Dagblaðið Vísir - DV - 13.07.1985, Blaðsíða 22

22
DV. LAUGARDAGUR13. JULI1985.
Á HRAKHÓLUM
DV kannar húsaleigumarkaðinn
„Ég fór fyrst til Húsaleigufélagsins tveimur mánuðum
áður en ég átti að missa húsnæðið sem ég bjó í. Ég greiddi
félagsgjald, rúmar 1700 krónur, og fékk munnlegt loforð um
húsnæði. Mér var í það minnsta sagt að það væri ekkert
mál að útvega íbúð hvar sem væri á þessum tíma. Út úr
þessu fékk ég hins vegar ekkert nema íbúðir í algjörri niður-
níðslu og vart Ibúðarhæfar. Manni fannst þetta vera hálf-
gerð klíka og ég gafst loks upp á þessu.
Þá fór ég að svara auglýsingum um húsnæði i boði. Ég
sendi tilboð i eitthvað um 20 íbúðir en fékk svar frá örfáum,
fjórum eða fimm. Á tveimur þessara staða var hálfgert upp-
boðsástand. Eigandi þriggja herbergja íbúðar hafði þannig
samband við okkur fjórum sinnum. Hún sagði í hvert skipti
að hún hefði hærri tilboð en okkar og spurði hvort við
værum tilbúin að hækka það. Upphaflega höfðum við
boðið 12 þúsund í íbúðina og þrjá mánuði fyrirfram en við
hækkuðum okkur í hvert skipti sem hún hringdi. Á end-
anum buðum við 16 þúsund en hún fór á hærra verði.
í annað skipti var okkur stefnt í íbúð ásamt
þremur öðrum aðilum sem höfðu sent tilboð og var sagt að
koma þarna og líta á. Húseigandinn gekk á milli,
talaði við alla og reyndi að pressa verðið upp. Þetta var
tveggja herbergja íbúð og hann vildi fá að minnsta kosti 15
þúsund i leigu. Við buðum 12 þúsund og þegar ég sá hvert
hann var að fara með þessu uppboði þá hætti ég. Þegar
þarna var komið sögu vorum við í algjörum vandræðum.
Við misstum íbúðina okkar og þurftum að búa hjá
kunningjum i nokkra daga.
Svo fengum við loks íbúð á sanngjörnu verði. Við
buðum 12 þúsund í hana en fengum hana á endanum á 10.
Mér finnst það sanngjarnt eftir að hafa verið að leita í
marga mánuði að íbúð. Það er hrikalegt að lenda í þessu.
Það fylgir því mikið öryggisleysi að vera húsnæðislaus og
maður spennir sig upp úr öllu valdi þegar maður gerir
tilboð; jafnvel upp fyrir getu."
Texti: Jón Karl Helgason
Svo fórust ungum fjölskylduföður
orð þegar hann var spurður um
reynslu sína af leigumarkaðinum á
Stór-Reykjavíkursvæðinu. Það ganga
margar slæmar sögur af þessum
markaði og hafa gert lengi. Til að
kanna ástandið var haft samband við
fólk sem er að leita sér að leiguhúsnæði
eða hefur á einn eða annan hátt kynnst
málum leigjenda. Auk þess var rætt
við forsvarsmenn Húseigendafélags-
ins og Leigjendasamtakanna og eru
viðtölin við þá hér annars staðar á
síðunni.
Valt gengi
„Ég hef ekki fengið eina einustu upp-
hringingu, það hefur ekki einu sinni
verið spurt,” sagði húsmóðir með 5
manna fjölskyldu, sem auglýsti eftir
þriggja til fjögurra herbergja íbúð.
„Ástandið virðist vera það sama og
fyrir 20 áriun þegar við leituðum okkur
að leiguhúsnæði síðast, verra ef
eitthvaðer.”
önnur kona, einstæð móðir með
barn, hafði fengið tvær upphringingar
við sinni auglýsingu. „Mér bauöst
fjögurra herbergja íbúð á 16 þúsund og
mér finnst þaö hrikalega mikið. Eg er
öryrki og örorkubæturnar eru 15
þúsund, þannig að ég hefði einungis
haft barnsmeðlagiö til að kaupa fyrir
lífsnauðsynjar. Eg bý núna heima hjá
vinkonu minni, í þriggja herbergja
íbúð, ásamt móður hennar og tveimur
börnum. Þetta er mjög gróft.”
Sjómaður sem óskaði eftir
einstaklingsíbúð hafði hins vegar
fengið margar upphringingar.
„Þessar íbúðir, sem voru í boöi, voru í
mjög misjöfnu ásigkomulagi. Það er
með ólíkindum hvað fólk getur boðiö
upp á. Til dæmis var ein í miðbænum,
tveggja herbergja, hrikalega skítug
með lélegri eldunaraðstöðu og eigand-
inn vildi fá fyrir hana 11 þúsund á
mánuöi. Loks bauðst fín íbúð í
Breiðholti á 12 þúsund og henni var
tekið.”
Aðeins einn gluggi
„Mér finnst ástandið vera mjög
slæmt,” sagöi starfsstúlka á aug-
lýsingadeild DV, þegar hún var spurð
hvemig þeim sem auglýstu eftir leigu-
húsnæði í blaðinu gengi að fá leigt. „I
sumum tilvikum gengur fólki að vísu
vel að fá húsnæði en í öðrum gengur
þaö illa og þá auglýsir fólk jafnvel
aftur og aftur. Þetta fer mikiö eftir því
hvar og hvemig fólk vill leigja. Það
virðist til dæmis vera auðveldara að fá
litla íbúð en stóra og eins er mun
minna framboð af íbúðum nálægt mið-
bænum en í Arbæ, Breiðholti og ná-
grannabæjarfélögunum.
Viðtöl við fólk staðfestu þetta. Þeir
sem leituðu að stóru húsnæði höfðu úr
litlu að velja en einstaklingar og
barnlaus pör voru heppnari. Það var
hins vegar algengt að fólk sætti sig við
lélegt húsnæði og afarkosti. Eitt ungt
par þóttist til dæmis hafa sloppið vel
með 60 fermetra kjallaraíbúö sem var
eitt stórt herbergi, eldhúskrókur og
baðherbergi á 11 þúsund krónur. I
íbúðinni var aðeins einn gluggi með
hömruðu gleri þannig að lítil birta
komst inn. Annað par hafði fengið tvö
tilboð en þau voru bæði um íbúðir í
Hafnarfirði.
Heimilisástæður hafa líka sitt að
segja. I tveimur tilvikum var rætt við
einstæða feður með börn og hvorugum
hafði orðið neitt ágengt við að útvega
sér þak yfir höfuðið.
Hvað er reynandi?
Þeim sem leita sér að íbúð til leigu

*v.|

m

Pétur Blöndal, . Finlfli iroinn^ 1
formaöur ffm JWIUI lliailllð I
Húseigenda- „„ _ ■! .1 |_!w!
félagsins: ur vio ao igi&i

„Vandinn er aðallega fólginn í því
misræmi sem er á markaöinum: Það
er lítið framboð á eignum og engan
veginn í samræmi við eftirspumina,”
sagði Pétur Blöndal, formaður Húseig-
endafélagsins, þegar hann var inntur
eftir áliti sínu á vanda leigjenda. „Til
þessa eru ýmsar ástæður. Ég vil fyrst
nefna vextina. Þeir hafa gert það að
verkum að þeim hefur fækkað sem
fjárfesta í íbúðarhúsnæði. Menn kaupa
heldur skuldabréf fyrir þá peninga
sem áður lágu í ibúöum. I öðru lagi eru
þaö skattalögin. Leiga er tekjuskatts-
skyld en vextir ekki. I þriöja lagi eru
það þessi nýju húsaleigulög. Þau hafa
aukið mjög rétt leigjenda, sem sannar-
lega var ekki vanþörf á, en komu sér
mjög illa þar sem markaðurinn var í
svo miklu ójafnvægi fyrir. Margir hús-
eigendur eru hræddir að leigja út frá
sér því lögin eru ströng við þá. Þetta
þrennt gerir það að verkum að mjög
erfitt hefur verið að fá húsnæði á leigu.
Auðvitað er hægt að fá hvaða hús-
næði sem er á leigu, ef leigan er nógu
há. Það er bara spurningin hvað fólk
vill og getur greitt. Erlendis er
miklu hærri leiga í gangi en á Islandi
en þar eru tekjurnar líka hugsanlega
eitthvaðhærri.
Menn spyrja þess gjarnan hver leig-
an þyrfti að vera. Hún þyrfti auövitað að
greiða ýmsan kostnað húseigandans
en sérstaklega þyrfti hún að vera
samkeppnisfar við arð af annarrifjár-
festingu. Hún þarf að vera það há að
það fjármagn sem fast er í húseignum
skili sama arði og fjármagn annars
staðar, til dæmis í verðbréfum. Þar er
arðsemin vel yfir 12 til 15%, á tryggum
eignum, umfram verðbólgu. Þaö þýðir
um eitt prósent á mánuði. Ef við göng-
um út frá tveggja milljón króna eign,
fjögurra herbergja íbúð, þá þýðir það
að eigandinn þarf að fá u.þ.b. 20 þús-
und á mánuði í nettóarð. Til þess aö fá
þær tekjur þarf hann að leigja eign-
ina á um 35 þúsund krónur ef tekið er
tillit til skatta. Þó er ég ekki enn farinn
að tala um fasteignagjöld, viðhald,
tryggingar og sitthvað fleira sem hús-
eigandinn þarf að standa í þannig að
við erum að tala um leigu upp á 40
þúsund á mánuði. Það er ljóst að mjög
fáir gætu borgað þá leigu. Þetta er
vandinn sem viö er aðglima í dag.”
— Hvemig telur þú að bæta megi
ástandið?
„I fyrsta lagi má reyna að lækka
vextina. Það gerist ekki nema spam-
aður aukist verulega; þaö verði mikið
framboð á peningum. Vextir eru líka
mjög háir erlendis, þar eru raunvextir
9 tU 10% og það er tómt mál fyrir Is-
lendinga að reyna að lækka vextina
innalands niður fyrir það því við
skuldum svo mikið erlendis. Af þeim
skuldum verðum við að borga þessa
vexti.
Hin atriðin sem hægt væri að laga á
tiltölulega einfaldan máta eru að sjálf-
sögðu skattalögin; gera má leigu
tekjuskattsfrjálsa. Það mundi strax
bæta heilmikið, fyrir utan það að þá er
hægt að gefa raunverulega leigu upp.
Það er vöm margra húseigenda að
gefa ekki upp leiguna. Þetta vita
náttúrlega allir.
Auk þessa mætti gera húsaleigulögin
hliðhollari húseigendum og lokka
þannig fram aukið leiguhúsnæöi. Þaö
er fjöldi manns hreinlega hræddur við
aöleigja út vegna kvaða laganna.”
— Hvað er það helst í þessum lögum
sem hræðir húseigendur?
„Það er aðallega það að leigutíminn
þarf að vera fjórfaldur sá tími sem
greiddur er fyrirfram og ýmislegt
annað veldur því að húseigendur
geta lent í vanda með leigjendur. Það
ganga um það slæmar sögur hvemig
húseigendur hafa fariö út úr því að
leigja frá sér húsnæði.
I hópi leigjenda, eins og öllum hóp-
um, eru nokkrir svartir sauöir sem
komið hafa miklu óorði á leigjendur í
heild, og þá að sjálfsögðu ómaklega.
Til er í daminu aö menn fái íbúöir sín-
ar mikiö skemmdar frá leigjendum.
Þá er spurning hvort hægt sé að koma
á fót tryggingarsjóði þannig að þeir fái
slíkttjónbætt.”
— Hvemig hefur Húseigendafélagið
tengst málum leigusala og leigutaka?
„Húseigendafélagið er frjáls félaga-
samtök sem gæta hagsmuna allra hús-
eigenda og þá einnig þeirra sem leigja
út frá sér. I sambandi við húsaleigu-
mál þá veitum við upplýsingar og lög-
fræðiráðgjöf þar sem reynt er að
hjálpa fólki í sambandi við deilumál.
Það hefur verið unniö nokkuö á þessu
sviði en það er bara mjög erfitt að gera
það því það liggur til dæmis engan veg-
inn fyrir hver leiga er.
Fyrir nokkru áttum við fund með
forsvarsmönnum Leigjendasamtak-
anna um leiðir til að laga þessi atriði
sem við sjáum að gera það að verkum
að leigumarkaður er nánast ekki til.
Þótt merkilegt megi teljast þá fékkst
ekki sameiginleg niðurstaða af fundin-
um. Þeir vildu ekki leggja til niðurfell-
ingu skatta af leigu né það aö gjöldum
af húsnæði yrði aflétt eða minnkuð.
Það er ljóst að á endanum hlýtur
leigjandinn að borga þessa skatta og
gjöld öll sjálfur.
Húseigendafélagið hefur margoft
vakið athygli á nauðsyn þess að hér sé
starfandi virkur leigumarkaður. Það
er afskaplega óeðlilegt að fólk skuli
ekki geta fengið leigt. Aðstæður fólks
eru margvíslegir og leigumarkaður
verður að vera til. Menn þurfa virki-
lega að taka á þessum vanda.”