Dagblaðið Vísir - DV - 12.02.1994, Blaðsíða 16

16
LAUGARDAGUR 12. FEBRÚAR 1994
Óhöpp á skíðum og
. ■
möguleg ráð til úrbóta
Nú er kominn sá árstími þegar
fjöllin fara að skarta sínu fegursta
og skíðaáhugafólk hefur dregið
fram skíðaútbúnaðinn.
Margt ber að athuga áður en lagt
er af stað upp í fjöll. Fyrst þarf að
huga að skíöaútbúnaði. Hver og
einn þarf að velja sér hæfilega löng
skíði. Lengd skíðanna fer eftir getu
hvers og eins ásamt því hvort hann
er byrjandi í skiðaíþróttinni eða
lengra kominn. Lengri skíði leiða
til aukins hraða. Skíðaskórnir
verða að vera passlegir og skíða-
bindingar rétt stilltar m.t.t. þyngd-
ar einstakhngs og skóstærðar. Mið-
ast þetta við að hann geti losnað
auðveldlega úr bindingunum ef
hann dettur. Það er hægt að beita
ákveðinni tækni til að kanna hvort
viðkomandi losnar auðveldlega úr
bindingunum.
í öðru lagi ættu allir þeir sem
heimsækja skíöasvæðin að kynna
sér kort af svæðunum sem hanga
í aðalskálunum ásamt tveimur
stórum kortum sem blasa við rétt
áður en komið er inn á svæðið.
Brekkurnar eru merktar með
ákveðnum litum þar sem svartur
htur merkir mjög brött leið, rauður
nokkuð brött leið, blá létt leið og
græn mjög létt leið. Þessi kort gefa
fólki kost á að velja sér brekkur
við hæfi áður en það tekur næstu
lyftu upp á topp.
Að kynna sér
reglurnar
í þriðja lagi ættu allir að kynna
sér skíðareglur svæðanna sem
hanga sömuleiðis í öllum aðalskál-
unum. Þær eru eftirfarandi:
1. Skíðaiðkendur velji sér brekk-
ur við hæfi og hagi hraða sínum í
samræmi við aöstæður og getu.
2. Skíðaiðkandi, sem ofar er í
brekku, skal gæta varúðar gagn-
vart þeim sem neðar erú.
3. Þegar skíðað er fram úr skal
gæta þess að fara ekki of nálægt
öðrum skíðaiðkendum.
4. Sá sem stöðvað hefur í skíöa-
brekku en fer aftur af staö skal
gæta varúðar gagnvart skíðaiðk-
endum sem ofar eru í brekkunni.
Það sama gildir ef skíðað er þvert
yfir brekku.
5. Notkun sleða eða snjóþotna og
umferð gangandi fólks er bönnuö í
skíðabrekkum þar sem skíðaiðkun
fer fram.
6. ÖUum skíðaiðkendum ber
skylda til að hafa hemlunarbúnað
á skíðunum og sjá til þess að skíða-
bindingar séu rétt stÚltar.
7. AUt brun er stranglega bannað
í skíðabrekkum.
8. Vinsamlegast fylgið skiltum og
leiðbeiningum.
9. Skíðaiðkun undir skíöalyftum
er bönnuð.
10. Brot á reglum og fyrirmælum
starfsmanna varðar brottrekstur
af skíðasvæðum.
Rennið ykkur ávaUt í merktum
troðnum brautum. Utan þeirra er-
uð þið á eigin ábyrgö.
Könnun á slysatíðni
Fjölmörg skíðaslys eiga sér stað
á ári hveiju. Sum þeirra hefði ver-
iö hægt að koma í veg fyrir. Vetur-
inn 1993 gerði ég könnun á slysa-
tíðni í Bláfjöllum ásamt helstu or-
sökum og afleiðingum. Úrtak
könnunarinnar voru alhr þeir ein-
staklingar sem slösuðust í Bláfjöll-
um á tímabihnu 01.01.1993-
01.05.1993 og leituðu aðstoðar í Blá-
fjallaskála. Þetta voru ekki aðeins
einstakhngar á svigskíðum heldur
einnig á gönguskíöum, skíðabrett-
renndi fólk sér of hratt miðað við
getu. í slæmu skyggni fór fólk hins
vegar varlega. Harðfenni og þung-
ur snjór jók einnig slysatíðnina.
Ráð til úrbóta
í ljósi þeirra niðurstaðna sem
fram komu í könnuninni tel ég ráð
th úrbóta vera eftirfarandi;
Hefja þarf forvarnarstarfsemi í
formi fyrirlestra í grunnskólum
þar sem meðalaldur þeirra sem fyr-
ir óhappi verða er á bihnu 14-16
ára.
Veljið ykkur skíðaútbúnað við
hæfi. Fáiö ráðleggingar hjá fag-
fólki. Foreldrar ættu að hafa börn-
in með þegar þeir velja skíðaútbún-
að á þau hvort sem er til kaups eða
leigu. Hér gildir ekki sú regla að
kaupa nógu stórt svo útbúnaður-
inn dugi í einhver ár því útbúnaður
sem ekki passar barninu er slysa-
ghdra í sjálfu sér. Munið eftir ör-
yggishjálminum. Könnunin leiddi
í ljós að áverkar á höfuð og háls
eru næstalgengustu meiðslin. Það
er því ekki Síður mikilvægt að börn
noti hjálma á skíðum en á reiðhjól-
um.
Byrjendur í skiðaíþróttinni ættu
að notfæra sér meira þá skíða-
kennslu sem í boði er á skíðasvæö-
unum. Niðurstöður úr ofan-
greindri könnun sýna að meirihluti
þeirra sem fyrir óhappi verða er
byijendur í skíðaíþróttinni.
Skoðið kort af svæðinu áður en
þið takið næstu lyftu upp á topp
og veljið ykkur síðan brekkur við
hæfi.
Kynnið ykkur skíðareglurnar og
farið eftir þeim. Skíðaiðkun er
skemmtileg íþrótt fyrir fólk á öhum
aldri. Farið varlega.
Texti: Ragnheiður Þór.
Guðmundsdóttir hjúkrunarfræð-
ingur, starfandi í Bláfjöllum
Margt ber að athuga áður en lagt er af staö upp i fjöll. Fyrst þarf að huga að skíðaútbúnaöi.

óhappið átti sér stað. Þetta er þó
ekki alveg marktæk prósentutala
þar sem fólk er ekki viljugt aö segja
frá því að það hafi verið í bruni þar
sem það er bannað í skíðabrekkum.
Það má því gera ráð fyrir að þeir
séu mun fleiri sem slasast í bruni.
Rétt er að taka fram að þessir ein-
staklingar voru langflestir byij-
endur í skíðaíþróttinni.
Aðrar orsakir voru vanstihtur
skíðaútbúnaður, þá aðahega meðal
byrjenda.
- Bindingar ekki rétt stihtar. Af-
leiðing þess var að einstaklingar
losnuðu ekki úr bindingunum þeg-
ar þeir duttu og hlutu þá oftast
áverka á neðri úthmi, aðallega
tognanir.
- Of stórir skíðaskór, aðallega
meðal bama, sem gerir það aö
verkum að fóturinn er ekki nógu
vel skorðaöur. Afleiöingin var sú
aö þegar þau duttu hlutu þau
áverka á ökklann.
- Of stór skíði, aðallega hjá böm-
um sem voru byrjendur á skíðum.
Afleiðingin var of mikill hraði og
þau réðu ekki við hann.
Eins og fram hefur komið er tíðni
óhappa meiri meðal byijenda í
skíðaíþróttinni. Það hefur verið
ahtof algengt að þeir kynna sér
ekki kort af svæðinu áður en þeir
fara upp í brekkurnar og byrja á
að fara upp í stólalyftunni og niður
erfiðustu brekkurnar. Þetta sér
maður mjög gjarnan meðal skóla-
barna sem em í skólaferðalögum.
Athugunarleysi þegar farið er í
og úr diskalyftum. Fólk gleymir að
horfa aftur fyrir sig þegar það er
að fara í lyftuna og fær því stund-
um diskinn í höfuðið. Eins er það
algengt aö fólk sleppi diskinum of
snemma og athugi ekki hvort fólk
standi fyrir. Það vhl brenna við að
fólk fer ekki nógu fljótt frá lyftunni
þegar það er búið að sleppa henni
og á það því á hættu að flækjast í
diskinum og bandinu.
Veðrátta og skíðafæri hefur alltaf
einhver áhrif. Óhöppin voru al-
gengari í góðu skyggni því þá
Hjálmar eru mikilvæg vörn fyrir börn.
um og stýrissleðum. Heldur fleiri
konur slösuðust en karlmenn.
Meðalaldur kvenna var 14,8 ár og
16 ár hjá karlmönnum. Tæplega
helmingur þessara einstaklinga
var börn í grunnskólum sem voru
í skólaferðalagi. Staðsetning
áverka eftir kyni var nokkuð jöfn
á efri úthmum en áverkar á höíði
og hálsi vom töluvert fleiri meðal
karlmanna en áverkar á neöri út-
limi vom í meiri hluta meðal
kvenna. Rétt er að geta þess að
höfuð- og hálsáverkarnir vom ekki
alvarlegs eðhs. Samanlögð tíðni
áverka á konum og körlum var eft-
irfarandi; Áverkar á neðri útlimi
voru langalgengastir; þar á eftir
komu í réttri röð, höfuð- og hálsá-
verkar, efri úthmir, bak, bijóst-
kassi og kviður.
Tognanir og slit voruulgengustu
áverkamir eða um helmingur ahra
áverka. Algengustu tognanirnar
voru á hné. Næst á eftir tognunum
komu höfuðáverkar sem skiptust í
skurði og sár á andliti, bólgu og
skurði á höfuð og höfuöhögg. Bein-
brot og hðhlaup voru fátíð. Aö lok-
um vom ýmsir minni háttar áverk-
ar.
Orsakir
25% einstakhnga sem slösuðust á
svigskíðum voru í brani þegar