Dagblaðið Vísir - DV - 12.02.1994, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 12. FEBRÚAR 1994
15
Halldór Blöndal landbúnaðarráðherra og Davíð Oddsson forsætisráðherra: „Það var hlutskipti forsætisráðherra að reyna að miðla málum milli
gjörólíkra sjónarmiða innan eigin flokks og milli stjórnarflokkanna. Valdabarátta skapmikilla ráðherra auðveldaði honum ekki það verk.“
Vetur rauna vorra
Tvennt hefur öðru fremur orðið
landanum tilefni spjalls yfir kaffi-
bollum síðustu dagana: veðrið og
pólitíkin. Hvort tveggja átti það
sammerkt í vikunni sem nú er að
ljúka að vera með eindæmum ofsa-
fengið og óútreiknanlegt.
Veðrið hefur að undanfömu tekið
á sig flestar hugsanlegar myndir.
Við höfum mátt þola skyndileg
stökk úr fannfergi í flóð, stillu í
ofsarok, hörkufrosti í asahláku.
Við slikar aðstæður er engin
furða þótt íslendingar, sem hittast
á fomum vegi eða í fjölskylduboð-
um, hefji gjaman samræður á því
að tala um blessað veðrið. Þetta
vinsælasta umræðuefhi landans
kemur nefnilega íslendingum aUtaf
jafn mikið á óvart í fjölbreytni sinni
og tíðum, snöggum sveiflum.
Sumir hafa reyndar talið að þetta
veðurspjall sé eitthvert séríslenskt
fyrirbrigði.
Svo er þó ekki.
Hið sama er uppi á teningnum
hjá íbúum annarra eyríkja hér í
Atlantshafinu. Sá merki fræðimað-
ur dr. Johnson vakti til dæmis at-
hygli á því fyrir ríflega tveimur
öldum að í hvert sinn sem tveir
Englendingar hittust fæm þeir að
tala um Veðrið. Og svo er það víst
enn.
Áhrifá
skapgerð þjóða
Þetta er auðvitað ekkert undar-
legt þegar til þess er litið að veðrið
skiptir okkur miklu máli í daglega
lífinu. Þaö hefur til dæmis mikil
áhrif á afkomu þjóðarbúsins og
tekjur manna, einkum í sjávarút-
vegi og landbúnaði. Og veðurfar
ræður einnig nokkru um andlega
velferð manna og líðan.
Sú spuming er líka afar áhuga-
verð hversu mikil áhrif lega lands
og þar með veðurfar hefur á mótun
skapgeröar íbúanna.
Ltf mannsins hefur frá upphafi
verið átök við náttúruöflin - bar-
átta um að hafa í sig og á og þak
yfir höfuðið.
Ekki fer á milli mála aö íbúar
norðlægra landa hafa mótast mjög
af því vetrarharðbýli sem felst í
kuldanum, snjónum og myrkrinu.
Skapgerð þeirra og lund hefur
stælst í rimmunni við þessi óblíðu
öfl náttúrunnar; annars hefði norð-
urbúinn hreinlega orðið undir í
ltfsbaráttunni.
Víða á suðlægum slóðum, þar
sem sumartíð ríkir svo að segja
allt árið, eru viðhorfin til lffsins
allt önnur. Þannig hefur umhverf-
ið, og þá ekki síst loftslag og veður-
far, mótað manninn í aldanna rás.
Stjórnmálahiti
Blossandi tilfinningar og örar
geðsveiflur hafa frekar þótt fylgja
skapgerð suðrænna manna. Það er
vafalaust rétt. Meðal útlendinga,
sem kynnast íslenskri þjóð, hefur
landinn til dæmis fengið orð fyrir
að vera þurr á manninn og tilfinn-
ingalega lokaður og bældur.
Það er fyrst þegar íslendingar
hafa fengið sér 1 staupinu sem þeir
opna hug sinn gagnvart fólki sem
þeir þekkja lítið sem ekkert. Þá
umhverfast þeir gjaman og gefa
tilfinningunum lausan tauminn
svo um munar.
Og svo auðvitað í pólitíkinni.
Eins og alþjóð hefur fylgst með
að undanfórnu, stundum í beinni
útsendingu, eiga sumir stjórnmála-
menn erfitt með að hafa hemil á
sterkum tilfinningum sínum þegar
veifað er framan í þá réttri póli-
tískri rauðdulu.
Margir hafa talið slík tilfinninga-
Laugardags-
pistill
Elías Snæland Jónsson
aðstoðarritstjóri
gos stjómmálaforingjunum til
vansa. Segja aö ráðherrar eigi alltaf
að hafa stjórn á skapi sínu.
Mannlegir
stjómmálamenn
Auðvitað er það augljóst mál að
ráðherrar mega ekki láta heitar
ástríður ná slíkum tökum á sér að
þeir missi út úr sér ummæli sem
geti orðið landi og þjóð til skaða.
En innan þeirra marka hljótum
við ekki aöeins aö sætta okkur við,
heldur beinlínis ætlast til þess, að
stjórnmálamenn sýni að þeir hafi
mannlegar tilfinningar.
Annað væri að gera ofurmann-
legar kröfur til manna sem eru
daglega undir miklu álagi vegna
aðsteðjandi vandamála og búa þar
að auki við stöðugt eftirlit fiöl-
miðla, póhtískra stuðningsmanna
og andstæðinga.
Eftir að forsætisráðherra reiddist
formanni Alþýðubandalagsins sem
mest á Alþingi á dögimum sagði
áhrifamaður í Sjálfstæðisflokknum
að þar meö hefði fimmtán ára starf
farið í vaskinn. Hann átti við að
ímynd ráðherrans sem hins sterka
foringja væri fyrir bí.
Vafalaust heíði ráðherrann átt að
hemja sig betur, ekki síst þar sem
tilefnið var ekki stórvægilegt póli-
tískt séð - og reyndar mál sem for-
sætisráðherra átti aldrei að blanda
sér í.
En þá ber að líta á þá staðreynd
að margt hefur verið fojsætisráð-
herra og formanni Sjálfstæðis-
flokksins mótdrægt að undanfómu
- og það svo að farið hefði í skapið
á stilltustu mönnum.
Stormar og stríð
Það hefur verið óvenju storma-
samt á stjórnarheimiUnu síðustu
vikumar og stundum beinUnis ríkt
opinbert stríð á mtfli einstakrqi ráð-
herra.
Þar ber fyrst að nefna átökin um
innflutning nokkurra landbúnað-
arvara í kjölfar hins fræga skinku-
dóms Hæstaréttar.
í þeirri deilu var bæði tekist á
um grundvallaratriði og valdsvið
einstakra ráðherra. MáUð var að
hluta til þverpóUtískt þótt HaUdór
Blöndal landbúnaðarráðherra og
Jón Baldvin Hannibalsson utanrík-
isráðherra kæmu fram opinberlega
sem áköfustu pólarnir í slagnum.
Það var hlutskipti forsætisráð-
herra að reyna að miðla málum
mUU gjörólíkra sjónarmiða innan
eigin flokks og miUi stjórnarflokk-
anna. Valdabarátta skapmiktfla
ráðherra auðveldaði honum ekki
það verk.
Áfall fyrir
sjálfstæðismenn
Um svipað leyti fengu sjálfstæðis-
menn í höfuðborginni alvarlegt
áfall. Eftir mikla þátttöku í fiömgu
prófkjöri, sem vakti almennan
áhuga og athygU, kom skoðana-
könnun DV þeim í opna skjöldu.
Fyrirfram var taUö víst að próf-
kjörið og það mikla umtal sem því
fylgdi hefði bætt stöðu sjálfstæðis-
manna meðal reykvískra kjósenda.
Úrslit nýju skoðanakönnunarinn-
ar komu því mörgum á óvart, ekki
síst forystumönnum Sjálfstæðis-
flokksins. Minnihlutaflokkarnir
höföu góðan meirihluta meðal
kjósenda samkvæmt könnuninni.
Prófkjörið haföi þar engu breytt frá
fyrri könnun DV.
Fyrir forystu flokksins var þetta
mikið áfaU sem hlýtur að leiða til
endurmats á vinnubrögðum - ef
ekki á sjálfum framboðslistanum.
Sjálfstæðismenn hafa einfaldlega
glatað þeim samhljómi með meiri-
hluta borgarbúa sem einkenndi
alla valdatíö Davíðs Oddssonar
sem borgarstjóra.
Ein ástæðan er vafalaust Ut-
lausari forysta í höfuðborginni en
áður var. Önnur er sú staðreynd
að borgarstjómarmeirihlutinn hef-
ur ekki yerið í takt við vilja eigin
kjósenda í mikilvægum málum.
Nýjustu dæmin um þetta er
Strætóklúðrið, sem gæti reynst
flokknum dýrkeypt, og ákvörðunin
um staðarval fyrir hæstaréttarhús.
Skoðanakannanir DV hafa sýnt að
mikiU meirihluti kjósenda Sjálf-
stæðisflokksins fylgir ekki foryst-
unni í þessum málum.
Kannski eru þaö dæmi um
breyttar áherslur að Davíð Odds-
son hefur nú alveg óvænt tekið af
skarið um hæstaréttarhúsið og lagt
til að það verði reist á öðrum stað.
AthygUsvert er að sú stefnubreyt-
ing kemur frá forsætisráðherra en
ekki forystu borgarinnar.
Kvótastríð
Þótt forsætisráðherra hafi þannig
staðið í stríðum stormi að undan-
fömu þá er síður en svo friðvæn-
legra fram undan.
Mörg mál ríkisstjómarinnar eru
í uppnámi. Bráðabirgðalögin sem
bönnuðu verkfall sjómanna era til
dæmis í sjálfheldu. Þaö er einfald-
lega engin samstaða um það innan
stjórnarflokkanna hvemig eigi að
efna þau loforð sem sjómönnum
voru gefin.
Fram undan er svo harður slagur
um kvótann. Framvörp sjávarút-
vegsráðherra um fiskveiðimálin
koma væntanlega til umræðu á
Alþingi í næstu viku. Þar skortir
svo sannarlega samstöðu.
Við bætist að Sighvatur Björg-
vinsson viðskiptaráðherra, sem nú
virðist búa sig af alvöru undir að
gera tilkall til forystu í Alþýðu-
flokknum þegar Jón Baldvin hætt-
ir, hefur varpað sprengju inn í
umræðuna með ttilögu sinni um
að þorskkvótinn verði aukinn
verulega. Sú stefna kratanna á
vafalítið miklu fylgi að fagna úti á
landi þar sem kvótinn er aff klárast
og ekkert blasir við nema enn stór-
aukið atvinnuleysi.
Skynsemi og forsjálni mæla á
móti því að taka slíka áhættu með
fiöregg þjóðarinnar. En yfirboð og
eyðsluloforð hafa gjarnan reynst
vænleg beita við atkvæðaveiðar
þeirra sem standa illa meðal kjós-
enda á kosningaári.
Með allt þetta í huga, og alveg
sérstaklega martröð sjálfstæðis-
manna í höfuðborginni, gæti for-
sætisráðherra svo sannarlega tekið
undir með Ríkarði þriðja; Nú er
vetur rauna vorra...!
Svo er bara spurningin hvort
honum gengur betur að feta sig og
sína menn út úr vandræðunum.