Dagblaðið Vísir - DV - 22.12.1984, Blaðsíða 8

DV. LAUGARDAGUR 22. DESEMBER1984
Utgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stiórnarformaðurog útgáfustjóri. SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRDUR EINARSSON.
Ritstiórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoðarritstiórar: HAUKUR HELGASON og ELIAS SNÆLAND JONSSON.
Fréttastjórar: JÓNAS HAR ALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastiórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SIÐUMÚLA 12—14. SÍMI 686611. Auglýsingar: SÍOUMÚLA 33. SÍMI
27022.
Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 686611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerð: HILMIR HF„ SÍÐUMÚLA 12.
Prentun: Árvakur hf.
Askriftarverð á mánuði 310 kr. Verð i lausasölu 30 kr. Helgarblað 35 kr.
Jól alvöruleysingja
Islendingar eru sagðir trúaöastir manna, en gefum
samt lítið fyrir Krist eða guö biblíunnar. Við erum sagðir
manna hrifnastir af hjónabandinu, en erum samt sérstak-
lega afstæðir í viöhorfum til framhjáhalds. Viö erum
sagðir bera virðingu fyrir Alþingi, en vantreystum
stjórnmálamönnum.
Islendingar eru sagöir ekki trúa neinu, sem stendur í
blöðunum, en eru samt manna ákafastir blaðalesendur.
Við segjum okkur hamingjusamasta fólk í heimi, en get-
um þó viörað fjárhagsvandræði okkar við spyrla frá virt-
um stofnunum, sem reyna að skyggnast inn í sálartötrið.
Þannig var nýlega búin til mynd af okkur. Hún sýnir
einstaklega þrjóska þjóð, sem aldrei gefst upp. Hún sýnir
heimsins mestu tækifærissinna, sem svara því, er hentar
hverju sinni. Við virðumst vera laus við einlægnina, sem
gerir slíkar kannanir kleifar úti í heimi.
Islendingurinn er það, sem hann er. Eða það, sem hann
þarf að vera. Eða þaö, sem hann ætti að vera. Alténd höf-
um við Gallup fyrir því, að við getum brugðið okkur í
allra kvikinda líki eftir aöstæðum hverju sinni. Við þurf-
um ekki leikhús, af því aö við erum leikhús.
Alvöruleysi okkar kemur fram í ótal myndum. Við velt-
um okkur til dæmis upp úr gamansögum um laxveiði
landsbankastjóra, en gerum samt ekkert í því. Okkur
þykir miöur að þurfa að fjárfesta heilan milljarð í kúm og
kindum á næsta ári, en gerum samt ekkert í því.
Við vitum, að framferði Sovétríkjanna í Afganistan og
leppa þeirra í Eþíópíu er ekki tilviljun, heldur kerfislægur
þáttur krabbameins, sem ógnar okkur. Samt sofum við á
veröinum og veltum okkur upp úr alls kyns friðarrugli
nytsamra sakleysingja á borð við þjóðkirkjuna.
Allt eru þetta þó smámunir í samanburði við tillitsleysi
okkar gagnvart lítilmagnanum heima fyrir. Við veltum
okkur í vellystingum praktuglega, en gleymum því, að til
er fólk, sem ekki á hlutabréf í þeirri hamingju, sem mölur
og ryð fá að vísu grandað.
Mikill meirihluti Islendinga er ríkur. Við erum það ým-
ist vegna menntunar eða ábyrgöar, aðstöðu eða áhættu,
yfirvinnu eða uppmælingar eða þá að hjónin vinna bæði
úti. Meö einhverjum slíkum hætti verðum viö okkur úti
um þau lífskjör, sem við teljum okkur þurfa.
Tnnan um þessa velsæld er fólk, sem hefur orðið útund-
an. Það hefur ekki menntun eða aðstöðu, ekki ábyrgð eða
áhættu í starfi, ekki yfirvinnu eða uppmælingu. Fjöl-
mennastar í þessum hópi eru einstæðar mæður og börn
þeirra, einnig aldraö fólk og öryrkjar.
Jafnvel samtök launþega sinna ekki hagsmunum ein-
stæðra mæöra. Þessi samtök hafa stundum hátt og
stunda jafnvel hópefli í verkfallsvörzlu. En niðurstaöan
er jafnan sú, að uppmælingarfólk og annar slíkur aðall
fær hagnaðinn, en láglaunafólkið minna en ekki neitt.
Meðan nokkur þúsund íslenzk börn eru ekki þátttakend-
ur í allsnægtum þjóðarinnar, getum við ekki sagt, að við
séum stéttlaust þjóðfélag, þótt við séum sífellt að gorta af
því. Viö vitum, að okkur er skylt aö búa til stéttlaust þjóö-
félag, en gerum lítið í því.
Viö okkur blasir langt jólafrí og væntanlega nægur tími
til að hugsa málin. Við gætum notað hátíð kærleikans til
að gera upp reikningana við tækifærishneigðina og al-
vöruleysið. I von um það óskar DV öllum landsmönnum
gleðilegra jóla.
Jónas Kristjánsson.
BÚIÐMEÐ JÓLIN?
„Delisíuseplin komin.” Um árabil
var þessi auglýsing, frá þeim félög-
um Silla og Valda, fyrsta merkiö um
komu jólanna. Þegar útvarpsþul-
irnir fóru aö lofsyngja Delisíuseplin
í auglýsingatimunum, vissi þaö
hvert barn í landinu, aö fór aö stytt-
ast í jólagjafir, og mál til komið aö
setjaskóíglugga.
Nú minnist enginn á Delisíuseplin
lengur í útvarpi (ath. Delisíus- er
borið fram meö þungri áherslu á
fyrsta atkvæöi). Viö lifum á tíma-
skeiöi örra breytinga og heyrum
aldrei sama jólaboðberann tvö ár í
röö. Fyrirtveimeöaþremárum var
jólaboðinn ljúfi t.d. fótanuddtæki, og
í fyrra var hann pínulampi, svo full-
oröiö fólk gæti stolist til þess aö lesa i
rúminu. I ár mun það svo vera nudd-
tæki, eins og áöur hefur verið, en aö
þessu sinni tæki, sem nuddar
heilann.
Þannig sannast þaö á Delisíusepl-
unum og nuddtækjunum, að öll þróun
beinist til aukinnar óreiöu.
Ég var að berjast á móti rokinu og
slyddunni, eftir Lækjargötunni í
vikunni, þegar maöur nokkur stööv-
aöi mig og tilkynnti mér meö brosi
sem lýsti ótrúlegri meinfýsi, að jólin
ættu sér enga efnahagslega eöa
félagslega framtíð.
— Þaö er búiö með jólin, sagöi
hann og greip í hentugan ljósastaur
um leið og kröftug vindhviða gekk
yfir okkur.
Eg hallaöi mér framáviö, upp í
vindinn og vissi ekki hverju svara
skyldi.
I æsku voru þaö foreldrarnir, sem
gáfu börnunum peninga, svo þau
gætu keypt jólagjafir. En á unglings-
árunum rann þaö upp fyrir mér, eins
og fyrir öörum, aö jólin kosta
peningaútlát, því flestir véröa aö
borga úr eigin vasa fyrir þær gjafir,
sem þeir gefa. En ég hef samt aldrei
litið á jólin sem efnahagslegt fyrir-
bæri. Ballansinn á tékkheftinu mínu
er spuming um fjárráö! En efna-
hagsmál eru spuming um skuldir,
eins og allir vita sem hlusta á póli-
tískar umræöur í sjónvarpi.
En mannkertiö í Lækjargötunni
vildi semsagt blanda efnahags-
málum inn í umræöuna um hátíö
ljóssins.
Eg vissi ekki alveg hvernig ég ætti
aö svara þessum fullyröingum, og
varö það fyrst fyrir aö biöja manninn
Úr ritvélinni
Ólafur B. Guðnason
aö kíkja inn á næsta kaffihús, þar
sem viö gætum rætt málin í skjóli.
Hann setti fram kröfur um að ég
borgaöi fyrir kaffið og ég gekk aö
þeim eftir nokkurt þóf. Viö fundum
okkur síöan kaffihús, og þegar inn
kom, fundum viö meira aö segja sæti
á góöum staö og pöntuðum okkur
kaffi, sem reyndist alveg hræðilega
vont.
Meðan hann var enn aö hósta og
bölva drykknum, hélt ég ró minni og
lét mér nægja aö geta þess, að ekki
væri ég viss um gildi kerininga hans
um jólin, en hitt væri fjallvíst, aö
löguöu kaffihúsahaldarar ekki betra
kaffi en þetta, væri tími kaffihús-
anna liöinn, bæöi félagslega og efna-
hagslega séö.
— Þaö er staðreynd, aö eins og
jólahaldið hefur breyst á síðustu
árum, er það orðiö nánast óþekkjan-
legt, og aö þaö kostar svo mikil útlát,
framleiöslutap, gjaldeyrisútstreymi
og rask á daglegu lífi fólks, að viö
þaö verður ekki unað til lengdar. Þaö
hlýtur aö reka aö því, aö jólin veröi
lögðniður.
Þetta var greinilega undirbúin
ræöa hjá manninum, og hann virtist
mjög hreykinn af henni. Eg hóf gagn-
sókn og spuröi hann hvort hann vildi
snúa aftur til fortíðarinnar og halda
baöstofujól, í köldum og rökum
moldarkofum. Hann neitaði því,
sagöist vera framfarasinnaöur
maður og engum grillum haldinn
um fortíö okkar.
— Líttu á félagslegu hliöina á mál-
unum, sagöi hann hróöugur. —
Hvernig fjölskyldulíf er eiginlega
hugsanlegt í auglýsingaflóöinu, sem
gengur helst út á þaö að gera börnin
brjáluö úr græögi og foreldrana óöa
af heimtufrekju barnanna? Þetta
hlýtur aö leiöa til þess aö fjöl-
skyldan, sem félagsleg stofnun,
liöast í sundur undan átökunum.
Eg faldi þögn mína meö því aö
kveikja mér í sígarettu (þaö fer
hver aö veröa síðastur að gera slíkt á
almannafæri) og vera lengi aö því.
Og hann brást viö eins og sannur
nútímamaöur og fyllti hina óþolandi
þögn meömálæðisínu.
— I hittiöfyrra var það fótanudd-
tæki. I fyrra var þaö pínulampi. I ár
er þaö heilanuddtæki! Hugsaöu þér
bara. Nú er það gamaldags og úrelt
aö nudda gagnaugun, ef maöur fær
hausverk. Nú dugar ekki minna en
að nudda heilann sjálfan! Og allt
meörafmagni, auövitað.
Eg þagöi enn og sýndi þess ekki
nokkur merki aö ég ætlaði aö taka til
máls. Hann þoldi þögnina ekki betur
en í fyrra skiptiö og tók til máls að
nýju.
— Imynd síöustu þrennra jóla er
útjöskuö húsmóöir, sem hírist inni í
koldimmu svefnherbergi, með fæt-
urna og hausinn í nuddi og er aö
skemma í sér sjónina við að reyna aö
lesa forheimskandi eldhúsróman viö
alltof lítið ljós! Næstu jól veröur
eflaust einhver innflytjandinn
kominn með umboð fyrir
elektrónískum nefbor, meö inn-
byggðum kveikjara!
Eg brosti góðlátlega og spuröi
hann hvaö hann væri annars að gera
í bænum.
— Eg er aö leita aö gjöf handa
mömmu!
Ég varð aö viðurkenna aö ég væri
í gjafaleit líka, og það leið drjúg
stund í bróöerni milli okkar, meðan
viö vorum aö veröa sammála um hvaö
þaö væri nú þreytandi og ergilegt að
finna almennilegar jólagjafir í öllu
þessu framboösfargani.
— Maöur fær bara dúndrandi
hausverk af því aö hugsa um þetta,
sagöi hann um leið og viö kvöddumst
utan viö kaffihúsið. Mér flaug auö-
vitaö í hug aö ráöleggja honum aö
kaupa sér nuddtæki, en lét þaö vera.