Dagblaðið Vísir - DV - 12.02.1994, Blaðsíða 27

26
LAUGARDAGUR 12. FEBRÚAR 1994
LAUGARDAGUR 12. FEBRÚAR 1994
39
ekki þessa menntamanna- og emb-
ættismannahefð sem menntaskólinn
byggir á. Ég hafði það svolítið á til-
finningunni að við værum aðskota-
hlutir í skólanum. Ég var mikið í
leiklist á þessum tíma og valið stóö
milli leiklistamáms og háskólans.
Ég valdi síðari kostinn."
Þegar Ingibjörg Sólrún var á öðru
ári í HÍ hellti hún sér út í stúdenta-
pólitíkina. Sagnfræðin var heldur
einmanalegt fag og hún vildi vera
virk i hópi. Hún tók við formennsku
stúdentaráðs af Össuri Skarphéðins-
syni. Þar með hófust kynni þeirra
tveggja sem leiddu síðar til mægða
þeirra á milh því þau eru nú gift
systkinum.
Ingihjörgu Sólrúnu þótti stundum
köld vistin í formannsstólnum. Stúd-
entaráð var í þann tíð „æfmgabúðir"
fyrir háskólapilta sem ætluðu sér
áfram í stjórnmálum. Það var því á
stundum einmanalegt og erfitt að-
vera kona í formannssæti, með „allt
að því baulandi karlmenn“ í kringum
sig. Sú reynsla sem hún öðlaðist þar
leiddi til þess að hún gerðist virk í
kvennahreyfingunni.
Þegar hún kom heim eftir tveggja
ára nám í Danmörku sumarið ’81 var
komin í gang umræða um kvenna-
framboð til borgarstjórnarkosninga.
Hún varð þegar virk í þeim undir-
búningi og 1982 fór hún inn í borgar-
stjórn fyrir Kvennalistann. Hún sat
í borgarstjórn til 1988 og var síðan
kjörin á þing 1991.
„Ég man vel þegar ég fór inn á
fyrsta borgarstjórnarfundinn. Þaö
var eins og ég horfði á sjálfa mig um
leiö og ég hugsaði: „Hvað er ég nú
búin aö flækja mér í?“ Þetta var mjög
sterk upplifun.
Ég hef verið samferöa Davíð Odds-
syni í borgarstjórn og síðan á þingi.
Ég hef því engan samanburð við aðra
stjórnendur. En mér fannst alveg
rosaleg harka í borgarmálunum,
miklu meiri heldur en á þingi, og
málflutningurinn ósvífnari. Það eru
meiri skylmingar í borgarstjórninni
og meira gert til að klekkja á manni
persónulega heldur en í landsstjóm-
inni.“
Finnstþeireiga allt
„Nú hefur sami flokkurinn stjórn-
að Reykjavíkurborg svo lengi að full-
trúum hans fmnst að þeir eigi allt
og ráði öllu, þeir þurfi ekki að taka
tillit til eins né neins eða hlusta á
eitt né neitt. Þeir gera nákvæmlega
eins og þeim sýnist og viðhorfiö er:
„Það er ég sem ræð!“ í landsmálun-
um er hefð fyrir því að það er aldrei
einn flokkur sem ræður. Menn verða
að gera málamiðlanir og taka tillit
tll annarra sjónarmiða.
Þegar ég var í borgarstjórn upplifði
ég aldrei að embættismannakerflð
væri fyrir mig. Það var bara til þess
að framfylgja ákvörðunum meiri-
hlutans. Hér vinna starfsmenn
þingsins jafnt fyrir alla, hvort sem
þeir em í stjórn eða stjórnarand-
stöðu.
Það er svo hættulegt þegar einn
flokkur ræður svona kerfi áratugum
saman. Það er hættulegt fyrir lýð-
ræðið. Tilfinningin er orðin svo sterk
hjá þeim og öðrum aö þeir eigi þetta
allt saman.
Nú má ekki skilja þessi orð mín svo
að það sé aRt tU fyrirmyndar sem
gerist hér inni á þingi. Manni Uður
oft Ula undir umræðunni því maður
„Auðvitað heyri ég fólk segja að ætli
ég að gefa kost á mér í embætti borg-
arstjóra þá skuli ég vera svona en
ekki hinsegin, passa mig á að segja
þetta en ekki hitt. Þetta eru góð ráð,
gefin af heUum hug, en koma fyrir
lítið. Það sem skiptir mig máh er að
geta verið ég sjálf, aö geta verið trú
minni eigin skapgerð og minni eigin
sjálfsímynd. Um leið og ég finn að
það eru gerðar kröfur til mín um að
ég eigi að vera einhver önnur en ég
er þá hætti ég þessu. Mér sýnist að
niðurstöður skoðanakannana DV
hafi m.a. bent tU þess að Reykvíking-
ar geri engar kröfur til þess að maö-
ur sé voðalega sléttur og felldur og
fletji sjálfan sig út.“
Þetta segir Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir, þingkona Kvennalistans. Ingi-
björg hefur verið mjög í sviðsljósinu
undanfarnar vikur. Henni hefur ver-
ið boðið sæti á sameiginlegum fram-
boðslista minnihlutaflokkanna í
borgarstjórn fyrir sveitarstjórnar-
kosningamar í vor. Hún hefur einnig
verið nefnd sem borgarstjórarefni
sameiginlega framboðsins. Hún hef-
ur enn ekki gefið svar en segist bíða
þess að sjá endanlega skipaðan fram-
boðslista og fullfrágenginn málefna-
samning.
Stjórnsamur krakki
Ingibjörg Sólrún er borinn og barn-
fæddur Reykvíkingur. Foreldrar
hennar voru aðfluttir „á mölina";
faðir hennar, Gísli Gíslason, úr Fló-
anum í Árnessýslu og móðir hennar,
Ingibjörg Níelsdóttir, úr Vatnsdal í
Húnavatnssýslu.
„Ég ólst upp inni í Vogum sem var
nýbyggingasvæði þá. Það hefur
stundum verið talað um Vogakyn-
slóðina sem rithöfundarnir Einar
Kárason og Einar Már hafa lýst svo
skilmerkilega, reyndar út frá sjónar-
hóli strákanna en ekki stelpnanna.
Ég á fjögur systkin, auk þess sem
báðar ömmur mínar bjuggu í húsinu
hjá okkur. Ég er yngst af systkinun-
um. Ég var mikill bókaormur og
spændi upp bækumar, bæði heima,
hjá fólkinu í kjallaranum, á bóka-
safninu og annars staöar þar sem ég
komst yfir þær. Einhverra hluta
vegna sótti ég sem barn mikið í þjóð-
legan fróðleik, svo sem Öldina okk-
ar, Höllu og heiðarbýlið eftir Jón
Trausta, sagnaþætti Jóns Helgason-
ar eða annað álíka. Ég var atorku-
mikil sem krakki, stjórnsöm og af-
skiptasöm. Ég held að systkinum
mínum hafi fundist ég frek. Það er
kannski þess vegna sem ég fór í póli-
tík.“
Það var þegar á unglingsárum sem
Ingibjörg Sólrún fór að hnýsast í
póhtík.
„Pabbi var sjálfstæðismaður og
hann var oft með kosningaskrifstofu
í kjaharanum heima þegar ég var
krakki. Þar boröaöi ég snittur á
kostnað Sjálfstæðisflokksins og bar
út kosningabæklinga fyrir hann. En
þegar ég varð unglingur gerði ég
uppreisn og hafnaði flokknum og
allri þeirri hugmyndafræði sem mér
fannst hann standa fyrir. Mér fannst
ég sjá að sú hugmyndafræði sem alla
tíð hefur verið svo sterk í Sjálfstæðis-
flokknum, að hver væri sinnar gæfu
smiður og að það gætu allir komist
áfram í þjóðfélaginu ef þeir legðu sig
fram, væri bara húmbúkk. Fólk fær
nefnilega mjög misjafnt forskot í
vöggugjöf. Ætt, efnahagur og kyn-
Þegar Ijósmyndari DV rakst inn var eldamennska í fullum gangi. Synirnir, Sveinbjörn og Hrafnkell, tóku ónæðinu
með jafnaðargeði.
Það hefur stundum gustað um Ingibjörgu Sólrúnu á þingi.
ferði skiptir miklu máli, svo eitthvað
sé nefnt. Ég hafnaði því þessari
stefnu sem á fá meðul til að draga
úr misrétti."
Stjómmál vom mikiö rædd á
bemskuheimih Ingibjargar Sólrúnar,
ekki síst eftír að hún gerði uppreisn-
ina gegn stefnu Sjálfstæðisflokksins.
„Við tókum oft miklar rispur, ég og
pabbi. En þetta var ekkert nýtt fyrir
mér því allt' frá því að ég var bam
þótti eðfilegt að viö systkinin legðum
eitthvað til málanna þegar umræðan
snerist um póhtík. Við tókum oft
snerrur, til dæmis við matarborðið,
og við krakkamir fengum að
rökstyðja okkar mál. Mömmu fannst
reyndar stundum nóg um lætin.
Það er skapmikið fólk sem að mér
stendur, sérstaklega í foðurætt. Föð-
urfjölskyldan mín var bláfátækt fólk
austur í Flóa og börnin vom 12 sem
ólust þar upp. Þar töluðu ahir hver í
kapp við annan, höfðu oft stór orö
um hlutina, kváðu skýrt að og lá hátt
rómur. Þess vegna köhuðum viö foð-
urfólkið mitt gjaman „hávaöafjöl-
skylduna". Ég vandist þvi fijótt að
takast svohtíð á og hef aldrei verið
hrædd viö átök. Þegar ég gerði upp-
reisn var gerð sú krafa til mín að ég
rökstyddi mitt mál. Yfirlýsingamar
dugðu skammt einar sér. Þetta hefur
hjálpað mér í póhtík síðar meir.“
Ósátt í menntó
Ingibjörg Sólrún fetaði menntaveg-
inn, fór í Menntaskólann við ’Tjörn-
ina og síðan í Háskóla íslands þar
sem hún nam sagnfræði og bók-
menntír.
„Ég var mjög ósátt við menntaskól-
ann alla tíð. Strax sem unglingur
hafði ég lesið ævisögur merkra karla
sem lýstu fjálglega þessum „æsku-
glöðu stúdentsárum", gíífurlega
merkum kennurum og stórmerkileg-
um samstúdentum sínum. í MT var
mikið af góðu fólki en ég var húin
að gera mér óraunhæfar hugmyndir
og menntaskóhnn var alls ekki eins
merkUeg stofnun og af hafði verið
látiö. Ég var í stelpubekk og við vor-
um hluti menntunarsprengjunnar
sem þá gekk yfir. Við vorum dætur
venjulegs launafólks. Við höfðum
Konan sem beðið er eftir vill ekki vera í „montembætti":
Skiptir mig máli að
geta verið ég sjálf
- segir Ingibjörg Sólrún Gísladóttir þingkona
„Það sem gerir lífið spennandi er að takast á við nýja hluti og vera gerandi í eigin lii. A lygnum sjó kynnist maður sjálfum sér aldrei almennilega,“ segir Ingibjörg Sólrún
DV-myndir GVA
* ' %
•4
t
hefur á tilfinningunni að þetta sé
leikaraskapur. Stundum er gert út á
fjölmiðlana. Stjórnmálamenn vita
sem er að það getur skipt verulegu
máli að vinna fjölmiölaslaginn. Mað-
ur er kannski með hálfgerða óbeit á
umræðunni eins og hún gengur fyrir
sig en getur ekki leyft sér að sitja hjá
því maður veit sem er aö þetta verð-
ur uppslátturinn í fjölmiölunum.
Maður verður að spUa með.“
Erfitt að
vera áberandi
Eitt meginviðhorf kvennahsta-
kvenna er að aUar konur séu jafnar
fái þær sömu tækifæri. Það er engu
að síður álit margra að langmest
hafi kveðið að Ingibjörgu Sólrúnu í
þingsölum. Hún þykir skörungur í
ræðustól og kemur skoðunum sínum
svikalaust til skfia. Hafa margir velt
því fyrir sér hvort þetta komi niður
á samstarfi hennar og annarra þing-
kvenna í Kvennalistanum.
„Hugmyndafræði Kvennalistans
byggist á þvi að allar konur séu jafn-
ar. Við vUjum dreifa völdunum sem
mest og gefa sem flestum tækifæri
tU að koma sínum málum á fram-
færi. Það hlýtur því eðli málsins sam-
kvæmt að vera erfitt þegar einhver
ein verður áberandi með afgerandi
hættí, þegar fjölmiðlar og umheim-
urinn ákveða að einhver ein sé öðr-
um fremur forystukona. Þetta hefur
stundum verið erfitt hvað mig varðar
en okkur hefur yfirleitt tekist að
vinna okkur út úr því.
Þetta er ekki í fyrsta skipti sem
þetta gerist; Guðrún Agnarsdóttir
var einnig í þessum sporum. Við
vorum dáhtíð bláeygar á það í byrjun
að ahar konur gætu allt það sama.
Það er bara ekki þannig. Sumar kon-
ur eru ágætar að tala, aðrar eru góð-
ir pennar, enn aðrar mjög góðar í
ákveðinni grunnvinnu og skipulagn-
ingu og svo mætti lengi telja. Konur
hafa mismunandi hæfileika alveg
eins og karlar og það sem við höfum
verið að læra núna er að nýta okkur
styrk hverrar og einnar. Aðeins
þannig fá konur notið sín.
Sjálf er ég skorpumanneskja.
Stundum er ég í stuði tíl að takast
virkilega á við hlutina og þá verð ég
áberandi. Stundum vil ég sigla lygn-
ari sjó og halda mig frá íjölmiðla
pressu og ræðustólnum. Maður verð-
ur að læra aö þekkja inn á sjálfan
sig og keyra sig ekki þannig að mað-
ur misnoti sjálfan sig.“
Það orð fer af Ingibjörgu að hún
sé klókur stjórnmálamaður sem hitti
einatt á rétta leiki í „refskákinni".
Hún hafnar því með öllu að þarna
sé um úthugsaða póhtiska her-
kænsku að ræða heldur sé þetta
„póhtískt nef eða pólitískt innsæi".
Hún hlusti á sjötta skilningarvitið.
„Hitt getur verið að ég hafi þróað
þetta með mér. Ég er búin að vera í
15 ár í skipulagðri pólitík og bý orðið
að þekkingu og kannski ákveðnum
klókindum."
Byggistekki
á minni persónu
Sameiginlegt framboð minnihlu-
taflokkanna til borgarstjórnarkosn-
inga í vor er staðreynd ef svo heldur
fram sem nú horfir. Þegar sama hug-
mynd kom upp fyrir fjórum árum
var Ingibjörg Sólrún þeirrar skoðun-
ar að hana bæri að reyna þar sem
þetta væri hklegasta leiðin til að ná
meirihlutanum í borgarstjóm. Mjög
gott, persónulegt samstarf milli fuh-
trúa minnihlutaflokkanna þegar hún
sat í borgarstjórn styrktí hana í
þeirri trú að samstarf af þessu tagi
héldi. Hugmyndin varð undir í þaö
sinnið en Nýr vettvangur varð th.
Þegar þessi hugmynd skaut aftur
upp kollinum núna var nafn hennar
nefnt mjög fljótlega. „Það má segja
að minn þáttur í undirbúningnuih
núna hafi verið sá að vísa þvi ekki á
bug að ég væri tilbúin aö vera með.
Ingibjörg Sólrún ásamt eiginmann-
inum, Hjörleifi Sveinbjörnssyni
fræðslufulltrúa.
Ég hef komið á nokkra fundi með
þessu fólki en ég hef ekki verið neinn
„primus motor" í að vinna þetta.
Framboð þessara fjögurra flokka á
ekki að byggjast á minni persónu,
þetta bandalag á ekki að vera verk
htíls hóps sem ákveður að svona
skuli málefnasamningurinn vera,
heldur vil ég að margir komi að þessu
úr öhum þessum fjórum stjómmála-
samtökum og að fólk sé ákveðið í að
halda þetta út í fjögur ár.“
Varðandi arftaka sinn á þingi, ef
til þátttöku í borgarstjórnarslagnum
kemur, segist Ingibjörg sjá fyrir sér
mörg nöfn.
„Við .eigum margar öflugar konur
og það eru kosningar eftir eitt ár. Ég
sé fyrir mér í huganum ýmsar konur
sem ættu fuht erindi inn á þing. Ég
er til dæmis ekki sátt við það aö
Guðrún Agnarsdóttir sé ekki í póh-
tík. Ég vh endilega að hún komi með
einum eða öörum hætti inn í stjóm-
málin aftur.“
Tvær skoðanakannanir DV hafa
sýnt að sameiginlegt framboð minni-
hlutaflokkanna nýtur yfirgnæfandi
meira fylgis meðal borgarbúa heldur
en listi sjálfstæðismanna.
„Ég held að ein meginástæðan sé
sú að fólk vill breytingar. Það eru
ákveðin tímamót og sameiginlegt
framboð verður rétt aðgerð á réttum
tíma ef vel er á málum haldið. Ég
held að fólki finnist veruleg hætta á
spillingu og einsýni þegar einn flokk-
ur er svona lengi við völd.
Önnur ástæða tel ég að sé sú að
endumýjaður listi Sjálfstæðisflokks-
ins sé ekki eins sterkur og menn vilja
vera láta því flestir þeir sem ná ein-
hveijum árangri á listanum koma
úr innsta valdakjarna flokksins.
Listinn er nánast eins og þeir hafi
setið uppi í Valhöll og raðað á hann.
Það er ekki þar með sagt að þessi hsti
höfði til þess fólks sem hefur kosið
Sjálfstæðisflokkinn í Reykjavík
végna þess að stór hlutí þess fólks
er alls ekki sjálfstæðisfólk heldur
fólk sem í þingkosningum kýs aht
aðra flokka.
Erfið ákvörðun
Þegar hugmyndin um sameigin-
legt framboð fór að taka á sig alvar-
legri mynd um áramótín varö ég að
fara að hugsa hlutina mjög alvarlega.
Vh ég hætta á þingi og fara tíl baka
í borgarstjórn næstu fjögur árin
a.m.k.? Vh ég leggja mig og fjölskyldu
mína í harðvítugan kosningaslag,
með öhu sem honum fylgir? Vh ég
setja mína persónu á oddinn og út á
það bersvæði sem óhjákvæmhega
fylgir slíkum hlutum? Þetta hefur
vafist mjög mikið fyrir mér og mér
finnst ekkert auðvelt að svara þessu.
En auðvitað er það mikið álag líka
þegar beðið er eftír manni. Þetta er
líka spuming um hversu mikið frelsi
maður hafi tíl að segja nei. Auðvitað
væri sá kostur þæghegastur því það
er hægt aö lifa ágætu og mun þægi-
legra lífi með því að losna við þá
spennu sem fylgir stjórnmálunum
og vera ekki berskjaldaður fyrir alls
kyns áreitum. Hins vegar getur mað-
ur ekki leyft sér að taka enga áhættu
ef maður er að gefa kost á sér í stjóm-
mál. Þegar koma upp tækifæri fyrir
þann málstað sem maður berst fyrir
getur maður ekki leyft sér að hlaupa
í skjól.
Á þeim langa tíma sem sjálfstæðis-
menn hafa verið við völd hefur þeim
tekist að gera borgarstjóraembættið
í Reykjavík að eins konar montemb-
ættí. Það er ekið um í svartri, stórri
límósinu, það er mikið um viðamikl-
ar móttökur og það hefur verið reynt
að skapa eins konar „föður Reykja-
víkur“-ímynd. Þessi þáttur málsins
hefur hka vafist nokkuð fyrir mér
því ég kem þannig inn í stjórnmál
og er þannig skapi farin að það er
mér ekkert keppikefli að öhum hki
við mig og skoðanir mínar. Mig lang-
ar ekkert til að lenda á einhverjum
bás þar sem ég á að vera svona en
ekki hinsegin, t.d. hvað varðar
klæðnað, útlit, framkomu og skoðan-
ir, hvað maður segir og hvað maður
segir ekki. Þessi ímynd kann að hafa
hentað borgarstjórum Sjálfatæðis-
flokksins en myndi ekki henta mér.“
Þær stundir hafa komið aö hvarfl-
að hefur að Ingibjörgu Sólrúnu að
láta póhtíkina og þann eril sem henni
fylgir lönd og leið og snúa sér meira
að fjölskyldu sinni og hugðarefnum.
„Ég legg mikið upp úr því að vera
með strákunum mínum þegar ég á
frí, auk þess sem ég les mikið. Ég er
ekki mikið fyrir aö vera í margmenni
en kýs frekar aö vera heima og hggja
jafnvel í leti með tærnar upp í loft
ef því er að skipta.
En það er ögrandi og spennandi að
takast á við stjórnmálin og spyrja
sig: „Hvar hggja mín mörk? Hvað get
ég?“ Það sem gerir lífiö spennandi
er aö takast á við nýja hluti og vera
gerandi í eigin lífi. Á lygnum sjó
kynnist maður sjálfum sér aldrei al-
mennilega.“ -JSS