húsi einu og aðliggjandi mosku
í útjaöri Theran stýrir Ruhollah
Khomeini æösti klerkur byltingar-
rikinu íran með fööurlegri hand-
leiöslu og kjamyrtum skömmum á
víxl sem hinir ótal valdakjamar
islamska lýðveldisins verða aö sitja
undir.
Stjórnarskrá lýðveldisins, sem nú
er oröin fjögurra ára, veitir æösta
klerkinum eöa ayatollanum víötæk
völd. Svo sem eins og umboö til aö
lýsa yfir stríði, semja um friö eöa
tilnefna háttsetta herforingja eöa
dómara. Margar af mikilvægustu
ákvörðunum eru teknar af honum
einum og fáar tillögur minni spá-
mannanna fá hljómgrunn ef hans
blessun ekki fylgir þeim.
Khomeini verður þó oftsinnis að
láta sig smærri mál varöa og era
þröngir stígarnir að húsi hans
krökkir af gcstum sem til hans vilja
leita meö erindi sín. Þar ægir saman
áhrifamiklum stjórnmála-
frömuöum, lágtsettum skrifstofu-
blókum úr embættiskerfinu og syrgj-
andi fjölskyldum sem eiga um sárt
aö binda vegna stríðsins viö Irak. —
I moskunni viö hliöina á húsi
Khomeinis hitta margir hann aö
máli. Þangaö slæöast gestirnir inn
og setjast meö krosslagöa fætur á
gólfiö. Veggir standa þarna berir aö
undanskildum nokkram vegg-
spjöldum meö byltingaráróöri.
Mottur á gólfum era fábrotnar og
ódýrar. Minni háttar embættismenn,
verkamenn og jafnvel börn era þar
innan um æöstu ráöamenn hers,
ráöuneyta og trúarsöfnuöa.
Á framhliðinni, sem snýr aö öng-
strætinu, era steinsteyptar svalir
í höfuöstærö. Tveim stundum eftir aö
fyrstu gestir koma í moskuna birtist
Khomeini jafnan á svölum þessum.
Meö svartan vefjarhött á höfði og í
svartri skikkju utan yfir gráan kufl
gengur ayatollann fram hægum
skrefum meö uppréttar hendur í
kveöjuskyni og baðar sig í slag-
oröahrópum fólksins sem veifar á
móti krepptum hnefum í baráttu-
kveöju. Khomeini sest í hægindastól
sem komiö hefur veriö fyrir á
svölur.um, og aöstoöarmaöur réttir
honum hljóönema. Eftir aö hafa
hlýtt á stutta ræðu forsvarsmanns
gestanna tekur allsherjargoöinn
sjálfurtilmáls.
Hann predikar blaðalaust. I byrjun
er röddin veik, eins og búast má við
af 82 ára gamalmenni. En henni vex
þróttur eftir því sem hann talar sig
heitan, oft í skömmum yfir erlendu
ríki sem styöur Irak í Persaflóa-
stríðinu eöa aöfinnslum viö aöra
klerka sem standa í flokkadráttum
fyrir kosningar.
Þegar Khomeini lýkur máli sínu
upphefur múgurinn slagoröasönginn
aö nýju en Khomeini rís upp,
óstuddur af aöstoðarmönnunum og
hverfur inn um gættina aö svala-
baki.
Hús Khomeinis er girt af frá
strætinu fyrir framan þaö meö
þriggja metra hárri jámgiröingu
sem klædd hefur veriö dúkum í fána-
litum lýöveldisins, rauðum, hvítum
og grænum. Nágrannarnir segja aö
þetta hafi áöur verið lúxusvilla auð-
ugs sælgætisframleiöanda sem f lúöi í
útlegð. Frá götunni sést þó lítið
annað af húsinu en eitt homiö, með
tveim gluggum, því að þaö liggur
falið á bak viö laufþykkni hárra
trjáa og bakhliöin liggur aö brattri
hlíöElborz-fjalls.
Að Allah og manna lögum í Iran er
Khomeini eini maöurinn meö völd til
þess aö segja fyrir verkum jafnt
landstjóminni sem minni byltingar-
mars síöasta fóru út um þúfur. En
vilji Strauss nota sér Flick-mútu-
hneykslið til meiri valda veröur Kohl
kanslara töluveröur vandi á
höndum.
Strauss hafnaöi sárabótunum sem
Kohl bauö honum í mars í staöinn
fyrir utanríkisráöherrastól Hans-
Dietrich Genscher. Það var varnar-;
málaráöuneytiö og varakanslara-
nafnbót. Strauss, sem hefur gegnt
áöur embætti vamarmálaráöherra
og fjármálaráöherra, gaf þá í skyn
aö hann heföi áhuga á efnahags-
málunum en honum buöust þau ekki.
Leiötogar frjálslyndra demókrata
standa á því fastara en fótunum
að hvaö svo sem veröi um Lambs-
dorff, sem er þeirra maður, þá muni
flokkur þeirra halda efnahagsmála-
ráðuneytinu.
En máliö hefur ýft upp fyrri deilur
úr stjórnarmyndunarviöræðunum
milli kristilega sósíalbandalagsins
(CSU) og frjálslyndra (FDP), þar
sem Strauss þótti hlutur minnsta
stjómarflokksins geröur of stór í
ríkisstjóminni.
Eftir aö frjálslyndir höföu hlaupist
úr stjórn Helmuts Schmidts kanslara
og þannig stuölaö aö því aö Kohl og
hægri flokkarnir kæmust til valda
hafði FDP tapaö miklu fylgi.
Þingmannatala þeirra lækkaði úr 54
sætum niöur í 35 í mars-
kosningunum. Þar með varö CSU
næststærsti flokkurinn í samsteypu-
stjórninni en FDP tókst þó að halda í
mikilvæg ráöuneyti.
Síöan hafa Strauss og flokksbræð-
umir stööugt kvartaö undan þvi að
ráöherrar FDP fylgi illa stjórnar-
stefnunni samkvæmt stjómar-
myndunarsáttmálanum og þá sér í
lagi Hans-Dietrich Genscher. Meö
lítið áberandi stuðningi Kohls, sem
jafnan hefur vara á sér gagnvart
stjórnmálakænsku Strauss, hefur
Genscher staðið af sér tilburöi CSU
til aö sveigja utanríkisstefnu Bonn
meir til hægri.
Um leiö hefur komiö fram mikill
skoöanamunur í innanríkismálum,
þar sem hinn harölínusinnaði Fried-
rich Zimmermann innanrikis-
ráöherra hefur deilt viö Hans Engel-
hard dómsmálaráðherra (FDP) um
hvernig taka eigi á pólitískum
mótmælaaðgerðum. Zimmermann
(CSU) hefur viljaö ganga þar miklu
haröar fram. Jafnframt hefur
Afstaöa Franz-Josef Strauss,
leiðtoga hægrimanna í Vestur-
Þýskalandi, mun valda miklu um
hverjum breytingum sam-
steypustjórn Helmuts Kohls kansl-
ara kann aö taka eftir mútuákæram-
ar á hendur Otto Lambsdorff
efnahagsmálaráöherra.
Þar sem ríkisstjómin nýtur 60,
þingsæta meirihluta þykir lítil hætta
á því aö málið velti henni úr sessi en
þess var beðið meö mikilli eftir-
væntingu í gær hvernig Strauss
brygöist viö. Á því gætu oltið hugs-
anlegar breytingar á sjálfri stjómar-
stefnunni.
Stuöningsmenn Strauss, sem er
forsætisráðherra Bæjaralands og
leiötogi kristilega sósíalsambands-
ins, sem er systurflokkur kristilegra
demókrata Kohls kanslara, hafa enn
á ný vakið upp kröfur sínar um að
Strauss fái áhrifaembætti í ríkis-
stjórninni. Strauss hefur sjálfur ver-
iö þögull um þaö mál síðan tilraunir
hans til þess aö fá utanríkisráöherra-
embættiö eöa f jármálaráöherraemb-
ættiö viö myndun stjómarinnar í
Kohi kanslorl hefur haft vara á sár gagnvart stjórnmálakænsku Strauss..
Zimmermann viljað takmarka meir
f jölda innflyt jenda.
Búast má við tiðum fundum
leiðtoga þessara þriggja flokka
vegna mútumálsins og spuming-
arinnar hvort Lambsdorff verði aö
víkja og hver skuli þá koma í
staðinn. Er haft fyrir satt aö Kohl
hafi svo gott sem gengist inn á kröfu
FDP um aö halda ráöuneyti Lambs-
dorff ef hann segöi af sér.
Þótt Strauss kynni aö láta þaö eftir
þykir hitt möguleiki aö hann fengi í
staðinn fram komið ýmsum
breytingum á stjómarstefnunni í átt
til flokksstefnu hans sjálfs. Svo sem
eins og á utanríkismálasviðinu, þar
sem hann hefur krafist haröari af-
stööu gegn stjóm sandinista í
Nicaragua og meiri stuönings við
herforingjastjómina i E1 Salvador.
Strauss hafur látið sár illa llka
túlkun Genschers á utanríkis-
stefnu samsteypustjórnarinnar.
Khomeini nýtur persónulegra áhrifa auk viðtœkra valda sem stjórnar-
skrá islamska byltingarlýðveldisins felur honum á hendur.
ráðum er spruttu upp um allt land í
félagslegu og efnahagslegu umrótinu
þegar keisaranum haföi verið velt úr
stóli. Khomeini hefur til dæmis um-
boö til þess aö skipa yfirmann mikil-
vægasta byltingarapparatsins, sem
er byltingarvaröliðiö. Þaö er oröiö aö
umfangi jafnt hernum. Þaö berst á
vígstöðvunum í stríðinu gegn Irak og
ber sérstaka ábyrgö á öryggis-
málum innanlands. Byltingar-
varöliöiö leggur til ungu mennina
sem gæta aðliggjandi gatna og stíga
viö hús Khomeinis.
Khomeini á einnig sína fulltrúa í
öllum byltingamefndum og stjórnar-
nefndum og í yfirstjóm hersins og í
framkvæmdanefndum byggingar-
áætlunar og í ritstjórn dagblaðanna
fjögurra, svo aö eitthvað sé nefnt.
Hann hefur lokaorðið í vali bænaþul-
anna sem á föstudögum messa yfir
íbúum bæja og þorpa. Þeirra hlut-
verk er einatt aö kunngera lýönum í
landinu boöskap valdhafanna.
Enginn annar í Iran ræöur yfir
slíku valdaneti. Forsetinn er til
dæmis aðeins meö valdaumboö yfir
ríkisstjórninni og réttur og sléttur
meölimur í ráöinu sem mótar stefn-
una í stríðinu gegn Irak.
Stjómarskráin gerir ráö fyrir því
aö kjöriö þing velji eftirmann
Khomeinis eöa jafnvel heilt ráö til
þess aö taka viö þegar hann fellur
frá. En völd hans eru aö miklu leyti
reist á persónulegum áhrifum sem
Khomeini öölaðist fyrir byltinguna
1979 og á meöan hún stóö yfir. Þykir
vafamál aö nokkur einn maöur fái
öölast þau þegar Khomeini er allur.