Dagblaðið Vísir - DV - 29.07.1988, Blaðsíða 14

Sfipr T.rfTT. o? fr'TnatttttpA'ít
FÖSTUDAGUR 29. JÚLÍ 1988.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 800 kr. —
Verð i lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Frídagur verzlunarmanna
Flestir landsmenn horfa fram á langt frí um þessa
helgi. Búizt er við, að meira en hundrað þúsund bifreið-
ir verði á þjóðvegunum. Þetta frí geta landsmenn þakk-
að verzlunarmönnum. En verzlunin á ekki alltaf skiln-
ingi margra að mæta. Þótt úr því hafi dregið, gætir enn
misskilnings í garð verzlunar.
Enn fyrirfmnast þeir á vinstri kantinum, sem kalla
verzlunina afætu. Menn einblína á frumframleiðslu-
greinarnar. Mikið er rætt um, að þetta eða hitt byggðar-
lagið hafi skilað svo og svo miklu í þjóðarbúið. Þá er
gjarnan horft á útflutningstekjur. Verzlunin gegnir hlut-
verki, sem er miklu mikilvægara en menn skilja 1 fljótu
bragði. Mestu skiptir að samkeppni í verzlun og öðrum
greinum sé nóg. Án samkeppninnar viðgengst sukk og
okur. Ef verzlunin er við lýði við eðlileg skilyrði, er hún
með mikilvægustu framleiðslugreinunum. Við megum
ekki láta glepjast til að líta á, hvort við greiðum eitthvað
í kassann, þegar við göngum út úr búð. Verzlunin skap-
ar verðmæti, og hún verðskuldar umbun fyrir. Án þess
gæti hún ekki þrifist. Fyrir alla muni verðum við í eitt
skipti fyrir öll að hafna þeim áróðri, sem enn er í gangi
gagnvart verzlun og viðskiptum. Þessa gætti mikið fyrr
á árum, en þó varð fijálsari verzlun einn hornsteina
okkar. Við verðum að koma niður úr trjánum.
Það var sízt að ástæðulausu, að DV kaus Pálma Jóns-
son í Hagkaupi mann síðasta árs fyrir framtakið við
stofnun Kringlunnar. Pálmi hafði verið í forystusveit
verzlunarmanna, þeirra sem bezt unnu fyrir viðskipta-
menn. Það var mikill akkur fyrir fólk á Reykjavíkur-
svæðinu og aðra, sem þangað koma, að Kringlan varð
til. Þetta er eitt af því, sem sýnir okkur gildi þessarar
greinar.
Verzlunin kann nú að lenda í nokkrum vanda. Þekkt-
ir fræðingar spá því, að mikið verði um gjaldþrot á
næstunni, einkum næsta ár. Sum verzlunarfyrirtæki
kunna að fara á höfuðið. Slíkt getur verið eðlilegur gang-
ur mála. Og það má verzlunin eiga, að verzlunarmenn
hafa manna sízt æpt á hjálp hins opinbera, skattgreið-
enda, ef eitthvað hefur á bjátað. Látum verzlunina fá
nógsamlegt þakklæti fyrir það, þar sem hún er ólík flest-
um öðrum greinum. Að því leyti og öðrum er verzlunin
kannski einhver nútímalegasta atvinnugreinin, sem við
höfum. Aðrir mættu læra af því.
Gleymum ekki, að verzlunarstarfsemin er lífæð nú-
tíma iðnaðar- og neyzluþjóðfélaga. Verzlun er óhjá-
kvæmileg nauðsyn. Hún brúar bilið milli framleiðenda
og neytenda í tíma og rúmi. Vörudreifingin er mjög
verðmætaskapandi, álíka og frumframleiðsla, þótt
nauðsynlegust sé.
Við skyldum ekki líta verzlunarmenn öfundaraugum.
Þetta fólk er sízt betur sett en aðrir þegnar. Verzlunar-
fólk er upp til hópa sístritandi hópur á lágum launum.
Eigendur verzlana fá heldur ekkert á silfurfati. Aðeins
fáir þeirra eru vel stæðir. Gjaldþrotin sýna okkur,
hversu hörð lífsbaráttan oft er í þessari grein.
Munum einnig, að barátta okkar fyrir verzlunarfrelsi
var alltaf í órofa tengslum við sjálfstæðisbaráttu þjóðar-
innar. Við eigum öll að styðja, að verzlun blómgist.
Þess vegna getum við með góðri samvizku staðið með
verzlunarmönnum og notið þessarar helgi, þar sem
flestir njóta leyfis frá önn dagsins. Hættum öllum met-
ingi.
Haukur Helgason
Djúpt í iðrum Pentagons, finnn-
hyrndu byggingarinnar í Washing-
ton, sem hýsir landvarnaráðuneyti
og yfirherstjórn Bandaríkjanna,
eru rammbyggð og vandlega hler-
unareinangruð salarkynni. Þau
ganga í daglegu tah starfsliðs undir
nafninu „geymirinn“ og þar heldur
yfirherráð Bandaríkjanna fundi
sína, öruggt fyrir forvitnum augum
og eyrum allra utanaðkomandi.
Inn í það allra helgasta
Um daginn leiddi William J.
Crowe, aðmíráll og forseti banda-
ríska yfirherráðsins, sovéskan
marskálk í þetta allra helgasta
Pentagonmanna, „geyminn" sjálf-
an. Þar var kominn með fríðu fóru-
neyti sovéskra herforingja, Sergei
F. Akhromeiéf, forseti sovéska yfir-
herráðsins.
Yfirherráðsforíngjar
risaveldanna ná saman
För Akhromeiéfs til Bandaríkj-
anna er upphafið að föstum sam-
skiptum og kynnum æðstu foringja
herafla risaveldanna. Hann bauð
Crowe, starfsbróður sínum, að
sækja sig heim í Sovétríkjunum að
ári og taka þar upp þráðinn úr sex
daga fróðlegri ferð um nokkur þýð-
ingarmestu herstjórnarmannvirki
Bandaríkjanna.
Talsmenn bandarísku yfirher-
stjórnarinnar hafa tjáð Walter Pin-
cus, fréttamanni Washington Post,
að Akhromeiéf marskálkur hafi
fullvissað gestgjafa sína um að þeir
myndu á næstu árum geta fylgst
með framkvæmd nýrrar sovéskrar
herstjórharkenningar sem miðuð
sé við fullnægjandi varnir en
forðist það sem virst geti ógnandi
gagnvart umheiminum. Þessa
muni brátt gæta.svo um muni í
uppbyggingu og vistun sovéska
heraflans og samsetningu fjárveit-
inga til hernaðarlegra þarfa.
Akhromeiéf marskálkur skýrði
Crowe aðmiráh frá því aö nýja,
varnarsinnaða herstjórnarkenn-
ingin, sem nú væri unniö eftir í
Sovétríkjunum, væri ávöxtur
tveggja ára starfs í herstjórnarráði
ríkisstjórnarinnar. Forusta í því
starfi hafði Mikhail Gorbatséf
flokksforingi. Herforingjarnir
færðu niðurstöður í letur en stjórn-
málamennirnir tóku stefnumark-
andi ákvaröanir.
Sovésku hershöfðingjamir sögð-
ust gera sér ljóst að „sóknarsvip-
ur“ sovéskra heræfinga hefði fram
að þessu vakið ugg hjá vestrænum
herstjómendum. Hér eftir yrði
breyting á þessu og handbók her-
stjómarstöðva Sovéthersins breytt
í samræmi við það.
En Sovétmenn höfðu líka yfir
nokkra að kvarta við bandaríska
yfirherráðið. Þeir óskuðu eftir að
fá fyrirfram tilkynningu um árleg-
ar æfingar kjamorkuárásarherafla
Bandaríkjanna. Þar gæti komið til
hættuástands því þeirra menn eigi
ekki gott með að átta sig á því fyrir-
varalaust hvað um sé að vera af
hálfu bandaríska sprengjuflug-
vélaflotans. Þá báðu Sovétmenn
um fyrirfram tilkynningu um
haustæfingar herafla Nató þar sem
um 400.000 manna lið í Vestur-
Evrópu tekur þátt. „Við megum
hafa okkur alla við að greina þetta
frá raunverulegu stríði,“ er haft
eftir einum sovéska herforingjan-
um.
Samstaða myndast
Walter Pincus hefur eftir heim-
ildarmönnum sínum að tráust og
skilningur hafi skapast milli her-
ráösforsetanna, Akhromeiéfs mar-
skálks og Crowe aðmíráls. Ekki
hafi aðeins verið afráðið á fundmn
þeirra að halda áfram að skiptast
á heimsóknum heldur einnig að
setja á stofn sameiginlega sérfræði-
hópa til að ræöa og kanna tiltekin
mál í hemaðarafstöðu risaveld-
anna hvors til annars.
Þá hefur fréttamaður Washing-
ton Post spmrúr af því að banda-
ríska utanríkisráðuneytið hafi í
Kjallariim
Magnús Torfi
Ólafsson,
blaðafulltrúi fyrir rikisstjórnina
fyrstu lagst gegn formlegum trún-
aðarviðræðum milli yfirherráða
Bandaríkjanna og Sovétríkjanna.
Hermálafréttaritari annars banda-
rísks stórblaðs, New York Times,
kann hins vegar frá því að segja
aö skömmu áður en Akhromeiéf
marskálkur og föruneyti hans kom
til .Washington hafi myndast sam-
staöa með yfirherráði og utanríkis-
ráðuneyti á fundi í Hvíta húsinu
um eitt viðkvæmasta atriöið í hern-
aðarsamskiptum ríkjanna, afstööu
til gagneldflaugasáttmálans frá
1972. Þar skarst hins vegar í odda
með yfirherráðinu og landvama-
ráðherra og borgaralegum embætt-
ismönnum hans.
- Um það er að tefla, segir Mic-
hael R. Gordon í New York Times,
hvort Bandaríkjastjórn á að setja
sig í stellingar til að lýsa sig
óbundna af tilteknum ákvæðum
sáttmálans sem setur hömlur við
vamarkerfum gegn langdrægum
eldflaugum. Aðferðin væri sú að
lýsa yfir að sovésk radarstöð við
Krasnojarsk í Síberíu sé „meiri-
háttar brot“ gegn sáttmálanum af
Sovétríkjanna hálfu og því séu
Bandaríkjamenn lausir allra mála
að sama skapi.
- Yfirherráðið varaði við slíkri
ráðabreytni, segir Gordon, á þeirri
forsendu að Sovétríkin stæðu sem
stendur langtum betur að vígi en
Bandaríkin að koma sér upp gagn-
eldflaugakerfum væri losað um
hömlur sem sáttmálinn setur.
Bandaríkin era enn bundin í báða
skó af eftirköstum Challenger-
slyssins þegar geimferja fórst með
allri áhöfn.
Frank Carlucci landvamarráð-
herra var aö sögn Gordons fyrir
þeim sem vildu lýsa Sovétmenn
brotlega og Bandaríkin því hafa
frjálsar hendur að hafa ákvæði
gagneldflaugasáttmálans að engu í
tilraunum með geimvamakerfi.
Mat hans á því fyrirtæki er þveröf-
ugt við áht yfirherráðsins. „Yfir-
herráðið gerir sér grein fyrir
hvernig geimvarnaáætlunin er í
raun og vem á sig komin um þess-
ar mundir og telur það ekki sam-
rýmast hagsmunum okkar að grafa
undan gagneldflaugasáttmálan-
um,“ hefur Gordon eftir áhrifa-
manni í stjórn Reagans. Banda-
ríkjaforseti skar ekki úr ágrein-
ingnum sem upp kom á fundinum
í Hvita húsinu.
En ekki var langt liðiö frá heim-
komu Akhromeiéfs marskálks þeg-
ar boð bárust frá Moskvu sem gera
Crowe, gestgjafa hans í Washing-
ton, auðveldara en ella að varðveita
gagneldflaugasáttmálann óskert-
an. Viktor P. Karpof, forastumaður
sovésku samninganefndarinnar í
viðræðum við Bandaríkin um
helmings niðurskurð langdrægra
kjarnaeldflauga, skýrði frá því að
Sovétmenn væru reiðubúnir að
taka niður radarbúnaðinn í stöð-
inni umdeildu í Krasnojarsk undir
eftirliti ef Bandaríkjastjóm héti því
að segja ekki upp gagneldflauga-
sáttmálanum næstu tíu árin. Eftir
slíkt tilboð er Bandaríkjastjóm
ekki stætt á að ganga fram af of-
forsi í málinu. Bandaríska yfir-
herráðið hefur styrkt stööu sína
gagnvart landvamaráðherranum
með hösinni frá starfsbræðrunum
í Moskvu.
Minni ögrun
Herstjómin í Washington er líka
tekin að velta því fyrir sér, að sögn
sama Gordons og áður var til vitn-
að, hvort komið sé til framkvæmda
fyrirheit Sovétmanna um að forð-
ast ögrandi vistun sovésks herafla
og hafa æfingar með meiri varnar-
svip en hingað til. Það hefur komið
á daginn að sovéski flotinn heldur
sig mun nær heimahöfnum en ver-
ið hefur um skeið og heldur úti
færri kafbátum. Bandaríkjafloti
skýrir svo frá að dag hvern 1987
hafi 25 sovéskum kafbátum verið
haldið úti að meöaltali en þeir voru
46 á dag árið 1984. Ofansjávarher-
skipum fækkaði milli sömu ára og
eftir sömu viðmiðun úr 31 árið 1984
í 24 árið 1987. Síðustu tvö ár hafa
flotaæfingar verið mun nær
ströndum Sovétríkjanna en næstu
árin á undan. Nú þrátta menn um
það í Washington hvort þarna megi
merkja nýja vamarsinnaða her-
stjómarkenningu í framkvæmd
eða hvort verið sé aö spara úthalds-
kostnað flotans.
Magnús Torfi Ólafsson.
„För Akhromeiéfs til Bandaríkjanna
er upphafið að föstum samskiptum og
kynnum æðstu foringja herafla risa-
veldanna.“
Crowe aðmíráll (t.v.) og gestur hans, Akhromeiéf marskálkur, fylgjast
með flugsýningu bandarískra flotaflugvéla um borð í flugmóðurskipinu
USS Theodore Roosevelt. Siglingin var farin úti fyrir flotastööinni i Nor-
folk.