Dagblaðið Vísir - DV - 13.07.1985, Blaðsíða 23

DV. LAUGARDAGUR13. JULI1985
standa nokkrar leiöir opnar. Algengt
er aö fólk fylgist með auglýsingum í
blööum um húsnæöi í boði. I þeim er
venjulega beöið um tilboö. „Þaö koma
að meðaltali 15 til 20 tilboö í hverja
ibúð,” sagöi starfsstúlkan á smá-
auglýsingadeild DV svo ljóst er að
þessi leið veröur aðeins fáum til fram-
drátt'ar. Yfirleitt fær hæstbjóöandi
hnossið og þá jafnvel eftir uppboö eins
og lýst er í upphafi þessarar greinar.
önnur leiö er aö auglýsa eftir
húsnæði, þá annaöhvort í blöðum eða á
öörum opinberiun vettvangi eins og til
dæmis í söluturnum. Síðustu vikurnar
hafa þetta 15 til 20 aöilar auglýst dag-
iega eftir húsnæði á meðan aöeins 7 til
10 auglýstu húsnæði í boði. Þessar
augiýsingar bera mjög misjafnan
árangur; sumir fá engin viöbrögö en
svo er til í dæminu aö fólk fái allt aö 10
upphringingar. Reglusöm stúlka í
námi, sem óskaöi eftir einstaklings-
íbúö, fékk til dæmis átta tilboð. Þrjú
þeirra komu aftur á móti ekki til
greina vegna þess aö þá var fólk aö
bjóöa herbergi inni á heimilinu hjá sér,
tvö voru um íbúðir í Hafnarfiröi þannig
að aðeins þrjú voru eftir. Títtnefnd
starfsstúlka á DV kvað undirtektimar
velta líka nokkuö á því hvemig aug-
lýsingin er orðuð. „Það borgar sig
fyrir fólk aö gefa upp eins miklar upp-
lýsingar um sjálft sig og þaö getur;
aldur, greiöslugetu, f jölskyldustærð og
svo framvegis,” sagöi hún.
Loks getur fólk leitaö til leigu-
miðlunar. Aöeins ein slík er starfandi í
Reykjavík, Húsaleigufélag Reykja-
víkur og nágrennis.
Oski menn eftir þjónustu þess
veröa þeir fyrst aö greiöa 1750 krónur
og eru þeir þá orðnir félagar. Þó aö
þeir greiöi þetta gjald hafa þeir enga
tryggingu fyrir húsnæöi. Margir telja
aö sú starfsemi sem þarna er rekin sé
ekki lögleg og eins eru margir leigj-
endur óánægöir meö þá fyrirgreiðslu
sem þeir hafa fengiö, eða réttara sagt
ekki fengið, hjá félaginu. Þetta er engu
aö síður leið sem fólk reynir og sumir
meðárangri.
Algjör frumskógur
En jafnvel þó að fólki standi húsnæði
til boöa er ekki allur vandi þess
leystur. Húsaleigusamningar og sam-
skipti leigjenda og húseigenda eru af
ýmsum toga. Gerðar eru kröfur um
háar fyrirframgreiðslur og lög um
uppsagnarfrest, leiguhækkanir og
fleira eru þverbrotin.
„Leigumarkaðurinn birtist mér
eins og algjör frumskógur. Það er hver
aö bjarga eigin skinni og fólk er tilbúið
til aö fórna miklu til þess,” sagöi
Kristin Sævarsdóttir, starfsmaöur
Leigjendasamtakanna, en samtökin
hafa opna skrifstofu hluta úr degi.
Starf Kristínar er aö veita leiðbeining-
ar og ráðgjöf til leigjenda og upplýsa
þá um rétt þeirra.
„Eg er við héma þrjá tíma á dag og
á meöan stoppar síminn naumast. Ætli
þetta séu ekki svona 30 til 40 símtöl.
Fólk hringir út af margs konar vanda-
málum. Þessa dagana er mikiö um að
það hafi ekki húsnæði en það er líka
stööugt haft samband viö okkur af fólki
sem verið er aö kasta út úr íbúöum eöa
krefja um ósanngjamar fyrirfram-
greiðslur. Fólk þekkir almennt ekki
rétt sinn samkvæmt húsaleigu-
lögunum.”
— Er mikið um aö þessi lög séu
brotin?
„Já, þaö er miklu algengara heldur
en að farið sé eftir þeim. Einkum er
fólk fáfrótt um uppsagnarfrest og á
stundum til aö gera ófullkomna
samninga. Hér hjá okkur og reyndar
víðar má fá stööluö samningseyðublöð
sem félagsmálaráðuneytið hefur út-
búið fyrir húsaleigusamninga og eins
eriun viö meö fjölrit af húsaleigulögun-
um sem viö útbýtum til leigjenda.
.„Kristín sagöi að til sín kæmi fólk sem
kastaö væri út meö viku eöa hálfsmán-
aðar fyrirvara en samkvæmt lögum
um ótímabundna samninga er upp-
sagnarfresturinn þrír mánuöir fyrsta
áriö sem leigt er í ákveönu húsnæöi.
Eftir þann tíma er uppsagnarfrestur-
inn sex mánuöir en eftir fimm ár er
hann eitt ár. „Fólk verður undrandi
þegar þaðheyrir þetta,” sagði Kirstín.
Allir sem rætt var við voru á einu
máli um aö ástand leigumála væri
slæmt og enginn bjartsýnn um að úr
rættist. Eins og fram kemur í
viðtalinu viö formann Leigjendasam-
takanna, binda þau vonir viö húsnæðis-
samvinnufélagiö Búseta. Á þriöja
þúsund manns hefur gengið í félagiö og
fer þeim fjölgandi. Látum einstæöa
móður í húsnæðisleit hafa síöasta
oröiö:
„Eg er aö leita mér aö níundu
íbúðinni á þremur árum. Eg hef oftast
verið þaö óheppin aö íbúðirnar sem ég
hef leigt hafa verið seldar. Á tímabili
þurfti ég aö flytja inn til móður minnar
og í annan stað til ættingja. Nú er ég
byrjuö aö tala viö fólk, þaö er besta
leiðin. I fyrra auglýsti ég fyrir 2000 og
allt sem ég hafði upp úr krafsinu voru
símtöl við fólk sem spuröi spurninga
um persónulga hagi manns, sagöi takk
og lét svo ekki frá sér heyra meir.”
„EIGNASTEFNAN LEYSIR
-------------------\
SIGURiÓN
ÞORBERGSSON,
FORMAÐUR
LEIGJENDA-
SAMTAKANNA:
„Ef þú ert húseigandi þá er vandinn
sá aö láglaunafólk getur ekki greitt af
launum sínum þá leigu sem húseigend-
ur telja sig þurfa að fá í því vaxtakerfi
sem viö búum viö,” sagöi Sigurjón
Þorbergsson, formaður Leigjenda-
samtakanna, þegar hann var beðinn
um aö skilgreina vanda leigu-
markaöarins. „Eg get ekki séð aö
vandinn veröi leystur meö markaös-
lögmálunum einum saman. Það verö-
ur aö grípa einhvers staðar þarna inn í
af hinu opinbera, til dæmis meö húsa-
leigustyrkjum. Þeir þekkjast í öllum
löndum í kringum okkur, hvort sem
þaö eru vinstri eöa hægri öfl sem halda
þar um stjómartaumana. Þar þarf
fólk ekki að greiða í húsaleigu meira en
upphæö sem nemur ákveöinni pró-
sentu af laununum. Mismunurinn er
greiddur af opinberu fé.
Þaö er alveg ljóst að þessi eigna-
stefna, sem hér hefur veriö ráöandi,
leysir aldrei vanda allra. Þaö þurfa
alltaf einhverjir að leigja sér húsnæði,
10 til 20% íbúanna, og eins og laun fólks
eru núna þá er þetta miklu stærri hóp-
ur. Það er þessi hópur sem eignast
aldrei eigið húsnæði, enda er þaö í
sjálfu sér fáránlegt markmið að menn
verði að eiga steinsteypuna í kringum
sig. Markmiðið hlýtur fyrst og fremst
að vera það að fólk hafi öruggt hús-
næði.
Það er ósköp skiljanlegt að húseig-
endur séu óhressir því þeir geta ekki
sett upp þá leigu sem þeir telja sig
þurfa til að geta ávaxtað fé sitt jafnvel
og ef það væri til dæmis í verðbréfum.
Það er einfaldlega ekki hægt að ætlast
til þess að fólk, sem lifir á vinnu sinni
og hefur ekki tekjur af vöxtum, borgi
það sem upp þarf að setja að mati hús-
eigenda.
Það er löngu kominn tími til að Is-
lendingar taki upp einhvers konar
húsaleigustyrki. Þeir hafa í raun runn-
ið allir til húseigenda á undanförnum
áratugum en aldrei til leigjenda. Leigj-
endasamtökin hafa valiö leið Búseta
og hefur starfsemi samtakanna í raun
færst yfir á þaö félag. Við teljum þá
leiö rétta, enda hefur hún sannaö gildi
sitt í f jölmörgum löndum. Þaö eru hins
vegar ákveðin öfl hér á landi sem
standa í vegi fyrir þessari leið. Þau
vita að hún getur orðiö þeim skeinu-
hætt ef hún nær árangri, það er ef fólk
velur þá leið í stað hinnar hörðu eigna-
stefnu.
— Nú áttu sér stað samræður milli
Leigjendasamtakanna og Húseigenda-
félagsins um úrbætur í leigumálum án
nokkurs árangurs. Hvað bar á milli?
„Þaö sem þeim hjá Húseigendafé-
laginu lá fýrst og fremst á hjarta var að
við tækjum undir ákveðnar kröfur sem
þeir hafa sett fram, meöal annars um
að húsaleiga verði gerð algerlega
skattfrjáls. Þeir halda því fram aö
með því móti mætti auka framboð á
leiguhúsnæði. Við kynntum hins vegar
okkar tillögur um aö koma á húsa-
leigustyrkjum og það má segja að báð-
ir aðilar hafi tekið dauflega í tillögur
hins. Okkur skipta skattamálin ekki
höfuðmáli og þá ekki húsaleigu-
styrkimir.
I sambandi við skattamálin teljum
viö aö húsaleiga hafi veriö talin vægast
sagt mjög illa fram til skatts í marga
áratugi. Helst kæmi til greina að
leigjendur hefðu verulegan hagnaö af!
því aö gefa upp leiguna þannig aö hún
yrði gefin upp. Síðan mætti hliðra því
til hvemig hún yrði skattlögð. Okkur
leist hins vegar ekki á að gera það að
okkar baráttumáli að afnema tekju-
skatt af leigu, sér í lagi vegna þess að
þeir sem hafa byggt hafa fengið til
þess mikla aðstoð.”
— Þú telur ekki að þettaauki framboð
á húsnæði?
„Það getur vel verið að þetta
auki framboð á húsnæöi, en hvort
réttlætanlegt er aö gera löglegt það
sem hingað til hefur verið ólöglegt er
hæpiö. Það er að minnsta kosti óeðli-
legt að viö séum aö taka undir kröfur
með það. Eg held að Húseigendafélag-
ið sé einfært um aö fá það fram ef það
er leiðin sem þeir kjósa.”
— Ykkar lausnir felast þá annars
vegar í húsaleigustyrkjum og hins veg-
aríBúseta?
„Já, og það þarf í raun báðar leiöir-
inar til. Samkvamt núverandi lögum fær
Búseti aöeins að taka aldraða, öryrkja
og námsmenn inn í sínar íbúöir. Flestir
sem eru í þessum hópum hafa þaö lág-
ar tekjur að þeir ættu mjög erfitt með
að leggja fram þann hluta íbúðarverðs
sem krafist er. Þetta fólk þyrfti á húsa-
leigustyrkjum aö halda ef Búseti ætti.
að byggja eingöngu fyrir það.”
— Telur þú líklegt aö húsaleigustyrk-
ir veröi teknir upp?
„Tillögur um húsaleigustyrki hafa
veriö kynntar á Alþingi hvaö eftir
annað en þær hafa vart fengið um-
ræðu, hvað þá meira. Við höfum rætt
þessar tillögur viö félagsmáiaráöherra
og hann tekið vel í þær en þaö verður
þungur róður aö fá nokkuö í gegn hjá
þessari ríkisstjórn. Hún er vel þekkt
fyrir annað en félagslegar aögeröir. ”
— Viltu spáíframtíöina?
„Eg held að þróunin kalli á lausnir
eins og Búseta.
Meöan misvægi milli launa og vaxta
er svona mikið í þjóðfélaginu og því
svo erfitt fyrir fólk að byggja sjálft þá
hljóta <sífellt fleiri aö óska eftir öruggu
þaki yfir höfuöiö án þess þó að eiga
það.
Þó að margir í núverandi ríkisstjórn
séu á móti Búseta þá eru þeir með
þessari stjórn eða óstjóm sinni að ýta
undir það að leið Búseta verði sú eina
færa fyrir stóran hóp fólks.”