Dagblaðið Vísir - DV - 08.02.1993, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 8. FEBRÚAR1993
15
Misskilningur
á æðstu stöðum
Forvitnilegt er aö rýna í yfirlýs-
ingu forseta íslands á ríkisráðs-
fundi 13. janúar sl. Hygg ég að
sjaldan eða aldrei hafi á þeim vett-
vangi verið færður til bókar jafn
mikill misskilningur.
Æðsta stjórnvaldið
Forseti segir embætti sitt vera
„samnefnari fyrir íslenska þjóð-
menningu, mennta- og menningar-
stefnu íslendinga". Samkvæmt
þessu gegnir forseti hlutverki
menntamálaráðherra og ráðuneyt-
is hans. Hvergi eru slík ákvæði að
fmna í stjórnarskránni.
Þar er hlutverk forseta skýrt
þannig að hann sé æðsta stjóm-
valdið: Hann skipar ráðherra og
veitir þeim lausn, veitir að tillögu
ráðherra öll meiriháttar embætti,
gerir í samræmi við 21. gr. stjórnar-
skrár samninga við önnur ríki, tek-
ur þátt í löggjafarstarfinu með
staðfestingu og útgáfu laga og
bráðabirgðalaga, skrifar trúnaðar-
bréf íslenskra sendiherra til er-
lendra þjóðhöfðingja og tekur við
trúnaðarbréfum erlendra sendi-
herra frá ríkjum sem formlega við-
urkenna fullveldi og sjálfstæði ís-
lands.
Viðurkennd skilgreining
sniðgengin
Forseti segir að fullveldi og sjáif-
KjaUariim
Dr. Hannes Jónsson
fyrrv. sendiherra
stæði sé ekki umfram allt háð sam-
skiptaformum við önnur ríki held-
ur byggist á „inntaki, mennttm og
menningu þjóðarinnar og fæmi“.
Þama er sniðgengin viðurkennd
skilgreining alþjóðalaga á hugtök-
uniun fullveldi og sjáifstæði.
Við gátum ekki stofnað fullvalda
og sjálfstætt lýðveldi á íslandi
nema að fenginni formlegri viður-
kenningu helstu ríkja Banda-
manna. Hin nýfijálsu ríki þriðja
heimsins öðluðust ekki fullveldi og
sjálfstæði fyrr en eftir formlega
viðurkenningu annarra ríkja.
„Á grundvelli vafans, ef ekki vissunn-
ar, gat forseti virt drengskaparheit sitt
með því að skrifa ekki undir lögin.“
Sáttir við niðurstöðu EES - málsins?
Svara ekki
Óákveðnir 2'3%
1
„.. .skoðanakönnun, sem DV birti 22. janúar sýndi, að 60% þjóðarinnar
eru óánægð með afgreiðslu EES-málsins,“ segir greinarhöf. m.a.
Menntir og menning vom ekki úr-
slitaatriði, þótt mikilvæg séu út af
fyrir sig.
Sáttmáli við þjóðina?
Forseti segist leggja „áherslu á
sáttmála sinn við þjóðina" og
„rækja sameiningarhlutverk for-
setaembættisins“. En hvemig lítur
þetta út í ljósi staðfestingar EES-
laganna? Afstaða með tæpum þing-
meirihluta leiddi sjálfkrafa tíl af-
stöðu á móti hinum tæpa helmingi
þingsins og á móti verulegum
meirihluta þjóðarinnar. Skoðana-
kannanir sýndu um 70% fylgi við
þjóðaratkvæðagreiðslu.
Nýleg skoðanakönnun DV sýndi
að ríkisstjórnin, sem þingmeiri-
hlutí stjómarhðsins styður, og for-
seti tóku afstöðu með, nýtur ekki
nema 26,2% fylgis, 73,8% era á
móti. Önnur skoðanakönnun, sem
DV birti 22. janúar, sýndi að 60%
þjóðarinnar era óánægð með af-
greiðslu EES-málsins. „Sáttmál-
inn“ og „sameiningarhlutverkið"
verða öfugmæh í ljósi þessara stað-
reynda.
Hefði ráðið úrslitum
Svo er hitt að vald Alþingis og
forseta til að setja EES-lögin hefur
verið vefengt af því að þau standist
ekki stjómarskrá.
Á grandvelh vafans, ef ekki viss-
unnar, gat forseti virt drengskap-
arheit sitt með því að skrifa ekki
undir lögin. Þar með hefði hún
nýtt áfrýjunarrétt sinn skv. 26. gr.
stj ómarskrárinnar. Þjóöarat-
kvæðagreiðsla hefði þá ráðið úr-
shtum um framtíðargildi laganna.
Líkur benda til að verulegur
meirihluti þjóðarinnar hafi vænst
þess að forseti sýndi í verki hug-
rekki og stjómvisku til að nýta
áfrýjunarréttinn.
En málinu er ekki lokið, hvorki
úti í Evrópu né hér heima. Enn er
von.
Hannes Jónsson
Sjálfsagðir hlutir
Eftir mikla baráttu hefur loks
tekist að fá sljómvöld til að breyta
lögum frá 1922 um fiskveiðar í land-
helgi íslands, og skip erlendra
þjóða tekin að venja komur sínar
hingað til lands til að landa afla og
leita eftír þjónustu. í dag finnst
eflaust mörgum undarlegt að þess-
um úreltu lögum skuh ekki hafa
verið breytt í nútímahorf fyrir
löngu.
Á sama tíma og strandþjóðir
meginlandsins hafa gert aht th þess
að laða að erlend skip til viðsMpta
sátu íslendingar uppi með lagaá-
kvæði sem var beinlínis ætlað að
koma í veg fyrir slíkt hér á landi.
Þannig var áhtlegiun viðskiptum
vísað frá í stórum stíl á sama tíma
og stjómvöld þóttust vilja stuðla
að aukinni vinnu og verðmæta-
sköpun.
Úrelt lagaákvæði afnumin
Þegar svo fór að þrengja verulega
að verkefnum í íslenskum skipa-
iðnaði settu hagsmunasamtök
greinarinnar á aukinn þrýsting að
afiiema þessi úreltu og skaðlegu
lagaákvæði. Lengi var talað fyrir
daufum eymm, hver bentí á annan
og fáir virtust skilja alvöru máls-
ins. En áfram var haldið og rnn leið
og nýr sjávarútvegsráðherra - Þor-
steinn Pálsson - tók við því emb-
ætti var gengið á hans fund og þá
fór eitthvað að gerast.
Það hefur löngum verið plagsiður
KjaUaiinn
Ingólfur Sverrisson
framkvæmdastjóri Málms,
samtaka fyrirtækja í málm-
og skipaiðnaði
vissulega hafa þeir ekki ahtaf unn-
ið til hróss. En í þessu málefni gekk
ráðherra rösklega til verks og sá
að við svo búið mátti ekki standa;
við gætum ekki endalaust vísað frá
okkur viðskiptum vegna þess eins
að í upphafi aldarinnar veiddu
breskir togarar uppi í harðalandi
og þá þurfti að bregðast við með
setningu laga sem tækju á því
vandamáh.
Það var því verulegur áfangasig-
ur þegar Álþingi endurskoðaði lög-
in frá 1922 og leyfði á síðasta ári
að erlend skip leituðu að mestu
hindrunarlaust til íslenskra hafna
th þess að fá þjónustu og landa afla.
Afrakstur kemur strax í Ijós
Nú berast af því daglegar fregnir
að erlend skip landi hér afla og leiti
jafnframt eftir þeirri fjölbreyttu
þjónustu sem stendur fiskiskipum
þessu tagi næsta sjálfsögð og jafn-
vel verulegt búsílag, sem þau vissu-
lega em. Nú heyrast hins vegar
ekki þær úrtölur sem mættu tals-
mönnum ýmissa atvinnugreina
sem vildu nýta þá möguleika sem
þama var bókstaflega haldið frá
okkur með úreltum lagaákvæðum.
Nei, nú er aht breytt og viðskipti
dafna sem aldrei fyrr og tíl þess
þurftí ekki annað en að löggjafar-
samkundan tæki hthlega th í eigin
ranni. Þetta var þá ekki flóknara.
Samkeppnishæf iðngrein
íslenskm- málm- og skipaiðnaður
býr um þessar mundir við veruleg-
an verkefnaskort og margir ör-
vænta mn að úr rætist á næstunni.
Það er því ástæða th að fagna þeim
fáu jákvæðu fréttum sem koma frá
þessari miidlvægu atvinnugrein.
Sú staðreynd að erlendar útgerð-
ir tefja hag sínrnn vel borgið með
þvi að sækja þjónustu th íslands
segir ekki aðeins að málm- og
skipaiðnaður okkar er ágætlega
samkeppnisfær á thteknum svið-
um, hún segir einnig að með að-
gerðaleysi geta sfjómvöld bókstaf-
lega komið í veg fyrir að stofnað
sé th viðskipta á tímum þegar aht
verður að gera th þess aö auka
verðmætasköpun og atvinnu. Slík
stjómvöld em ahtént ekki sam-
keppnishæf.
Ingólfur Sverrisson
„Það hefur löngum verið plagsiður
okkar Islendinga að gera lítið úr verk-
um stjómmálamanna og vissulega hafa
þeir ekki alltaf unnið til hróss. En í
þessu málefni gekk ráðherra rösklega
til verks..
okkar íslendinga að gera htíð úr og áhöfhum þeirra th boða hér á
verkum stjómmálamanna og landi. Nú finnst öhum viðskipti af
„Hugmynd-
ir um breytt
rckstrarfomi
Pósts og síma
miða öðm
fremur aö því
að nýta kosti
formsins. Sú Hreinn
breytmg get- formaður einka-
ur verið und-
anfari eigin-
legrar cinkavæðingar sem felst í
sölu fýrirtækisins eða hiuta þess
fh almennings. Breyting Pósts og
sfma í hlutafélag yrði líklega hluti
af skipulagsbreytingu sem fæh í
sér að fyrirtækið yrði brotið upp
í tvær eða fleiri einingar. Kostim-
ir em öðm fremur fólgnir í mögu-
leikanum á fljótvirkari ákvörð-
unartöku, auknu sjálfstæði og
ábyrgð stjórnenda, markvissari
fjármálastjórnogauknum sveigj-
anleika i starfsmannahaldi. Sam-
anburður og samsfarf við önnur
fyrirtæki yrði og auðveldara. Aht
þetta er nauðsynlegt með tihiti th
aukins hraða og framþróunar í
ið geti veitt sem besta þjónustu.
Eftír breytíngu væri afar mikh-
vægt að tryggja virkt eftirht með
verðlagningu og annarri starf-
semi vegna eðhs þjónustunnar.
Þá verður að tryggja faglega
sfjómun óháða póhtískum þrýst-
ingi. 1 því efni er einkavæðing
haldbesta vörnin. í framhaldinu
tel ég því nauösynlegt að afnema
einokun á þeim sviöum fjarskipta
þar sem ekki er um náttúrlega
einokun að ræða og veita starf-
seminni öflugt viðskipta- ög verð-
lagseftirht. Aðfuhnægðuraöhum
slíkum skhyrðum sé ég ekkert
því th fyrirstöðu að blutabréf í
Póstinum hf., og þá ekki síður
Símanum hf. yrðu seld almenn-
ingi í framtíðinni."
Alfarið á móti
ið á mótí
einkavæð-
ingu Pósts og.
síma og tel að
stofhunin eigi
að vera sjálf-
stætt ríklsfyr- RagnhiWur
irtæki. mundsdótlir, for-
Reynslan maður Félags ís-
af eihkavæð- lenskra síma-
ingu í öðrum manna.
löndum hefur ekki veriö nógu
góö. í Bretlandi voru það th dæm-
is einkum stóm viöskipavinirnir
og fjármagnseigendur sem högn-
uöust, Starfsfólkið og almennir
viðskiptavinir töpuðu hins vegar.
Við einkavæðingu Brithis
Telecom í Bretlandi var starfs-
mönnum sagt upp og álagiö aukið
á þeim sem eftir sátu eða vora
endurráönir. Stéttarfélögin hafa
mætt andstöðu af hálfu forstjór-
anna og jafnvel verið bönnuð. i
kjölfarið _ hefur heimasimum
fækkað. í Bretlandi eru nú um
85 prósent heimila raeð síma en
víöast í Evrópu og Bandaríkjun-
um er hlutfalhð tun 95 prósent.
Ég er síður en svo á móti öhum
breytingum. Innan Pósts og síma
má gera margt öl að bæta þjón-
ustuna og í því sambandi mætti
nýta sór reynslu hinna Norður-
ar sem hafa reynst iha í öðrum
löndum. Aht of oft einskorða
stjómmálamenn aila hagræð-