Dagblaðið Vísir - DV - 08.05.1989, Page 14

14
MÁNUDAGUR 8. MAÍ 1989.
Frjálst, óháð dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoöarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÖNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, FAX: (1)27079, SlMI (1)27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 900 kr.
Verð í lausasölu virka daga 85 kr. - Helgarblað 100 kr.
Halli hjá ríki
Nú stefnir í mikinn halla hjá ríkissjóði á þessu ári.
Efndir núverandi ríkisstjórnar ætla að verða sízt betri
en fyrri stjórna. Ekki skorti síðastliðið haust, að ráð-
herrar stigju á stokk og strengdu þess heit, að ríkissjóð-
ur yrði rekinn án halla. Fjármálaráðherra var þar
fremstur í flokki. Réttilega var hallalaus ríkisrekstur
þá tahnn meðal þess mikilvægasta, sem gera þyrfti. í
krafti þess voru skattar svo hækkaðir gífurlega. Fyllt
skyldi í gat ríkisfjármála með aukinni skattpíningu. Illu
heUh bar stjórnin ekki gæfu tU að mæta vandanum með
niðurskurði ríkisútgjalda, svo að heitið gæti. Lands-
menn öxluðu skattaklyflarnar. En nú er aðeins kominn
maímánuður, og landslýður sér, að enn einu sinni
stefnir í, að ríkissjóður verði rekinn með miklum haUa.
Rætt er um, að ríkishaUinn kunni að verða yfir þrír
miUjarðar króna. Þetta kemur í stað nokkurs afgangs
hjá ríkinu, sem ætlunin var, að yrði, við samþykkt fíár-
laga fyrir þetta ár. Ef að líkum lætur, verður ríkishaU-
inn miklu meiri. Það er sú bitra reynsla, sem við höfum
haft hin síðustu ár.
Halh hjá ríkissjóði veldur aukinni verðbólgu og
skuldasöfnun ríkis. AUir vita, hvað því veldur, að nú
stefnir í haUa. Verðbólgan hefur orðið miklu meiri en
ráðherrar létu í veðri vaka. Við slíku mátti búast, þegar
verðstöðvun lauk. Þrýstingurinn var of mikUl. Vandinn
safnaðist upp. Þótt samdráttur hafi orðið á flestum svið-
um, verður enn mikh verðbólga. Við erum því lent í því
fyrirbæri, sem vel þekkt er í seinni tíð, að verðbólga
verður ásamt samdrætti. Margir hafa sagt, að verð-
bólgan hafi verið okkar mesti bölvaldur. Það heldur
áfram. Ríkisstjórnin glataði tækifærinu til að koma
raunverulegri verðbólgu niður, eftir að verðstöðvun
lauk. Ekki var ráðizt gegn verðbólguvöldunum, og einn
þeirra er halli á ríkisrekstri. Það er rétt, sem borgara-
flokksmenn segja, að svo miklu leýti sem sá flokkur er
tU, að núverandi stjóm fór mjög Ula að ráði sínu. Varla
getur þeim borgaraflokksmönnum, sem studdu ríkis-
stjórnina tU skattahækkana, fundizt annað en þeir hafi
verið tældir. Ríkisstjórnin er að svíkja þau loforð, sem
hún helzt gaf.
Hörmulegt er, að enn verði mikill haUi á ríkisrekstr-
inum. Þetta gerist í kjölfar margra ára af shkum, þar
sem ýmsir stjórnmálaflokkkar hafa komið við sögu. í
fjármálaráðherratíð Jóns Baldvins Hannibalssonar var
mestaht árið látið hta svo út sem ríkishallinn yrði ht-
Ul. Lengi var hann sagður verða enginn. En undir árs-
lok reyndist hallinn skipta mörgum miUjörðum. Núver-
andi fjármálaráðherra, Ólafur Ragnar Grímsson, virðist
ætla að lenda í sama feni. Hann byijaði með loforðum
um afgang á íjárlögum. En ekki hafa hðið margir mán-
uðir, áður en dæmið hefur snúizt við. Nú bíðum við
þess einungis, hvort svar ríkisstjórnar verða meiri
skattar, ef þessi stjórn situr eitthvað að ráði lengur.
Halh á ríkisrekstri nú fylgir einnig í kjölfar þess, sem
var í góðæri síðustu ára, að mikiU haUi varð í rekstri
ríkisins. Þá var einmitt hið gullna tækifæri tU að snúa
vörn í sókn og láta afgang verða í ríkisrekstri.
Slíkt heföi gerzt, hefðu þáverandi stjórnarhðar getað
orðið sammála um réttmætan niðurskurð ríkisútgjalda.
Þaö sem nú gerist er hörmulegt. Og það er framhald
margra ára svikinna fyrirheita - ára þegar ríkisrekstur-
inn var rangur. Það bætir ekki úr skák fyrir núverandi
stjórn.
Haukur Helgason
Þegar miklu
er stolið
Hjá lögreglunni í Reykjavík og
Sakadómi Reykjavikur er jafnan
fjallað um mál þeirra sem stolið
hafa tug eða tugum þúsunda. Þetta
fólk fær sína refsingu og verður að
taka hana út. Ríkisendurskoðun
hefur komist að þeirri niðurstöðu
að Jón Helgason, fyrrverandi land-
búnaöarráðherra, hafi misfarið
með vald sitt í ráðherratíð sinxú.
Ríkisendurskoðun telur skv. frétt-
um fjölmiðla að þetta kosti einn
milljarð eða eitt þúsund milljónir.
Þessa peninga tók Jón Helgason til
aö kaupa sér atkvæði. Nú veröur
athyglisvert að fylgjast með því
hvort Alþingi lætur það óátahð að
ráðherra hagi sér með þessum
hætti. Það verður einkar spenn-
andi að fylgjast með því hvort ann-
að á yfir ráðherra að ganga sem
taka milljarða, eða ungmenni sem
valda tjóni í ölæði eða hnupla smá-
ræði. Sú meginregla íslenskra laga
að hvem mann skuh telja sak-
lausan þangað til sekt hans er
sönnuð er mér fuhljós en séualvar-
legar ávirðingar bornar á menn,
studdar þeim rökum sem eftirhts-
aðih eins og Ríkisendurskoðun ber
fram, er full ástæða til að kanna
þau mál til hlítar og hverjir era
hæfari til þess en dómstólar?
Landsdómur
í íslenskum lögum eru ákvæði
um sérstakan dómstól sem ber
heitið Landsdómur. Stjómarskráin
kveður á um það að Alþingi geti
kært ráðherra fyrir embættisrekst-
ur þeirra og skuli Landsdómur
dæma þau mál.
Ríkisendurskoðun hefur komist
að þeirri niðurstöðu að Jón Helga-
son hafi í embættistíð sinni sem
ráðherra úthlutaö fullvirðisrétti
umfram heimildir. Þannig segir
Ríkisendurskoöun að reglugerðar-
breytingar nr. 157 og 445 árið 1987
eigi sér ekki lagastoð, en þær hafi
valdið því að úthlutað hafi verið
fullvirðisrétti til framleiðenda sem
ekki rúmist innan þeirra verð-
ábyrgða sem búvörulög frá árinu
1985 geri ráð fyrir að ríkissjóður
taki á sig.
Þessi niðurstaða Ríkisendur-
skoðunar bendir ótvírætt til þess
aö Jón Helgason hafi framið mjög
alvarleg embættisafglöp í ráð-
herratíð sinni. Embættisafglöp sem
kosti a.m.k. einn mihjarð, hver svo
sem kemur th með að bera kostnað-
inn.
í mínum huga er ekki vafamál
hver það verður sem þarf að gjalda
fyrir embættisafglöp ráöherrans.
Það verða skattgreiöendur og neyt-
endur að gera í einu eða öðru formi.
Þannig hggur fyrir að Ríkisend-
urskoðun sakar nefndan Jón
Helgason um alvarleg embættisaf-
glöp, m.a. að fara á svig við lög sem
hann sjálfur setti og ætti því að
gjörþekkja. Finnst mönnum eðh-
legt að Alþingi horfi framhjá þessu
eins og ekkert hafi í skorist, á með-
an refsivöndurinn er haföur uppi
gegn þegnum þjóðfélagsins að við-
lögöum æru- eða eignamissi fyrir
jafnalvarlega hluti sem stöðu-
mælabrot og hnupl.
Aðhaldsleysi
Það má þakka Alþingi margt en
eitt er það sem ekki er hægt að
KjaHaiiim
Jón Magnússon
lögmaöur
Mér hefur stundum virst sem al-
þingismenn almennt geri sér ekki
alveg ljósa grein fyrir stjómskipu-
legu hlutverki sínu. Þannig er það
ekki hlutverk Alþingis aö þjónusta
undir þá ríkisstjóm sem situr
hverju sinni. Þaö er ekki hlutverk
Alþingis að vera færibandaaf-
greiðslustofnun ráðherra og starfs-
manna ráðuneyta.
Þannig hefði Alþingi átt að snúa
heldur betur upp á sig þegar Jó-
hanna Sigurðardóttir sagðist
mundu segja af sér ef hún fengi
ekki frumvarp samþykkt á Al-
þingi. Alþingi kemur nefnilega
ekkert við hvort ráðherra segir af
sér eða ekki, þaö verður ráðherr-
ann að gera upp við eigin sam-
visku.
Það er hins vegar minnkun fyrir
Alþingi að láta hótanir sem þessar
ráða löggjafarstörfum sínum. Það
yrði líka minnkun fyrir Aiþingi að
samþykkja samtryggingu valdsins
með því að láta hjá líða að kalla
saman Landsdóm th að dæma um
meintar áviröingar Jóns Helgason-
ar.
Aðrir borga
Margir stjórnmálamenn eru svo
vanir að láta aðra borga fyrir sig
og sína að þeim finnst það ekkert
„Margir stjórnmálamenn eru svo vanir
að láta aðra borga fyrir sig og sína að
þeim finnst það ekkert tiltökumál.“
þakka Alþingi en það er að veita
ráðherrum virkt aðhald í embætt-
isrekstri. Því miður hefur Alþingi
ekki tahö það innan síns verka-
hrings að skipa sérstakar rann-
sóknarnefndir þingmanna til að
kanna sérstaklega einstök mál
varðandi embættisfærslu ráða-
manna og aldrei í sögu lýðveldisins
hefur þótt eðlilegt að láta á það
reyna hvort ráðherra hefur gerst
sekur um embættisafglöp með því
að láta Landsdóm rannsaka og
dæma þar um.
Miðaö við þá embættisfærslu,
sem hefur veriö uppi hjá einstök-
um ráöherrum, virðist sem stund-
um áður hafi verið ástæða til'að
fela Landsdómi að fjalla um mál.
Það að Alþingi skuh ítrekaö láta
það undir höfuð leggjast er ákveð-
inn áfehisdómur yfir Alþingi og
alþingismönnum. Þeirra hlutverk
er að veita stjórnvöldum aðhald.
Geri þeir það ekki þá bregðast þeir
hlutverki sínu.
Skyldi nú sitja á Alþingi maður
sem hefur döngun í sér að bera
fram tihögu um að Landsdómur
verði látinn fjalla um meint emb-
ættisafglöp Jóns Helgasonar?
Jón Helgason, alþm. og fyrrv. landbúnaðarráðherra. - Ríkisendurskoðun
hefur komist að þeirri niðurstöðu að hann hafi misfarið með vald sitt í
ráðherratið sinni, segir greinarhöf. m.a.
thtökumál. - Jóni Helgasyni, þá-
verandi landbúnaðarráðherra,
fannst t.d. ekkert athugavert við
það að láta neytendur borga marg-
falt verö fyrir kartöflur til þess eins
að tryggja kjósendum sínumhagn-
að af aMnnustarfsemi sem átti
engan rétt á sér nema með þeim
hætti að láta neytendur borga
mhljónir með henni.
Þannig lagði þessi maður sérstakt
jöfnunargjald á innfluttar kartöfl-
ur th mikhs kostnaðarauka fyrir
neytendur. Þessi sami Jón lét undir
höfuð leggjast aö sinna réttmætum
kröfum neytenda um ætar kartöfl-
ur þegar fmnski óhroöinn var hér
á boðstólum. Þá hvorki sá þessi
maöur né heyrði enda hagnaðist
fyrirtæki, sem leggur drjúgt í kosn-
ingasjóð Jóns, á þessum innflutn-
ingi.
Hægt væri að nefna ýmis önnur
atriði þar sem þessi ráðherra með
afturhaldsgenginu í landbúnaðar-
málum hefur valdið nejdendum og
skattgreiðendum gífurlegu tjóni.
Sennhega ber ráðherra þó ekki
stjómskipulega ábyrgð á því, þó að
hann beri fuha siðferðilega ábyrgð
á því, ásamt þeim stjórnmálaflokk-
um sem studdu hann til verkanna.
Kosningavíxill
Því hefur verið haldið fram í mín
eyru að setning þeirra reglugerða,
sem Jón Helgason setti, hafi verið
gerð í fullu samráöi helstu ráða-
manna í næstsíðustu ríkisstjórn. -
Þetta hafi verið sameiginlegur
kosningavíxih málsvara sauðkind-
arinnar í íslenskum stjórnmálum.
Sé þetta rétt þá kunna fleiri en
Jón Helgason að bera ábyrgö á
þeirri óhæfu sem Ríkisendurskoð-
un sakar Jón um. Líklegt er að
samtrygging valdsins hafi séð svo
um að þaö margir væru ábyrgir,
að ekkert yrði gert hvað svo sem á
dyndi.
Finnst mönnum eðlilegt að millj-
arða kosningavíxlar skuh greiddir
af almenningi? í löndum þar sem
stjómarfarið er kennt við banana
þekkist slíkt. Gerist það einnig hér?
Jón Magnússon