Dagblaðið Vísir - DV - 19.01.1987, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 19. JANÚAR 1987.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÖSKAR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 500 kr.
Verð I lausasölu virka daga 50 kr. - Helgarblað 60 kr.
Trúnaðarbrestur
Trúnaðarbrestur er í ríkisstjórninni. Formenn stjórn-
arflokkanna deila hart. Þorsteinn Pálsson hefur leikið
djarfan leik, sem ætlað er að veikja stöðu Steingríms
Hermannssonar en jafnframt grafa undan „gamla geng-
inu“ í ráðherraliði Sjálfstæðisflokksins. Þótt stjórnar-
samstarfið lafi fram að kosningum er ekki að búast við
mikilli samstöðu stjórnarflokkanna úr þessu. Framhald
núverandi stjórnarsamstarfs eftir kosningar er einnig
orðið ólíklegra, þótt ekki sé það útilokað.
Fjallað hefur verið um þann leik Þorsteins Pálssonar
í hinni pólitísku skák, þegar hann lét Steingrím Her-
mannsson og Matthías Á. Mathiesen verða að fíflum í
sjómannadeilunni. Þessir ráðherrar töluðu fjálglega
fyrir lögum á sjómenn, mínútum áður en formaður Sjálf-
stæðisflokksins gerði orð þeirra að engu og stöðvaði
framgang frumvarps um lög. Þorsteinn setur salt í sár
Steingríms í DV í fyrradag. Hann fjallar þar um árásir
Steingríms á Jóhannes Nordal og Seðlabankann vegna
okurmálsins. „Það má nú ekki taka forsætisráðherra
of alvarlega, þótt hann hafi horn í síðu Seðlabank-
ans,“ segir Þorsteinn í viðtalinu. „Þetta er svona
Albaníuaðferð til þess að skamma samstarfsflokkinn,
sem fer með bankamálin. Framsóknarmenn láta alltaf
svona síðustu mánuði fyrir kosningar.“ Þetta er mikil
gagnrýni á formann samstarfsflokksins og forsætisráð-
herra. En í reynd mun það einsdæmi í sögu samsteypu-
stjórna, að slík skeyti gangi milli formanna stjórnar-
flokka, jafnvel rétt fyrir kosningar.
En trúnaðarbresturinn nær inn í raðir Sjálfstæðis-
flokksins. Þorsteinn Pálsson reynir að beygja hina
gömlu ráðherra flokksins. Þorsteini fannst nóg komið,
þegar Alþingi hafði verið kallað til skyndifundar og lög
um stöðvun verkfalls voru á borðinu, án þess að samráð
væri haft við hann. Hann rassskellti því hina gömlu
ráðherra flokksins, svo að eftir var tekið. Vafalaust
hugsar Þorsteinn Pálsson sér að skipta um flesta ráð-
herra Sjálfstæðisflokksins, verði flokkurinn í ríkisstjórn
eftir kosningarnar. Þorsteinn þurfti á þessu að halda.
Orðstír hans meðal þjóðarinnar hafði mikið minnkað.
Mönnum fannst hann ekki sýna, að hann væri stjórn-
málaleiðtogi. Þetta hefur nú nokkuð breytzt. En það
þýðir, að samstarf ráðherra Sjálfstæðisflokksins hlýtur
að verða stirt á næstunni. Við bætist sú mikla deila
innan Sjálfstæðisflokksins, sem ákvörðun Sverris Her-
mannssonar hefur valdið, er hann rak fræðslustjórann
í Norðurlandskjördæmi eystra.
Trúnaðarbresturinn nú veldur því, að ríkisstjórnin
verður sem lömuð fram yfir kosningar. Menn skyldu
þó ekki útiloka, að sömu flokkar myndi stjórn aftur
eftir kosningarnar.
Eftir kosningar kann að koma upp ný staða, þar sem
væringum fyrir kosningar verði gleymt. Verði fylgis-
hrun Framsóknar ekki gífurlegt og komi Sjálfstæðis-
flokkurinn sæmilega út, gæti Þorsteinn Pálsson enn
boðið framsóknarmönnum í stjórnarsamstarf. Þar gæti
Þorsteinn orðið forsætisráðherra og Steingrímur hugs-
anlega sætzt á stöðu utanríkisráðherra. Þetta yrði
einkum, ef sigur Alþýðuflokks yrði ekki afgerandi.
Hvort sem er, yrði líklegt, að Jón Baldvin Hannibalsson
vildi verða forsætisráðherra. Þorsteinn gæti illa sætt
sig við það, enda gæti þá svo farið, að krati yrði aðal-
tákn viðreisnarstjórnar og kratar héldu því fylgi, sem
þeir næðu af Sjálfstæðisflokknum í kosningunum.
Haukur Helgason.
„Þaö verður ekki annaö sagt en að þær tillögur sem stjórnarflokkarnir náöu samstööu um hafi verlð hófsam-
ar og reynt aö ráða bót á helstu ágöllum sjóðsins. Þær gerðu ráð fyrir því meginmarkmiði að treysta
fjárhagsstöðu sjóðsins i framtíðinni...“
Um aðalatriðin í
Lánasjóðsmálinu
Miklar umræður hafa undanfarið
átt sér stað um Lánasjóð íslenskra
námsmanna. Málefni sjóðsins sjálfs
hafa þó ekki verið mikið rædd vegna
deilna um óheiðarleg vinnubrögð
Framsóknarflokksins... í þessu máli
mega aðalatriðin ekki gleymast.
Vandi sjóösíns
Á undanfomum árum hefur meg-
invandi Lánasjóðsins einkum verið
þrenns konar.
í fyrsta lagi hefur eftirspum eftir
námslánum síðastliðin 5 ár reynst
vera margföld á við spá sérfræðinga
fiá 1981, t.d. vom námsmenn í
Bandaríkjunum 271 árið 1980 en
vom 646 árið 1985.
í öðm lagi hafa endurgreiðslur
námslána ekki skilað sér svo sem
vænst hafði verið. Nú blasir við sú
staðreynd að skv. nýjustu útreikn-
ingum munu ekki nema 83-84%
lánanna endurgreiðast og hefur þá
ekki verið gert ráð fyrir afíollum
vegna dauðsfidla, örorku og fleiri
slíkra atriða.
f þriðja lagi er það staðreynd að
framlög ríkissjóðs til Lánasjóðsins
hafa hækkað um 75% á síðustu 15
árum og fjárveitingavaldið hefur
aldrei viljað standa við þær skuld-
bindingar sem lög um Lánasjóðinn
kveða á um og hefur Lánasjóðnum
einatt verið vísað á lántökur þegar
fjárframlög hafa ekki dugað.
Sjálfteknfr styrkir
Samkvæmt núgildandi endur-
greiðslureglum endurgreiða menn
árlega eigi hærri upphæð en sem
nemur 3,75% af útsvarsstofhi fyrra
árs alveg án tillits til þess hve há
heildamámsskuldin er. Þessa upp-
hæð á að greiða í 40 ár og þá falla
eftirstöðvamar niður. Þetta þýðir
að námsmenn sem hafa tekið mjög
há lán, t.d. yfir 1200 þús. kr., em
komnir í þá aðstöðu að óbreyttum
lögum að geta skammtað sér sjálfir
styrki vegna þess að það em hverf-
andi líkur á því að þeir endurgreiði
þau lán sem þeir kunna að taka til
viðbótar. Við athugun á dreifingu
skulda námsmanna, sem vom í námi
námsárið 1985-86, kemur í ljós að
af þeim sem þá em enn í námi og
þiggja námslán em 8 námsmenn
komnir með skuld sem nemur hærri
upphæð en 3 millj. kr. Um 35 náms-
menn skulda yfir 2 millj. kr. og
námsmenn sem skulda samtals
meira en 1,2 millj. em um 235 tals-
ins. Og það ber að taka fram að þessi
lán em öll tekin skv. lögunum frá
1982. Það hefur því 8 námsmönnum
tekist að fá yfir 3 millj. kr. lán á 4
árum. Námsmenn em því að fá mun
hærri lán úr sjóðnum en ráð var
fyrir gert við setningu laganna 1982.
Ágreiningur um endur-
greiöslureglur
Meginágreiningur stjómmálaflok-
kanna hefur verið um það með
hveijum hætti lánin ættu að endur-
greiðast. Vinstri flokkamir vilja að
endurgreiðslur séu háðar tekjum líkt
og nú. Þetta sjónarmið hafa sjálf-
stæðismenn ekki falhst á. Þeir hafa
viljað að lánið endurgreiddust líkt
og önnur lán á ákveðnum árafiölda
með jöfhum árlegum endurgreiðsl-
um og skipti þá ekki máli hversu
háar tekjur námsmaður hefur að
námi loknu heldur hversu hátt lán
er tekið meðan á námi stendur. Sjálf-
stæðismenn hafa jaihframt tekið
fram að þeir séu tilþúnir til þess að
veita undanþágur frá endurgreiðslu
vegna ýmissa fjárhagslegra örðug-
Kjallariim
Sigurbjörn
Magnússon,
framkvæmdastjóri þingflokks
Sjálfstæðisflokksfns
leika eða heilsubrests. Hugsunin á
bak við Lánasjóðinn var í upphafi
sú að endurgreiðslur á námslánum
ættu að meginstefnu að standa und-
ir veittum námslánum í framtíðinni
og það væri forsenda öflugs Lána-
sjóðs og hann byggðist jafiióðum upp
með endurgreiddum lánum. í þessu
sambandi hefur verið rætt um að
lánin bæru vexti til þess að styrkja
enn frekar stöðu sjóðsins og treysta
hlutverk hans í framtíðinni.
Tillögur stjórnarflokkanna
Það verður ekki sagt annað en að
þær tillögur sem stjómarflokkamir
náðu samstöðu um hafi verið hófs-
amar og reynt að ráða bót á helstu
ágöllum sjóðsins. Þær gerðu ráð fyr-
ir því meginmarkmiði að treysta
fjárhagsstöðu sjóðsins í framtíðinni
og ná tökum á útgjöldum hans og
stefria að því að endurgreiðsluhlut-
fallið hækkaði í töluvert yfir 90%.
Ennfremur var samstaða um að
koma í veg fyrir hina svokölluðu
sjálfteknu styrki. Sú leið var farin
að námsmaður gæti fengið almennt
námslán að fjárhæð allt að 1550 þús.
kr. og endurgreiðsluhlutfallið jafii-
framt hækkað í allt að 4,5%. Þessi
lán em vaxtalaus og endurgreiðast
í hlutfalli við tekjur að námi loknu.
Með þessu er stefrit að því að enginn
fai í raun hærra lán en líklegt sé að
hann geti endurgreitt. Vilji náms-
maður taka hærra lán en 1,5 millj.
kr. þá gefst honum kostur á að taka
svokallað viðbótarlán sem endur-
greiðist á 15 árum með venjulegum
bankavöxtum. Enn fremur var í til-
lögunum sú nýjung að veittir yrðu
beinir námsstyrkir. Þeim átti að
veita til doktorsnema og þeirra sem
stunda nám erlendis sem ekki er
hægt að stimda hér, t.d. arkitektúr.
Framsóknarflokkurinn ónýtur
Það er því ekki skynsamlegt hjá
Framsókn að reyna að stöðva nú
framgang þessara tillagna sem
stefiia að því meginmarkmiði að ná
tökum á miklum útgjöldum sjóðsins
á tímum þegar halli ríkissjóðs er
mikill og barist er um hverja krónu
sem til ríkisfjármálanna fer.
Það leiðir hugann að þvi, sem oft-
ar en einu sinni hefur komið í ljós
á kjörtímabilum, þegar á að fiira að
takast á við ríkisfjármálin, þá leggur
Framsókn á flótta og er ekki tilbúin
að takast á við vandann. Til þess
að gera sér betur grein fyrir því um
hvaða fjárhæðir er hér að tefla þá
er heildarframlag til Lánasjóðsins
1728 millj. kr. á fjárlögum og láns-
fjárlögum fyrir árið 1987. En til
samanburðar fara 754 millj. kr. til
Háskólans, bæði til reksturs, bygg-
inga og tækjakaupa.
Forsenda þess að hægt sé að tala
um árangur í efiiahagsmálum og
skattalækkun á næstu árum er að
stjómvöld nái tökum á útgjöldum
hins opinbera. Tillögur mennta-
málaráðherra og stjómarflokkanna
miðuðu ótvírætt í rétta átt.
Sigurbjöm Magnússon.
„Það er því ekki skynsamlegt hjá Fram-
sókn að reyna að stöðva nú framgang
þessara tillagna sem stefiia að því megin-
markmiði að ná tökum á miklum útgjöld-
um sjóðsins á tímum þegar að halli
ríkissjóðs er mikill,.