Dagur - 22.12.1969, Blaðsíða 8

8
JÓLABLAÐ DAGS
Morf íunn einstæðineísins
MORGUNSKÍMAN seitlaði inn um
hélaðar gluggarúðurnar og flæddi
þunglega um bríkur og borð herbergis-
ins á Skúmshóli. Það var eins og birtan
ætti í hörðu stríði við myrkravöld lið-
innar nætur. Myrkrið varð þó að láta
sér það lynda að skríða í felur, en ljós
dagsins afhjúpaði með hægri gætni
feluleik liðinnar nætur.
Kristlákur Herbrandsson umlaði í
svefnrofunum, veltist á báðar hliðar
yfir hrygginn með aðstoð útlima, en gat
þó hvorugt augað opnað. Svefninn
hafði ennþá yfirtökin, eins og hann
vildi eik'ki opna dyr að dagsins amstri.
En loks varð hann þó að sleppa tökum
hátíðlegra drauma, yfirgefa syfjaðar
brár og flýja land meðvitundarleysis.
Kristlákur á Skúmshóli néri með
skinnskorpnum hnúum stírur úr hálf-
opnum ugum. Háþrýstisvæði og lægðir
í heilabúi hans voru enn ómyndug og
áhrifalítil eftir svefndrungann. Hann
skynjaði samt óljóst tilveru dagsins í
skímunni, reis upp við dogg og teygði
sig eftir neftóbakspungnum, sem lá á
borðinu, velti honum kröftulega milli
handa sér og dekraði við hann á ýmsa
vegu. Loks vatt hann snúningnum af
opinu, grilti í það og þefaði af inni-
haldinu. Svo kraumaði í karli af
ánægju yfir væntanlegri hressingu, brá
liendi í punginn og tók væna visk milli
fingra sér, horfði innilega á hana og
færði hana síðan hægt að vitum sér.
Honum var nautn að halda í þetta við
sjálfan sig. Þá naut hann þess í æ rík-
ara mæli. Mórauða viskin fékk svo
lokahöfn í neðri vör karlsins, þar sem
smjattað var á ilmi hennar og kjarna.
Yfirsænginni var þeytt til hliðar og
spjarirnar tíndust á gamlan skx-okk-
ræfil — einsetukai'l, tuskulegan og slit-
inn. Hann var búinn að lifa sitt feg-
ursta og hafði sé fífil sinn fegri. Heim-
urinn hafði yfirgefið hann eða réttara
sagt, hann var búinn að yfii'gefa heim-
inn, og þó gat hann ekki iosnað við
hann til fulls. Hann átti þó ennþá sinn
litla skika á jarðkringlunni og fáeinar
skepnur, trygga vini, sem Guð í sínu
himnaríki hafði í náðarsamlegri auð-
legð sinni úthlutað honum. Þess vegna
varð hann að vakna, klæðast og vinna.
Hann varð að veita þessum vinum sín-
um þá hlýju og ástúð, sem þeir verð-
skulduðu og ávaxta jxannig það pund,
sem honum hafði verið trúað fyrir af
Himnaföðurnum.
Kristlá'kur Hei'brandsson stóð í bæj-
ardyrum sínum og teygaði að sér ískalt
morgunloft vetrai'ins. Hann skágaut
augunum til skýjabólstra loftsins og
það var sýnilega tortryggni í svip hans.
Það var þó notalegi'a, þótt stutt væri
til peningshúsa, að hafa bjart veður.
Hann signdi sig trúverðuglega og fór
með bæn í hjai'ta sínu. Síðan staulaðist
hann til hinna ferfættu vina sinna. Þeir
hei'lsuðu honum ástúðiega með biðjandi
jax-mi og þakkiátsömu bauli. Já, þarna
var líf — jarðneskar vei'ur, sem dingl-
uðu rófum og slóu til hölum, hristu
hausa og snússuðu sig. Og þessar fáu
verur voru honum allt andlega og lík-
amlega. Þær voru hluti af tilverunni og
honum sjálfum. Hér átti Kristlákur
sínar unaðsstundir og þöglu di'auma.
Þetta var ríki hans og auðlegð, sem
kaldhæðnisleg örlög höfðu látið honum
í té. Hann var ánægður með sitt blut-
skipti, fíkur mitt í fátæktinni og glaður
í einstæðingsskap sínum. Hann gerði
engar kröfur nema til sjálfs sín og pen-
ingshúsin voru hans draumaland. Hér
birtist hugur hans allur. Hér sá einhver
til hans og heyrði. Þess vegna gældi
hann við kýr og kindur og talaði við
þær eins og menn. Hann bi’osti til
þeirr og jafnvel hló, þegar honum
fannst það eiga við. Af þessum ástæð-
um vai'ð hann stundum síðbúnari með
heytugguna en vinum hans þótti hóf-
legt. Hann gleymdi sér oft alveg og
vissi naumast, hvað næst lá fyrir af
moi'gunvei'kunum, þótt fábi'otin væru.
Oft dvaidist honum lengi við heystabb-
ann. Honum var það nautn að hafa
tuggu milli handanna. En sá ilmua' frá
guðs grænni jörð. Það var sumar og
sólskin í hvei-ju strái, sannur ilmblær
frá gróandi túni. Hann þefaði aftur og
aftur. Þetta var áfengur ilmur og hann
tuggði og át með áfergju gi'ængljáandi
puntgrösin. Það var dásamlegt fyrir
skepnurnar að njóta þessax-ar kjarn-
fæðu. Já, þær máttu vera honum þakk-
látar, skepnui'nar hans og þær voa'u
það kannske í einfeldni sinni. En
stundum hafði stabbinn reynzt helzt til
lítill, þegar voraði og þá hafði Krist-
lákur gamli í tíma orðið að skera fóði'ið
sér við nögl. Það hafði ekki al'ltaf nægt
og þá varð að leita á náðir nágrann-
anna. Það var þó neyðarúrræði. Þeir
máttu aldrei af neinni tuggu sjá. Það
var engrar miskunnar að vænta, þegar
á hjálpsemina í'eyndi. Og þó að þeir
létu í polea, fylgdu honum jafnan hort-
ugheit og ónot og brigsl um það, að
vissir menn settu á heyin þeirra. Nei,
það var bezt að vera sjálfum sér nógur
og komast hjá annara hjálpsemi. Það
vantaði þó ekki að prédikað væri um
hjálpsemi og kærleika. En þær bii'gðir
reyndust litlar, þegar til alvörunnar
kom og var þó sannai'lega hvoi'ugu
ausið út í óhófi.
Kristlákur staulaðist með fangfylli af
heyi til kinda og kúa og var nú hraust-
lega tekið til tuggunnar. Hann naut
ánægjunnar af því að sjá granir og
snoppu vinsa úr ilmsætustu stráin.
Stundum vai'ð smávegis styr undir
garðbandi og var þá hornunum óspart
beitt. Frekustu kindurnar börðu frá sér
og ýttu til að hafa sem mest umráða-
svæði og háma í sig sem mest frá hin-
um. Þar var enginn kærleikur eða
miskunn. Var þetta ekki sönn spegil-
mynd af mannlífinu sjálfu? Var ekki
hver og einn sjálfum sér næstur og
stjakaði öðruim frá til að hafa bezta að-
stöðu til að hi'lfsa til sín? Stóð ek'ki
flestum á sama um það, þó að aðrir
yrðu að láta sér nægja ruddann og
hi'atið úi' jötu auðæfanna? Var það
ekki sjálfselskan, sem var driffjöði'in í
fmmkvæmdum og athöfnum flest.ra?
Sumt að vísu dálítið grímubúið. Menn-
irnir voru inn við beinið furðulega
dýi-slega sinnaðir, þrátt fyrir kirkju og
trúax'brögð. Það var líka allt svo sein-
vbkt þetta andlega stímabrak og alliar
kii'kjuræður magnlitlar í reyndinni.
Menn virtust helzt koma í guðshús til
að hoi'fa hver á annan og til að sýnast
Drottni trúverðugir þegnar. Það var þó
munur á Mammon og fylginautum
hans. Þar þurfti ekki að bíða ái-um
saman eftir afgreiðslu, ef hann var til-