Dagblaðið Vísir - DV - 12.02.1994, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 12. FEBRÚAR 1994
Erlendbóksjá
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. George Eliot;
Middlemarch.
2. Bernard Cornwell:
Rebel.
3. Robert James Waller:
The Bridges of Madison
County.
4. Danielle Steel:
Mixed Bfessings.
5. Helen Forrester:
The Liverpool Basque.
6. Colin Forbes:
By Stealth.
7. Dick Francis:
Driving Force.
8. Armistead Maupin:
Maybe the Moon.
9. Edith Wharton: -
The Age of Innocence.
10. Robert Ludlum:
The Scorpio lllusion.
Rit almenns eðlis:
1. Jung Chang:
Wild Swans.
2. Brian Keenan:
An Evil Cradling.
3. Nick Hornby:
Fever Pitch.
4. James Herriot:
Every Líving Thing.
5. Stephen Fry:
Paperweight.
6. Betty Thine:
Mind Waves.
7. Stephen Briggs;
The Streets of
Ankh-Morpork.
8. Antonia Fraser:
The Six Wives of Henry VIII.
9. Nancy Friday:
Women on Top.
10. Bíll Watterson:
The Days Are Just Packed.
(Byggt á The Sunday Times)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Peter Hoeg:
Freken Smillas
fornemmelse for sne.
2. Hanne Vibeke Holst:
Thereses tilstand.
3. Isabel Allende:
Andernes hus.
4. Johannes Mollehave:
Kærlighed og dæmoni.
5. Jorn Riel:
Kloften.
6. Peter Hoeg:
Fortællinger om natten.
7. Peter Hoeg:
Forestilling om det
20. árhundrede.
(Byggt á Politiken Sondag)
Dauðadómur
í fimm ár
Fjórtánda febrúar eru liöin fimm
ár síöan klerkaveldiö í íran lýsti op-
inberlega dauöadómi yfir enska rit-
höfundinum Salman Rushdie vegna
skáldsögunnar The Satanic Verses
eöa Söngvar Satans. Stjórnin í Teher-
an býöur hverjum þeim sem vill
vinna verkiö tvær milljónir dala (ríf-
lega 150 milljónir íslenskra króna) í
ódæðislaun. Þess vegna neyðist rit-
höfundurinn enn til aö fara huldu
höfði undir stöðugu eftirliti öryggis-
varða.
Mörgum hefur þótt sem ríkis-
stjórnir vesturlanda væru harla
tregar til aö taka af alvöra á máli
Rushdies við stjórnvöld í íran. Við-
skiptahagsmunir skipta stjórnmála-
menn gjarnan meira máli en mann-
réttindi einstaklinga og það hefur
sannast í samskiptum þeirra viö ein-
ræöisstjórnina í Teheran. Slíkt er
auövitað í fullu samræmi viö þá leið-
togakreppu sem einkennir evrópsk
stjórnmál um þessar mundir.
Á fund Clintons
Þó hefur baráttu Rushdies miðað
nokkuð áfram síðustu misseri. Hon-
um tókst þannig loksins aö fá fund
með Bandaríkjaforseta til að undir-
strika að bandarísk stjórnvöld telja
mikilvægt að dauðadómnum verði
hnekkt. Á meðan George Bush var i
Hvíta húsinu var öllum samskiptum
við Rushdie hafnað á þeirri forsendu
að mál hans skipti bandarísk stjórn-
völd engu máli. Clinton féllst hins
vegar á stuttan fund með Rushdie.
Hann var aö vísu fljótur að lýsa því
Salman Rushdie: Fjórtánda febrúar
verða liðin fimm árfrá því að klerka-
veldið í íran dæmdi hann til dauða
og bauð stórfé hverjum þeim sem
vildi drepa hann.
yfír að m.eð því að hitta rithöfundinn
væri hann á engan hátt að varpa
rýrð á íslam. Samt er ljóst að fundur
þeirra var opinber stuðningsyfirlýs-
ing sem getur haft áhrif.
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
Á síðasta ári átti Rushdie hhðstæða
fundi með John Major, forsætisráð-
herra Breta, og reyndar forystu-
mönnum fleiri ríkja. Evrópuþingið
samþykkti líka nýveriö stuðning við
Rushdie og hvatti íran til að aflétta
dauðadómnum.
Allt eru þetta jákvæð skref, enda
telur Rushdie að verulega hafi áunn-
ist í baráttUnni að undanfórnu.
Skáldsaga í smíðum
En hann veröur enn um sinn að
vera í felum og getur ekki um frjálst
höfuð strokið. Árásir sem gerðar
hafa verið á tvo þýðendur Söngva
Satans (annar þeirra var drepinn)
og norskan útgefanda bókarinnar
eru líka stöðug áminning um alvöru
málsins.
Slíkt felulíf er auðvitað hverjum
manni mikil kvöl. „Ég hef glatað
frelsi mínu, heimili, Ijölskyldu og
daglegu lífi, og vil fá það aflt aftur,“
sagði Rushdie eitt sinn.
Baráttan fyrir afnámi dauðadóms-
ins hefur líka tekiö mikinn tima og
orku. „Ég get ekki haldið áfram þess-
ari baráttu endalaust," sagði hann
við blaðamenn nýlega. „Það verða
aðrir að taka að sér að bera merkiö
um stund... Enda snýst þetta mál
ekki um mig sem einstakling heldur
um það grandvallaratriði að rithöf-
undar séu ekki drepnir fyrir að skrifa
bækur.“
Rushdie hyggst á næstunni reyna
að sinna eiginlegu hlutverki sínu -
að skrifa. Hann hefur unnið að gerð
nýrrar skáldsögu síðustu tvö árin og
ætlar nú að reyna að einbeita sér að
ritun hennar.
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. V.C. Andrews:
Ruby.
2. Dean Koontz:
Winter Moon.
3. Thomas Keneally:
Schindler's Líst.
4. John Grisham:
The Pelican Brief.
5. Richard North Patterson:
Degree of Guilt.
6. Timothy Zahn:
The Last Command.
7. Jude Deveraux:
The Invitation.
8. Steve Martini:
Prime Witness.
9. James Patterson:
Along Came a Spider.
10. John Grisham:
A Time to Kill.
11. Dick Francis:
Driving Force.
12. Iris Johansen:
The Beloved Scoundrel.
13. Anne Rice;
Interview wíth the
Vampire.
14. Stephen King:
Dolores Claiborne.
15. Danielle Steel:
Mixed Btessings.
Rit almenns eölis:
1. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
2. Thomas Moore:
Care of the Soul.
3. Rush Limbaugh:
The Way Things Ought
to Be.
4. Maya Angelou:
I Know why the Caged Bírd
Sings.
5. Nellie Bly:
Oprah!
6. Peter Mayle:
A Year ín Provence.
7. Michael Jordan:
Rare Air.
8. Benjamin Hoff:
The Tao of Pooh.
9. Ann Rule:
Everything She ever
Wanted.
10. Gail Sheehy:
The Silent Passage.
11. Joan W. Anderson:
Where Angels Walk.
12. Deborah Tannen:
You Just Don't Understand.
13. Robert Fulghum:
Uh-oh.
14. James Gleick:
Genius.
15. Norman Maclean:
Young Men 8t Fire.
(Byggt á New York Times Book Review)
Vísindi
Nýjung í augnlækningum:
Homhimna ræktuð
í tilraunastofunni
- von um endurheimta sjón fyrir þúsundir manna
Margir eygja nú von um að endurheimta sjónina með hornhimnu sem
hefur verið ræktuö i tilraunastofunni.
Tyrkir
fyrstir til
að vefa
Foraleifafræðingar við upp-
gröft í suðausturhluta Tyrklands
hafa fundið heimsins elsta bút af
vefnaði.
Efnið er níu þúsund ára gamalt
og var áfast við verkfæri og varð-
veitt af kalklögum. Uppgötvun
þessi þýðir að mannskepnan hafi
verið farin að vefa sér efni í klæði
eitt þúsund árara fyrr en áður var
taflð.
Sérfræöingar segja að efniö hafi
fyrst veriö notað í föt en síðan
sem klútur og vafið utan um
handfang á verkfærinu.
Sníkjudýr
látin stjóma
Bandarískir vísindamenn hafa
gert tilraunir með að láta snikju-
dýr stjórna skordýrinu sem þau
lifa á og gera sér vonir um að
þannig verði hægt að búa til nátt-
úrulegt skordýraeitur.
Þeir fluttu sníkjudýr af mý-
flugu yfir á ávaxtaflugu sem síð-
an paraöi sig með ósmitaðri
ávaxtaflugu. Árangurinn varð sá
aö egg þeirra drápust.
Þetta gæti þýtt að hægt yrði aö
senda smituð skordýr út meöal
ættmenna sinna sem eins konar
lifandi tímasprengjur og fækka
þannig skordýrum á ræktarlandi.
Umsjón
Guðlaugur Bergmundsson
Þúsundir manna, sem hlotið hafa
skaða á hornhimnu augans, geta nú
gert sér vonir um að fá nýja horn-
himnu sem ræktuð er úr framum
inni á tilraunastofu. Vísindamönn-
um frá fyrirtækinu Bio Surface
Technologies í Cambridge í Massa-
chusetts í Bandaríkjunum hefur tek-
ist aö rækta stóra samhangandi
hornhimnufleti úr aðeins örfáum
hornhimnuframum.
Skaði á homhimnu getur leitt tfl
blindu að hluta til eöa öllu leyti þar
sem erfitt er að gera við himnuna.
En með tilkomu tækninnar til aö
rækta homhimnur í tilraunastof-
unni eygir fólk nú möguleika á því
að geta endurheimt sjónina.
Skurðlæknar hafa til þessa átt um
tvo kosti að velja þegar þeir hafa
meðhöndlað homhimnuskaða. Þeir
hafa annaðhvort þurft að flytja tvo
homhimnufleti sem hvor um sig er
þrjátíu fermillímetrar að stærð frá
heilbrigðu jaðarsvæði augans þar
sem hornhimnufrumurnar þroskast.
Þegar framumar hafa þroskast flytja
þær sig inn að miöju sjúka augans
þar sem þær koma í stað frumnanna
sem ýmist eru dauðar eða deyjandi.
Hinn kosturinn var sá að flytja heila
homhimnu úr nýlátnu fólki yfir í
sjúklinginn.
Nú nægir það skurðlæknunum
hins vegar að fjarlægja einn fermillí-
metra af hornhimnu frá augnjaðrin-
um, rækta frumurnar í tilraunastof-
unni og eftir nokkrar vikur hafa þeir
í höndunum homhimnu á stærð við
andlit sem hægt er að skipta niöur
þannig að hún gagnist mörgum
manneskjum.
Hornhimnurnar vaxa mifljón sinn-
um hraðar við ræktunina í tilrauna-
stofu en þær gera í mannslíkaman-
um.
Tflraunir með kanínur, sem eftir á
að gera, eiga að ryðja síðustu hindr-
uninni úr vegi vel heppnaðs horn-
himnuflutnings þar sem sjálf flutn-
ingstæknin hefur ekki-verið fullmót-
uð.
Engin
sjóndepra
af vondu
Ijósi
Augu manna bíða þess ekki
skaða þótt lesið sé við lélegt ljós.
Það er tröllasaga, alveg eins og
sú trú margra að maður skemmi
í sér augun með því að nota gler-
augu sem ekki eru gerð fyrir
augu manns. Mann sjá bara hins
vegar ekki eins skýrt og ella.
Mestu vandkvæðin við aö lesa
í lélegu ljósi eru þau aö augun
þreytast fljótt og erfiðara reynist
að halda einbeitingunni. Hjá
börnum getur dauft ljós aftur á
móti dregið úr lestraránægjunni.
Kattaheilinn
hefur
minnkað
Heimiliskettirnir okkar hafa að-
eins tvo þriðju hluta þeirra heila-
frumna sem vifltir forfeður
þeirra höíöu.
Þetta kemur fram í samanburði
sem gerður var á heimilisköttum
og spænskum villiköttum sem
taldir eru líkjast þeim villiköttum
sem lifðu í Norður-Afríku og Evr-
ópu iyrir tuttugu þúsund áram.
Munurinn helgast af því að
villikettir fortiðarinnar veiddu á
daginn en ekki að nóttu tii eins
og venjulegir kettir gera og það
gerði sérstakar kröfur til sjónar-
ínnar og þar með til fjölda heila-
framnanna.