Dagur - 22.12.1969, Blaðsíða 32

32
JÓLABLAÐ DAGS
FRÁ því sögur voru skráðar hér á landi
og fram á tuttugustu öld voru hestar
aðal samgöngutæki á landi, enda er
þeirra víða gteið. Landnámsmennirnir
fluttu hestana með sér frá Noregi og
þetta hrossakyn hefur síðan lifað í
landinu, óblandað og aðlagaðist því í
meira en þúsund ár. Hörðu árin eyddu
því veikbyggða úr stofninum og hefur
svo verið fram á ökkar daga. íslenzki
hrossastofninn er einkiar hraustur og
kvillalaus, getur lifað allt árið á úti-
gangi, ef til jarðar næst, og folöldun-
um verður jafnvel ekki meint af því,
að fæðast í snjó.
Mikill hluti stofnsins hefur nánast
lifað sem villt eða a. m. k. hálf villt dýr,
er tekin hafa verjð og tamin eftir þörf-
um, seld til útlanda, stundum í all stór-
um stíl, eða á innlendan kjötmarkað.
Góð hross voru gefin höfðingjum, og
svo er raunar enn, voru einnig vinar-
gjafir löngum og ennfremur voru góð-
hestar seldir manna í milli, háu verði Folöldin, járra daga götnul, hafa átrúlegt þol. (Ljósm. E. D.)
þótt ungur væri
Gekk yfir fiál endið
og svo er enn. Þá voru hestaöt
skemmtiatriði, eins og kappreiðar nú
og fyrr og síðar hiafa hestar verið
átrúnaður margra manna. Hestar báru
menn og flutning milli landshluta, yfir
fjöll og heiðar, stundum í svörtum hríð-
arbyljum og ævinlega á vegleysum, allt
fram á þessa öld. Þeir þurftu að kafa
snjó, lifa á litlu svo dögum s-kipti, synda
yfir óbrúuð vatnsföll með menn eða
annan flutning á baki og bjarga sér svo
á útigangi á vetrum. Sleða drógu þeir
einnig, síðar um stutt skeið vagna og
vinnuvélar landbúnaðarins, en vél-
væðingin gerði flesta hesta á íslandi
óþarfa á nokkrum áratugum, sem
vinnuhesta.
Síðan er hlutverk hestanna þríþætt.
Þeir svara eftirspurn kjötverzlana og
þeir eru í vaxandi mæli notaðir, sem
sporthestar þéttbýlisfólks og útflutn-
ingur lífhrossa er vaxandi á ný.
Hæfileikar íslenzka hestsins eru
ótrúlega rniklir, og hef ég fengið mang-
at' sannanir fyrir því, allt frá þeim tíma
er Halldór skólastjóri á Hvanneyri
sagði okkur nemendum frá orkumæl-
ingu, er þar var gerð á dráttarhestum,
er flutt var heim hey af engjum. En
samkvæmt þeim, voru kraftar og þol
dráttarhestanna samanliagt miklu meira
en hjá erlendum hestum, er sambæri-
legir voru að stærð.
Þoli íslenzkra ferðahesta er við
brugðið og þolraunir skráðar í sögu og
ljóði. Hestar landpóstanna sýndu ótrú-
legt þrek og ratvísi. Vatnahestar voru
reglulegir íþróttagarpar.
Sem sporthestar eru íslenzku hest-
arnir öðrum fremri hvað fótfimi og
fjölhæfni í gangi snertir, og auk þess
eru þeir fóðurléttar. En naumast þekkja
menn hestinn sinn eða vita hvað í hon-
um býr, nema ferðast langar leiðir, dag
eftir dag á misjöfnum vegum og veg-
leysum, enda koma þá eiginleikar hans
bezt í ljós, og þroskast í slíkum ferðum.
Hesturinn okkar, sem á villta og fót-
fi'áa sléttuhesta að forfeðrum, er i eðli
sínu mikið hlaupadýr og því er hann
auðræktaður í þá átt og auðtaminn til
mikilla hlaupa. Og svo vel er hann
gerður frá náttúrunnar hendi, að fol-
öldin, aðeins fárra daga, geta fylgt
mæSrum sínum miklar vegalengdir.
Magnús Hólm Árnason, kunnur Ey-
firðingur, segir frá því í ritgerð fyrir
nokkrum árum, er afi hans, séra Jakob
Björnsson, flutti til Eyjafjarðar frá
Torfastöðum í Biskupstungum og fór
Kjalveg til Skiagafjarðar. Fjögurra
vetra hryssa, rauð að lit, er prestur átti,
var með í för. En hún eignaðist folald
14 dögum áður en lagt var af stað og
var folaldið áhyggjuefni og töldu menn
ráðlegast að lóga því eða skilja hryss-
una eftir öðrum kosti. Tómas Jónsson
hét vinnumaður prests og aftók hann
með öllu að slátra folaldinu eða að slíkt
yrði gert, sagði nógu snemmt að gera
það, þegar það gæti ekki gengið lengra.
Folaldið gekk alla leið norður og að
Saurbæ í Eyjafirði. Það varð vænn
hestur, rauðstjörnóttur og nefndur
Kvíði.