Dagur - 22.12.1969, Blaðsíða 26

26
JÓLABLAÐ DAGS
GUNNAR FíNNBOGASON, skógarvörður:
Pættir úr
sögu
skógræktar
Gunnar Finnbogason. (Ljósm. E. I).)
Á NÆSTA ÁRI eru liðin 40 ár frá
stofnun Skógrsóktarfélags íslands og
Skóigræktarfélags Eyfirðinga. Þá eru og
liðin 70 ár frá gróðursetningu trjáreits-
ins við Grund í Eyjafirði, en hann var
fyrsta tilraunin til skógræktar á Norð-
urlandi.
Þessara tímamóta verður minnzt síð-
ar, en hér skal reynt að gefa lesendum
Jólablaðs Dags nokkra innsýn í sögu
skógræktarinn'ar.
UPPHAF SKÓGRÆKTAR.
Upphaf skógræktar á fslandi, í þeirri
mynd sem samtíðin þekkir hana, má
rekj a til dansks Skipstjóra, Carl Ryder
að nafni, sem sigldi einu af skipum
Sameinaða Gufuskipafélagsins milli
Danmerkur og íslands á árunum fyrir
og um aldamótin síðustu.
Ryder þessi fékk slíkar áhyggjur af
högum íslendinga og þá sérstaklega
skógleysi þeirra, eldiviðar- og timbur-
Skorti, að árið 1898 sótti hann um styrk
til danska Landbúnaðarfélagsins, til að
koma á fót litlum tilraunatrjáreit á ís-
landi. Félagið veitti Ryder nokkra fjár-
hæð, en hann leitaði síðan aðstoðar C.
V. Prytz, prófessors við skógfræðadeild
danska Búnaðarháskólans, um frekari
framgang málsins.
Samvinna þessara manna leiddu fyrst
til gróðursetningar hins síðar fræga og
umdeilda furulundar á Þingvöllum árið
1899. Sama ár tókst Ryder að fá fjár-
veitingu frá Alþingi til áframhaldandi
tilrauna, auk framlaga frá ýmsum aðil-
u-m og réðu þeir félagar, Ryder og
Prytz, þá ungan skógfræðing, Cristian
E. Flensborg, til að sjá um fram-
kvæmdir.
Flensborg ferðaðist um landið sumr-
in 1900—1906, gróðursetti tilraunareiti,
athugaði staðhætti og blés áhuga fyrir
skóggræðslu í brjóst margra íslendinga.
Meðal verka Flensborgs, beint og
óbeint, eru reiturinn við Grund í Eyja-
firði frá árinu 1900; stofnun Skógrækt-
arfólags Reykjavíkur hins eldra, en það
var hlutafélag með því markmiði að
gróðursetja trjáreit og reka gróðrar-
stöð við Rauðavatn hjá Reykjavík;
byrjun á gróðrarstöð í Hallormsstaða-
skógi árið 1902 og kaup ríkisins og frið-
un á jörðunum Hallomisstað og Vögl-
um, auk skóglendis jarðarinnar Háls í
Fnjóskadal, árið 1904.
Flensborg ritaði ítarlega um störf sín
hér á landi í tímaritinu „Tidskrift for
Skovvæsen“ árin 1901—1907 og er þar
að finna mikinn fróðleik um þessar
fyrstu tilraunir í skógrækt, birkiskóga
okkar, ýmsa búskaparhætti þein’a tíma;
og ekki sízt hugleiðingar um framtíð
íslenzkra skóga og skógræktar, sem um
margt hafa rætzt furðu vel.
Frá árinu 1902 hafði Flensborg starf-
að hér á sumrin í orlofi frá danska
Heiðafélaginu og kom að því að hann
varð að velja urn húsbændur. Þrátt
fyrir mikið og fórnfúst starf Flensborgs
og það, að lög um ökógrækt voi*u á döf-
inni, voru honum ekki boðin þau kjör
hér, að hann gæti við unað og var þá
annar maður, Agnar F. Kofoed-Hansen,
fenginn til starfans. Þeir Fiensborg og
Kofoed-Hansen ferðuðust saman um
landið sumarið 1906, en 1907 voru
fyrstu skógræktarlögin staðfest og
Kofoed-Hansen settur skógræktar-
stjóri 1908.
Þess má geta að Flensbofg varð síðar
forstjóri danska Heiðafélagsins og miik-
ilsvirtur miaður í sínu heimalandi, sem
og hér. Hann 'lézt fyrir nokkrum árum
í hárri elli.
Fram til ársins 1914 voru skógrækt
og sandgræðsla undir sömu stjórn, en
þá var sandgræðslan gerð að sérstakri
stofnun, sem nú nefnist Landgræðsla
rikisins.
Á skógræktarstjóraárum Kofoed-
Hansen, var aðaláherzlan lögð á friðun
skóglenda og ræktun íslenzka birkisins
til eldiviðar og girðingarstaura. Þá voru
m. a. friðuð Þórsmönk og Ásbyrgi, en
staðreynd er, að Skógrækt ríkisins viar
fyrsti og um mörg ár eini aðilinn sem
sinnti náttúruvernd.
Kofoed-Hansen starfaði við bág kjör
og lítinn áhuga ráðamanna fyrir skóg-