Dagblaðið Vísir - DV - 07.07.1988, Blaðsíða 14

14
Frjálst.óháÖ dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÓLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð í lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Sitja kyrrir og kasta sandi
Sandkassaslagurinn í ríkisstjórninni hefur verið
harðari að undanfórnu en nokkru sinni fyrr og er þá
mikið sagt. Munurinn á þessu sandkasti og hinum fyrri
er, að forsætisráðherra hefur hætt að leika friðsaman
fundarstjóra og er farinn að taka þátt í slagnum.
Hingað til hefur ríkisstjórnin hangið saman á fundar-
stjóranum, sem hefur séð um, að mál fengju afgreiðslu,
þótt smákóngarnir í kringum hann steyttu hnefann
hver framan í annan. Nú, þegar hann er hættur að sitja
á friðarstóli, er farið að spá endalokum stjórnarinnar.
Forsætisráðherra segir formann þingflokks Fram-
sóknar vera með ómálefnalegan skæting; flokkinn vera
með kröfur um vinstristjórnarmennsku, sem ekki verði
sinnt; utanríkisráðherra vera að búa til ágreining út af
engu; og gelt framsóknarhvolpa sé ekki svaravert.
Allt eru þetta þung orð, sem gætu hentað vel í efnis-
legri gagnrýni úti í bæ, svo sem í leiðara dagblaðs. Hins
vegar eru þau óvenjuleg í munni þess, sem hefur meðal
annars það verkefni að stýra fundum þeirra manna, sem
hann telur eiga skilið svona hvassa umíjöllim.
Hin nýfengna orðgnótt forsætisráðherra er skýrð á
þann hátt, að hann sé í rauninni varfærinn geðprýðis-
maður, seinþreyttur til vandræða, en hafi loksins látið
ganga fram af sér hinar stöðugu árásir framsóknar-
manna á meðreiðarmenn sína í ríkisstjórninni.
Forsætisráðherra hefur í rauninni áttað sig á, að
Framsóknarflokkurinn og Steingrímur Hermannsson
hafa skapað sér þægilega sérstöðu í stjórninni. Sérstað-
an hefur gert flokknum kleift að halda fylgi í skoðana-
könnunum, þótt öðrum stjórnarflokkum vegni miður.
Sérstaða Framsóknarflokksins felst annars vegar í,
að hann gerir harðar kröfur fyrir hönd gæludýra sinna
og fær þeim framgengt um síðir, svo sem dæmin sanna
í landbúnaði. Hins vegar leikur hann hlutverk andstæð-
ings eða hlutlauss áhorfanda innan ríkisstjórnarinnar.
Sérstöðuleikur er stundaður meira eða minna af öll-
um aðilum ríkisstjórnarinnar. Ráðherrar eru meira að
segja farnir að bera fram mál á þingi, án þess að um
þau sé samkomulag í ríkisstjórninni. Ráðuneytin koma
í vaxandi mæh fram sem sjálfstæð og óháð ríki.
Ágreiningur hefur verið í vetur um fjárlög, matar-
skatt, húsnæðislánakerfi, sýslumannastörf, útgerðar-
kvóta, vexti og verðtryggingu, og svo auðvitað um allan
skattúárausturinn í landbúnað, svo að fræg dæmi séu
nefnd. Slíkur ágreiningur mun halda áfram í haust.
í flestum ágreiningsmálunum hefur niðurstaðan orð-
ið sú, að ráðherra málaflokksins hefur fengið sínu fram-
gengt. Þetta hefur einkum skipt miklu í landbúnaði. Á
því sviði hefur ráðherranum tekizt að vinna hverja ein-
ustu orrustu við ráðherra Alþýðuflokksins.
Þótt stríðið innan ríkisstjórnarinnar hafi magnazt
með þáttöku forsætisráðherra, er ekki þar með sagt, að
hún sé nær falli en hún var á slagsmálatímum í vetur.
Raunar má segja, að hún sé orðin svo vön ágreiningi,
að hún hafi lært að búa við hann - sé orðin ónæm.
Við megum ekki gleyma, hversu mikill viðloðunar-
kraftur felst í sambandi ráðherra og stóls, þegar þeir
fara að gróa saman. Það er ánægjulegra að vera ráð-
herra í sundurþykkri óstjórn, en að vera einn leiðtoga
stjórnarandstöðunnar, hrópandi úti í eyðimörkinni.
Vegna þess, sem hér hefur verið rakið, verður sandi
áfram kastað í sandkassanum, en stjómin mun sitja
áfram lengi enn og halda áfram að skaða þjóðarhag.
Jónas Kristjánsson
FIMMTUDAGUR 7. JÚLÍ 1988. -
Stjóm Lands-
virkjunar grá
fýrir járnum
Eftir mikla baráttu á sl. vetri
tókst aö knýja Landsvirkjun til
þess aö lækka orkuverö nokkuö.
Þetta tókst þegar fjölmiðlar tóku
að birta þá reikninga sem fólk
þurfti aö greiða fyrir orkuna. Að
vísu var langt liðiö á veturinn þeg-
ar þessi leiðrétting fékkst en menn
vonuöu aö þetta stæöi til frambúð-
ar. En því er nú ekki á þann veg
fanð, því miður.
Á einni nóttu er sú tilskipun látin
út ganga frá stjóm Landsvirkjunar
aö nú skuli orkuverö hækka sem
þýðir aö lækkunin, sem varð fyrir
nokkrum vikum, skal aftur tekin
og fram undan eru, þegar vetur
gengur í garð, hærri upphæðir á
þeim orkureikningum sem fólk
verður að greiöa og það voru - eins
og alþjóð veit - engar smáupphæö-
ir.
Hin óskráðu lög
Þvi hefur áður verið haldið fram
hér í þessum pistlum að eitt höfuð-
vandamál hverrar ríkisstjómar í
sambandi við stjómun efnahags-
mála væri sú óbilgimi og frekja
sem ætti sér stað í stjómun hinna
ýmsu stofnana. Yfirlýst markmiö,
t.a.m. þessarar ríkisstjórnar, væri
að koma á jafnvægi í efnahagsmál-
um. Þetta em hin óskráðu lög sem
ganga á út frá. Verkalýðshreyfmg-
in lagði sitt af mörkum í ailri samn-
ingagerðinni, þ.e. megináherslu á
það að hlíta þessum óskráðu lög-
um. Vestíjarðasamningarnir,
samningur Verkamannasam-
bandsins og Akureyrarsamning-
amir gengu alhr út á það að þvi
markmiði skyldi ná að verðbólgan
færi ekki úr böndum. Niðurstaða
samningagerðarinnar sýndi að
verkalýðshreyfingin vann af full-
um heilindum og af ábyrgð.
En það er segin saga að það er
nú ekki aldeilis allt fengið með því
að launþegar - æ ofan í æ - taki á
sig sínar byröar í þjóðfélaginu.
Ávallt em til staðar þessi stofnana-
veldi sem heimta sitt. Það er aldrei
neitt gefið eftir. Nærtækt dæmi em
bankamir sem í maí sl. bragðu
fæti fyrir ríkisstjómina meö því aö
hirða gjaldeyrisforða þjóðarinnar
úr Seðlabankanum á einum degi
þannig aö ríkisstjómin varð að
gera ótímabærar efnahagsráðstaf-
anir og illa undirbúnar. Núna er
það Landsvirkjun sem ryðst fram,
grá fyrir jámum, og heimtar sitt -
og fær að ráða án þess að ríkis-
stjómin sem heild fái þar nokkuð
um aö segja.
Stjóm Landsvirkjunar gefur út
þá yfirlýsingu að launþegar skuli
fá að borga, það skiptir hana engu
þó að fólk geti ekki vegna bráða-
birgðalaga rétt hlut sinn aftur því
að þessi stjórn Landsvirkjunar not-
færir sér það að ráðast áð hinum
almenna launþega sem er nú bund-
inn á höndum og getur enga björg
sér veitt í langan tíma.
Slíkar aðferðir á stofngrunni er
ekki hægt að flokka undir annað
en siðleysi.
En vel á minnst; hvar voru nú
fulltrúar þeirra sem telja sig mál-
svara þeirra sem minna mega sín
í þjóöfélaginu? Á ekki formaður
Alþýðubandalagsins, prófessorinn
Ólafur Ragnar, sæti í stjóm Lands-
virkjunar? Það hefur ekkert heyrst
í honum.
Átakalíkur aukast
Þessi verknaður, sem hér hefur
verið framinn, er af þeirri stærð-
KjaHarinn
Karvel Pálmason
alþingismaður
argráðu að hann á eftir að hafa
örlagaríkar afleiðingar fyrir þjóð-
arbúið. Því er það rétt sem Pétur
Sigurðsson, forseti Alþýðusam-
bands Vestfjarða, lét hafa eftir sér
í Þjóðviljanum nýverið: Húshitun-
arkostnaður mun almennt hækka
um 13-15% á Vestíjörðum um
næstu mánaðamót í framhaldi af
heildsöluverðshækkun raforku
Landsvirkjunar. Stjófn Orkubús
Vestíjarða ákvað í gær að hækka
gjaldskrá sína um 8%. En þar sem
hlutfall niðurgreiðslna hækkar
ekki að sama skapi verður hækk-
unin mun meiri til hins almenna
notanda. Þetta mun hafa áhrif á
verðlagsstrik samninga. Líkumar
á átökum í haust hafa því aukist.
Og Pétur heldur áfram og segir síð-
an: að fólki á Vestfjörðum hefði
þótt húshitunarkostnaður ærinn
fyrir. Misréttið í þessum efnum
væri allt of mikið. Reykvíkingar
byggju t.d. við hagstætt orkuverð
og hitaveitan þar hefði svo mikinn
afgang að hún gæti byggt fyrir
hann demantshalhr. Pétur endaði
viðtal sitt á þessum orðum og und-
ir þau skal tekið af fullri alvöm:
Staðið verður fast á því aö gerðir
samningar verði efndir. Það þýðir
ekki aö segja að ein af ástæðum
gengisfellingarinnar sé þeir samn-
ingar sem gerðir hafa verið, eins
og Þorsteinn Pálsson hefur sagt. í
raun er það ósvífni af forsætisráð-
herra að segja þetta þar sem fjár-
málaráðherrann hefur sagt að Ak-
ureyrarsamningamir sprengi ekki
þann ramma sem settur var.
Hlutur ráðherranna
Hlutur forsætisráðherra hefur
nú komið fram með eftirtektar-
verðum hætti í öllu þessu máli sem
spunnist hefur út frá þessari hækk-
un Landsvirkjunar. Eftir mis-
heppnaða og klaufalega tilraun
iðnaðarráðherra, þar sem hann var
að reyna aö skýla sér á bak við tvo
embættismenn og þar með að gefa
í skyn að hann hefði ekkert haft
með þessa hækkun að gera, kom
sjálfur forsætisráðherrann fram á
völlinn og tilkynnti alþjóð að hér
væri um stefnu sína að ræða -
hækkunin væri í anda Sjálfstæðis-
flokksins. Út frá þessu hafa spunn-
ist miklar umræður á milli forsæt-
isráðherra og utanríkisráðherra,
Steingríms Hermannssonar. Það
verður að viðurkennast hér að
hlutur utanríkisráðherra er hon-
um til sóma hvað varðar þau upp-
hlaup sem átt hafa sér stað í hinum
ýmsu stofnunum undanfarið - þá
óbilgimi og andþjóðfélagslegu aö-
gerðir sem stjómendur þessara
stofnana hafa haft að leiðarljósi
undanfarið. Utanríkisráðherra
sagði t.a.m. í DV nýverið og undir
það skal tekið hér: „Afar mikið af
því sem að var stefnt hefur runnið
út í sandinn, því miður. Hver sem
er getur farið fram hjá þessum lög-
um. Fyrst var það ÍSAL með
Vinnuveitendasambandið í broddi
fylkingar, nú er það Landsvirkjun
sem fer fram hjá þeim og vextir
hafa hækkað meira en nokkm
sinni þrátt fyrir yfirlýsingu ríkis-
stjórnarinnar um að beita sér gegn
slíku. Seðlabankinn hefur ekki gert
tilraun til að hafa þar hemil á.“
Ekki traustvekjandi
Um þetta er nú tekist á í þjóð-
félaginu og ríkisstjórnin riðar til
falls. Hlutverk forsætisráöherra er
skýrt afmarkað með stofnanaveld-
inu og hann færist allur í aukana
þegar reyndari menn með ábyrgð-
artilfinningu reyna að leiðbeina
honum til góðra verka, í þessu til-
felli utanríkisráðherra.
Það var t.a.m. ekki traustvekj-
andi forsætisráðherra sem kom
fram í sjónvarpinu með einhvers
konar fyndni um þá Pétur Bene-
diktsson og Hermann Jónasson,
fyrrv. forsætisráöherra, fyndni
sem mátti taka á þann veg að hún
mátti skoðast á kostnað hins síðar-
nefnda.
Ungir og framagjarnir menn ættu
að hafa sumt í huga af því sem í
Bókinni stendur eins og t.d.: „Að-
gát skal höfð í nærveru sálar.“
Forsætisráðherra skyldi einnig
muna eftir því „að sá sem kúgar
snauðan mann, óvirðir þann er
skóp hann“ og „réttlætið hefur upp
lýðinn, en syndin er þjóðanna
skömrn".
Það er því miður einkenni á
stjómarathöfnum forsætisráð-
herra að honum er ekki tamt að
hlýða á góðar ráðleggingar, hvorki
samráðherra né annarra. Sjálfs-
skoöun virðist vera honum fiarlæg,
því er nú ástandið á þann veg sem
raun ber vitni í þjóðfélaginu, upp-
lausn og misrétti blasir hvarvetna
við.
Að þessu sögðu er það einlæg von
að þær raddir innan ríkisstjómar-
innar nái yfirhöndinni sem vilja
hafa í heiðri það samkomulag sem
gert var við verkalýöshreyfinguna
í síðustu samningum. Því ef þeir
ráðherrar, sem ekki vilja að þetta
samkomulag sé virt, ná yfirhönd-
inni þá er voðinn vís og friðurinn
þar með úti.
Karvel Pálmason
„En vel á minnst; hvar voru nú fulltrú-
ar þeirra sem telja sig málsvara þeirra
sem minna mega sín í þjóðfélaginu?“