Dagblaðið Vísir - DV - 13.03.1993, Blaðsíða 4

LAUGARDAGUR 13. MARS 1993
Fréttir
Gjaldþrot Niðursuðuverksmiðju K. Jónssonar á Akureyri:
Stormasöm fortíð
gjaldþrota lagmetisrisa
- reynt að komast að samkomulagi við stærstu kröfuhafa um áframhaldandi rekstur
Hluti verksmiðjuhúsa Niðursuðuverksmiðju K. Jónssonar á Akureyri.
DV-símamynd gk, Akureyri
Fortíð Niðursuðuverksmiðju K.
Jónssonar á Akureyri, sem tekin
hefur verið til gjaldþrotaskipta,
hefur á köflum verið ansi storma-
söm. Nafn fyrirtækisins hefur oft
veriö nefnt í tengslum við
„hneykshsmál" sem upp hafa kom-
ið varðandi útflutning á niðursuðu-
vörum og það sem margir telja að
hafi verið síðasti naghnn í líkkistu
fyrirtækisins var einmitt eitt slíkt
mál. Tahð er fuhvíst aö væntanleg-
ar kröfur á hendur fyrirtækinu
verið á bihnu 150-200 milljónir
króna vegna ólöglegs útflutnigs á
rækju th Efnahagsbandalagsríkja
og þetta til viöbótar vægast sagt
slæmri stöðu fyrirtækisins hafi
endanlega orðið því að falli.
Skuldir 820 milljónir
Þegar 'fyrirtækið var lýst gjald-
þrota í fyrradag var staðan slæm
og nægir að benda á nokkrar tölur
í því sambandi. Heildarskuldir
nema tæpum 823 milljónum og þar
af eru skammtímaskuldir vel yfir
600 milljónir. Bókfært verð eigna
fyrirtækisins er rétt tæpar 800
milljónir, eiginfjárstaðan er nei-
kvæð um 25 milljónir og 100 mihj-
óna króna rekstrartap varð á síð-
asta ári. Og nú vofir yfir hátt í 200
mihjóna króna „bakreikningur"
vegna útflutnings á Rússarækj-
unni.
Helstu kröfuhafar í þrotabúið eru
Landsbankinn, sem er langstærst-
ur, Byggðasjóður, Iðnlánasjóður
Iðnþróunarsjóður, fjárfestingarfé-
lagið Lind og þá er taliö að Akur-
eyrarbær tapi verulega á gjaldþrot-
inu, m.a. vegna ábyrgða á lánum.
Gaffalbitar, „græn“ rækja
og Rússarækja
Rétt fyrir 1980 kom upp hið svo-
kahaða „gaffalbitamál“ en þá var
fyrirtækið K. Jónsson uppvíst að
því að hafa flutt út gahaða gaffal-'
bita th Sovétríkjanna og hefur í
raun aldrei náð að hreinsa sig alveg
vegna þess áhtshnekkis sem það
þá varö fyrir.
Fyrir nokkrum árum kom upp
annað mál sem kennt hefur verið
við „grænar rækjur“. Þær voru
fluttar th Þýskalands og voru
dæmdar ónýtar þótt ekki væri fyrir
annað en hvemig þær htu út.
Reyndar iiefur veriö fullyrt að ekk-
ert hafi í sjálfu sér verið athuga-
vert við þessa rækju annað en ht-
urinn á henni, rækjan hafi verið í
þörungagróðri í sjónum sem hafi
orðsakað það að þessi htur kom
fram á henni en það hafi ekki verið
hægt að sjá á vinnslustigi rækjunn-
ar heldur fyrst þegar dósimar, sem
hún var sett í, voru opnaöar.
Nýjasta máhð varðar svo útfiutn-
ing á frosinni rækju til Efnahags-
bandalagslanda, rækju sem var
flutt þangað út sem íslensk rækja
þótt um Rússarækju væri að ræða
svo að tollar fengjust niðurfelldir.
Fjölmörg lagmetisfyrirtæki era þar
í vondu máli en hlutur K. Jónsson-
ar mun vera langstærstur í þessum
útflutningi.
45 ára fyrirtæki
Niðursuðuverksmiðja K. Jóns-
sonar var stofnuð árið 1947 og er
því 45 ára gömul. Það var Jón
Fréttaljós
Gylfi Kristjánsson
Kristjánsson sem stofnaði fyrir-
tækið ásamt sonum sínum og hin
síðari ár hefúr einn þeirra, Kristján
Jónsson, veitt því forstöðu. Fyrir
nokkmm árum komu inn í fyrir-
tækið sem hluthafar Oddeyrin hf.
á Akureyri þar sem Samheiji hf.
er stærsti eignaraðih og Sæplast á
Dalvík.
Fyrirtækið varð fyrir löngu
stærsta lagmetisfyrirtæki landsins
og var t.d. sérlega sterkt í útflutn-
ingi á síld til Sovétríkjanna. Segja
má að þegar sá markaður fór að
þrengjast hafi afkoma fyrirtækis-
ins strax borið þess merki. Síðustu
árin hefur lækkandi afurðaverö
samfara auknum tilkostnaði viö
reksturinn svo vegið þungt.
Eignir þrotabúsins hggja aðahega
í miklum og voldugum verksmiðju-
byggingum sem eru nýlegar og
mikh mannvirki. Fullkomnar vél-
ar eru í verksmiðjunni en eins og
staðan er á rækjumörkuðum
heimsins í dag er ekki tahð að hátt
verð fáist fyrir þær en þær em að
verulegu leyti á kaupleigusamn-
ingum'. Þetta gerir tap kröfuhafa
epn stærra en ella en ætti um leiö
að auðvelda sölu á eigum þrotabús-
ins.
Missa 70 vinnuna?
„Ef þessi rekstur stöðvast nú
skapast enn verra ástand en þegar
er uppi og ég mun því um helgina
funda meö helstu kröfuhöfum um
það hvort ekki er hægt að halda
fyrirtækinu í rekstri," segir Ólafur
Birgir Ámason sem skipaður hefur
verið skiptastjóri þrotabúsins. „Nú
er mjög viðkvæmur árstími í þess-
um rekstri, grásleppuvertíðin að
hefjast og kaup á hrognum fram-
undan. Ég tel að þaö sé mjög slæmt
að fyrirtækið stöðvist á þessum
tímapunkti," segir Ólafur Birgir.
Um 70 manns hafa starfað hjá
fyrirtækinu að undanfórnu og þaö
sem blasir við því fólki er ekki
glæsilegt verði starfsemi verk-
smiöjunnar lögð niður. Þegar flest-
ir unnu hjá K. Jónssyni voru starf-
andi þar hátt í 200 manns en starfs-
fólki hefur fækkað að undanfornu.
En leggist reksturinn af virðist
ekkert annað bíða þessa fólks en
skrá sig atvinnulaust við hlið rúm-
lega 500 Akureyringa sem eru á
þeirri skrá fyrir. Fuhvíst er talið
að Akureyrarbær geti ekki komið
.þama inn sem beinn eignaraðili og
er því vonast til aö aðrir aðhar geti
sameinast um kaup á þrotabúinu
svo að starfsemin haldi áfram.
íslensk mannvirki líða fyrir fúsk og ófullnægjancli viðgerðir:
Utveggir að deyja úr kali og kulda
- viðhaldsmarkaður fyrir 9 milljarða á ári, segir Steindór Guðmundsson
Útveggir hér á landi eru að deyja
hægum dauödaga úr kulda, kal-
skemmdum og alkahskemmdum.
Bætt einangrun húsa hefur aukið
vandann stórkostlega á undanföm-
um árum. Er nú svo komið að við-
haldsmarkaður í steyptum mann-
virkjíim á íslandi er upp á 8 tíl 9
mihjarða á ári næstu 20 árin. Við-
gerðir endast mest 8 ár og oft er mikl-
um fjármunpm eitt th einskis. Fúsk
er algengt og ráðist er í viðhaldsað-
gerðir sem ekki er reynsla fyrir. Út-
rýma þarf fúski og þörf er stórauk-
inna rannsókna.
Þessar ógnvænlegu upplýsingar
komu fram i máh Steindórs Guð-
mundssonar, forstöðumanns fram-
kvæmdadehdar Innkaupastofnunar
ríkisips, á ráðstefnu um húsveggi
sent sfpfnunin stóð fyrir í vikunni.
Ráðstefnúnni lauk 1 gær.
Stgindór segir vænlegast th árang-
% 100 Steypuskemmdir f mannvirkjum
‘ 7
90 Viðhaldsmarkaður í steyptum J
80 mannvirkjum næstu 20 árin /
70 60 50 40 on er 160-200 milljarðar

ou 20 10

, ■ *~n**~^
O c
urs í baráttunni við steypuskemmdir
í útveggjum að nota steiningu,
marmarasaha og þess háttar sem
veörunarvöm í stað málningar. Þá
telur hann hepphegt að einangra hús
að utanverðu en ekki innanverðu
eins og tíðkast.
Ef endurbyggja ætti alla steypta
útveggi á íslandi yrði kostnaðurinn
um 187 mhljarðar. Um 75 prósent
ahra útveggja em úr steypu eða alls
11 mifljóh fermetrar. Þetta kom fram
í erindi Bjöms Marteinssonar á ráö-
stefnunni.
Samkvæmt útreikningum Bjöms
mun það kosta húsnæðiseigendur á
annan mihjarð á ári að halda við
útveggjum sínum næsta áratuginn.
Miklar steypuskemmdir hafa komið
fram j húsum sem byggð .voru á sjö-
unda og áttunda áratuginum, eink-
um í Breiöholti og Árbæ. Ef klæða
„ætti tíunda hluta þessara húsa
myndi það kosta 9 mihjarða.
Steypuskemmdir tengjast iðulega
frost- og alkalískemmdum sem beint
eru háðar gerð steypunnar og raka-
ástandi hennar. Að mati Björns hef-
ur hætta á þessum skemmdum auk-
ist verulega með aukinni einangrun
húsa. Kæling veggja samfara auk-
inni einangrun veldur þvi að hætta
á skemmdum vegna hita og raka-
þenslu vex.
Bjöm bendir á að ýmsar aðrar
breytingar í bygghígu húsa valdi tíð-
ari skemmdum í nýjum húsum en
gömlum. Th dæmis hafi ummál og
þykkt steyptra platna undir húsum
aukist verulega. Fyrir vikiö hafa
plötur svignað og sprungið. Að auki
verði hús stífari en þaö eykur aftur
sprunguhættuna.
-kaa