Dagblaðið Vísir - DV - 02.06.1990, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 2. JÚNÍ 1990.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglysingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91J27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð I lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Kannanir eru bara fréttir
Stundum er kvartað um, að skoðanakannanir hafi
áhrif á niðurstöður kosninga. Kosningastjórar segja oft,
að niðurstaða í könnun hafi ýtt af stað fylgissveiflu, svo
sem í átt til þeirra, er virðast í könnuninni standa tæpt
og þá frá þeim, er virðast öruggir um gott fylgi.
Kosningastjórar segja hka oft, að könnun hafi ýtt af
stað fylgissveiflu í átt til þeirra, sem virðast vera á sigur-
braut og magni sigur þeirra. Þar sem þessi skoðun geng-
ur þvert á hina fyrri, er ekki gott að sjá af orðum kosn-
ingastjóra, hvers konar áhrif kannanir hafa í rauninni.
Sameiginlegt er með hinum ýmsu skoðunum á þessu,
að þær koma frá kosningastjórum og öðrum forustu-
mönnum stjórnmálaafla og að þeir eru að reyna að út-
skýra, hvers vegna þeirra framboði gekk illa í kosning-
um. Þeir grípa í hálmstráið að kenna könnunum um.
Sumir magna þetta svo fyrir sér, að þeir byrja að
muldra um, að banna þurfi skoðanakannanir, að
minnsta kosti í einhvern tíma fyrir kosningar og að
ennfremur þurfi hið alvitra og alsjáandi opinbera að
setja reglur um, hvernig slíkar kannanir skuh fara fram.
Tvímælalaust hafa skoðanakannanir áhrif á gang
mála. Þau áhrif eru hins vegar ekki skipulögð eða ein-
hhða. Þær geta stundum hjálpað manni inn, stundum
magnað sigur, stundum minnkað sigur og stundum allt
þetta og annað til í einum og sömu kosningunum.
Margt fleira hefur áhrif á kosningaúrslit. Fréttir hafa
án efa áhrif. Af hverju þá ekki banna fréttir í ákveðinn
tíma fyrir kosningar, th dæmis í eina viku? Af hverju
ekki setja opinberar reglur um fréttir af stjórnmálum,
til dæmis síðasta mánuðinn fyrir kosningar?
Birting á niðurstöðu skoðanakönnunar er bara frétt
eins og aðrar fréttir. Ef menn halda fram, að ríkið eigi
að banna eða skipuleggja þessar kannanafréttir, geta
menn alveg eins haldið fram, að ríkið eigi að banna eða
skipuleggja aðrar fréttir, sem snerta stjórnmálin.
Kveinstafir kosningastjóra og annarra forustumanna
stafa af, að fréttir af könnunum gera þeim nánast ókleift
að halda fram fáránlegum fullyrðingum um, hvernig
fylgið sé að færast til fyrir kosningar. Fyrir tíð skoðana-
kannana flögguðu þeir gjarna shku rugli.
Innreið skoðanakannana í stjórnmálafréttir hefur
einfaldlega þýtt, að fréttir af fylgissveiflum flokka og
hsta milh kosninga eru áreiðanlegri en áður, þegar
kosningastjórar og aðrir forustumenn framboða þóttust
sjálfir vera sérfræðingar í að reikna út fylgissveiflur.
Tillögum um, að hið opinbera setji reglur um, hvern-
ig skoðanakannanir skuli gerðar, hefur oftast fylgt, að
Háskólinn, og þá væntanlega félagsvísindastofnun hans,
verði eins konar eftirlitsaðili. Samt er félagsvísinda-
stofnunin einn nokkurra samkeppnisaðila á þessu sviði.
Fyrr á árum hélt félagsvísindastofnunin því fram, að
sínar kannanir væni vísindalegri en annarra. Reynslan
er hins vegar sú, að síðustu kannanir hennar fyrir kosn-
ingar hafa að meðaltah ekki reynzt eins nálægt kosning-
aúrshtum og kannanir DV, þótt þær séu líka nálægar.
í tímans rás hefur komið í ljós, að kenningar um, að
úrtak úr þjóðskrá sé betra en úrtak úr símaskrá, hafa
ekki fengið stuðning af kosningaúrslitum. Hið sama
má segja um kenningar um, að heppilegt sé að falsa
niðurstöður með því að vigta þær á ýmsan hátt.
Rangt væri að fela þeim, sem lakar hefur gengið, að
efla nákvæmni hinna, sem betur hefur gengið. Og bezt
er að láta kannanir í friði, eins og aðrar fréttir.
Jónas Kristjánsson
Öryggisskipan
til frambúðar
er aðalatriðið
Ný öryggisskipan í Evrópu eftir lok
kalda stríösins og afsal Sovét-
stjórnarinnar á úrslitayfirráðum
yfir öörum ríkjum Varsjárbanda-
lagsins, sem gerir þaö hemaðar-
lega innantómt, er meginviöfangs-
efni fundar forsetanna George
Bush og Mikhails Gorbatsjovs í
Washington. Ekki svo að skilja aö
neinn búist viö eða óski eftir að
þeir leysi þetta flókna verkefni. Þar
þurfa miklu fleiri til aö koma og
gefa sér nægan tíma. En sameining
Þýskalands kallar á ákvaröanir
sem hljóta að ráða miklu um hver
leið veröur fær og hversu gæfuleg
hún reynist fyrir álfuna.
Sú aöferö til sameiningar þýsku
ríkjanna sem Helmut Kohl, kansl-
ari Vestur-Þýskalands, kýs veröur
bersýnilega ofan á. Hún er að Aust-
ur-Þýskaland sameinist Vestur-
Þýskalandi á grundvelh stjórnar-
skrár þess, í staö þess aö efnt veröi
tO stjórnarlagaþings beggja til að
setja sameinuðu Þýskalandi nýja
stjómskipan. Þetta þýöir, segir
vestur-þýski kanslarinn og banda-
menn hans í Atlantshafsbandalag-
inu, aö Austur-Þýskaland verði
hluti af Nato eftir sameininguna.
Jafnframt er heitiö aö taka tillit
til öryggishagsmuna Sovétríkjanna
og em nefndir þeir möguleikar að
Sovéther veröi áfram í stöðvum í
Austur-Þýskalandi um takmarkað-
an tíma, aö landiö teljist ekki til
herstjórnarsvæðis Nato og þar
verði enginn her sem bandalaginu
lýtur heldur einvöröungu sérsveit-
ir landamæravaröa.
Sovétsjtómin hefur enn um
380.000 manna her í Austur-Þýska-
landi og hún hafnar aö það verði
að viöbót við Nato án þess annaö
gerist í öryggisskipan Evrópu.
Komið hafa frá Moskvu uppástung-
ur um hlulaust, sameinaö Þýska-
land, aö sinn hluti þess tilheyri
hvom hernaðarbandalagi og þar
fram eftir götunum. Meginmáhð
fyrir Sovétstjórina er þó bersýni-
lega að skipan öryggismála viö
sameiningu þýsku ríkjanna bendi
fram á við th heildar öryggisskip-
anar um Evrópu alla. Er lagt til að
hún veröi á grunni Helsinkisátt-
málans um öryggi og samstarf í
Evrópu. Að honum standa auk 33
Evrópuríkja Bandaríkin og
Kanada.
Með því að skírskota th rammans
sem lagöur var í Helsinki segir
Sovétstjómin reynar töluvert
meira en í sjálfum orðunum felst.
Hún segir í raun og veru aö hún
óski eftir aö Bandaríkin ábyrgist
fyrir sitt leyti aö öryggishagsmun-
um Sovétríkjanna og bandamanna
þeirra sé ekki í hættu stefnt af eftir-
köstum sameiningar þýsku ríkj-
anna. Að auki gerir hún ráö fyrir
tengslum til frambúðar milli
Bandaríkjanna og Evrópu, sér í lagi
Vestur-Evrópu. Núverandi vald-
hafar Sovétríkjanna vita aö þetta
er eina leiöin til aö önnur Evrópu
ríki áræöi að hleypa sovéska veld-
inu inn í samstarf sitt, en þangað
er þeim keppikefli aö það komist,
sérstaklega á sviði efnahagssam-
vinnu, til aö auövelda lausn marg-
víslegs innanlandsvanda í Sovét-
ríkjunum.
Slík framtíðarsýn á þó æöi langt
í land en sameiningu þýsku ríkj-
anna ber brátt að. Hans-Dietrich
Genscher, utanríkisráðherra Vest-
ur-Þýskalands, hefur í þessu máli
sem öðrum verið í farabroddi að
greiöa fyrir áframhaldandi um-
skiptum í sambúö austurs og vest-
urs. Hefur hann til aö mynda hreyft
þeirri hugmynd að þak verði sett á
herafla sameinaös Þýskalands, en
Kohl kanslari hafnaöi henni. Vilja
hann og Bush forseti fjalla um her-
Erlendtíöindi
Magnús Torfi Ólafsson
afla allra hlutaðeigandi ríkja jöfn-
um höndum í viðræðum sem yfir
standa um það efni.
Nýja stjómin í Austur-Þýska-
landi hefur einnig lagt sitt til mála.
Af hennar hálfu er gert ráö fyrir
aðild aö Nato meö gerbreytta hern-
aðarstefnu, þar sem falhð verði frá
herstjómarkenningum um sveigj-
anleg viðbrögð allt upp í kjarn-
orkustyijöld og beitingu kjarna-
vopna að fyrra bragði.
Sovétstjórninni er bersýnilega
mikið í mun að sýna fram á að hún
láti ekki setja sér neina kosti fyrir-
fram þrátt fyrir breyttar aðstæður
í löndum Austur- og Mið-Evrópu
og margvíslegan stjórnmálavanda
í innanlandsmálum. Hún hefur til-
kynnt að ekki verði að sinni haldið
áfram einhliða fækkun í sovéska
herliðinu í Austur-Þýskalandi.
Jafnframt hafa sovésku samninga-
mennirnir um fækkun hefðbund-
inna vopna og herafla í Evrópu
gerst tregir til að leita málamiðlana
um þau tiltölulega fáu atriöi sem
enn bíða úrlausnar.
Vandamáhn sem að steðja í Sov-
étríkjunum hafa svo blandast inn
í umræður um líklega framvindu
leiðtogafundarins í Washington.
Nú standa fleiri spjót á Gorbatsjov
og stjóm hans en nokkru sinni fyrr.
Þjóðernisólga ríkir víða. Tihögur
um upptöku markaðskerfis með
verðbækkunum sem því fylgja hafa
valdið kaupæði almennings og
fengið harða gagnrýni úr ýmsum
áttum. Loks hefur Boris Jeltsin,
fyrmm flokksritara í Moskvu og
hörðum andstæðingi Gorbatsjovs
frá því honum var vikið úr því
starfi, tekist að ná kosningu í for-
setaembætti rússneska Sovétlýð-
veldisins.
Þær raddir heyrast á Vesturlönd-
um að þetta sýni að staða Gor-
batsjovs sé orðin vonlaus og hann
hljóti brátt að víkja. Því eigi í engu
að taka tillit til hans sem mótaðha
í samningaumleitunum, heldur
setja hnefann í borðið. Svona tala
einkum þeir sem sjá eftir kalda
síríðinu og ekki hafa ró í sínum
beinum fyrr en við völdum í Kreml
tekur einhver ófreskja sem unnt er
að hata af hjarta eins og fyrr meir.
Aðrir halda því fram aö einmitt
vegna þess að styttast kann í valda-
ferh Gorbatsjovs sé brýnast af öllu
fyrir vesturveldin að leita eftir við
hann ásættanlegum niðurstöðum á
sem flestum sviðum en þó einkum
í öllu sem varðar takmörkun víg-
búnaðar og skipan öryggismála.
Reynslan sýni að á þessum sviöum
sé núverandi Sovétleiðtogi vel að
sér, samningafús, sanngjarn og
mað háskann sem öllu mannkyni
stafar af nútímamúgdrápstækni
efst í huga. Því sé um að gera að
binda sem allra flest fastmælum
við hann svo hver sem við taki eigi
sem allra erfiðast með að leggja út
á aðrar óheppilegri brautir.
Ekki fer milh mála að Banda-
ríkjastjórn velur síðari kostinn af
þeim sem hér voru nefndir. Baker
utanríkisráðherra gekk frá mála-
miðlunum um ýmis atriði niður-
skuröar á langdrægum kjarna-
vopnum í síðustu ferð sinni til
Moskvu. Forsetarnir virðast því
geta undirritað meginatriði sam-
komulags, sem fækka ætti þessum
vopnaflokki um þrjá tíundu, til
undirbúnings frágengnum samn-
ingi fyrir áramót.
Bush forseti veit aukinheldur að
þrátt fyrir urg yst th hægri í Repú-
blíkanaflokknum, er vinsælt í
Bandaríkjunum að gera samninga
við Gorbatsjov. Nýjasta könnun
sýnir að um 90% Bandaríkjamanna
dást að sovéska forsetanum. Frá-
bært þykir þegar vinsældir banda-
rískra forseta ná 60%.
Magnús Torfi Ólafsson
Við komu Mikhails Gorbatsjovs Sovétforseta á Andrews herflugvöllinn
við Washington á miðvikudagskvöld tók James Baker, utanríkisráðherra
Bandarikjanna (t.h.), á móti honum. Simamynd Reuter