Dagur - 22.12.1969, Blaðsíða 13

JÓLABLAÐ DAGS
13
FYRIR hálfum fjórða áratug dvaldi ég
árlangt í Fljótshlíð. Þar er undur faig-
urt á glöðum sumardegi. Byggðin, sem
er þétt, er á talsvert hallandi landi í
■suðurhlíð heiðar, er rís upp af hinu
mikla og flata undii’lendi Landeyjanna,
sem í suðri blasa við en Vestmanna-
eyjar í nokkrum bláma, og Eyjafjöllin
í austri með Markarfljót við fjallsræt-
urnar. Ur Markarfljóti rann ailstór á,
Þverá til vesturs, meðfram endilangri
Fljótshlíð og hamdist ekki í farvegi
sinum en göslaðist um hið mikla undir_
lendi sitt á hvað og eycfdi gróðri, svo
ber sandurinn var eftir, þúsundir hekt-
arar lands, er stundum voru huldir
sandroki. En Þverá braut á hverju ári
nokkra sneið af sjálfri Fljótshlíðinni og
var mjög ágeng við mjúkan jarðveginn.
Það hittist svo á, að ég fór með mörgu
fólki, ríðandi úr Fljótshilíð suðaustur til
Marka if lj ótsbrúar sumarið 1934, er hún
var vígð að viðstöddum geysilegum
mannfjöilda. Fórum við yfir Þverá,
óbrúaða, og var sandbleyta þar sem við
fórum, á örlitlum parti og sukku þar
sumir hestar en aðrir isluppu. Síðan var
riðið beint af augum og farið hratt yfir
þetta flata, mikla og gróðuiiitla land,
er allt var sundurskorið af þurrum ár-
farvegum.
Á þeim árum sá ég oft Sigurð bónda
á Barkarstöðum, kempulegan mann og
myndarlegan og höfum við þekkzt síð-
an. Hann Skarst ekki úr leik þegar
sungið var og dansað. Og hann skarst
ekki heldur úr lcik, þegar honum voru
falin vandasöm störf fyrir sveit sína og
hérað.
Þegar ég heyrði í fyrrahaust viðtal
SIGURÐUR TÓMASSON, bóndi, Barkarstöðum:
Markarfljóti
settar skoráur
Jóns R. Hjálmarssonar skólastjóra við
hann í útvarpi, langaði mig til að fá
það til birtingar og fékk leyfi beggja tii
þess. Viðtail þetta var lítt eða ekki und-
irbúið. Skólastjórinn leiddi viðtalið, en
frásögn Sigurðar er svo heilleg, að ég
tek mér það bessaleyfi að sleppa spum-
ingunum úr þessum þætti og bið þá
velvirðingar, ef þeim þykir miður og
hef breytt orðalagi á stöiku stað, sam-
kvæmt leyfi Sigurðar. Sendi ég þeim
svo þakklátar kveðjur mínar og vona,
að hið mikla mannvirki við Markar-
fljót, sem hér á eftir segir frá, megi um
ókomin ár verja hina fögru Fljótshlíð
og Landeyjar ágangi vatna og annarra
eyðingarafla. En nú gefum við Sigurði
orðið og er hann heima hjá sér, er hann
segir frá og þessi þáttur var hljóðrit-
aður. — E. D.
Suður frá Fljótshlíð 'liggja Markar-
fljótsaurar, gróðurlitlar og berir og að
litlu gagni fyrir sveitina. Ekki hefur
það alltaf verið svo í þessum fagra dal,
milli Fljótshlíðar og Eyjafjalla.
Þær sagnir, sem ég hef af eyðingu
gróðuiiendis hérna, eru frá ofanverðri
19. öld. Þá fór Þverá fyrir alvöru að
renna úr Markarfljóti og renna út (þ. e.
vestur) melð Iilíðinni og gerði ])á vitan-
lega stór landsspjölil. Það fyrsta sem ég
veit um, að gert hafi verið til varnar
þessum ágangi vatns, er það, að Vigfús
Thorarensen, sýslumaður á Hlíðarenda,
sem dó 1819, safnaði tveim árum fyrir
dauða sinn, saman mönnum til að reyna
að grafa fram Markarfljót. Þetta var
góðra gjalda vert þótt erindi væri e'kki
sem erfiði, sem ðkld var heldur að bú-
ast við. Og við heyrum það á syni hans,
Bjarna skáldi Thorarensen, að hann
hefur verið mjög uggandi um Fljóts-
hlíð ög Hlíðarenda, vegna ágangs Þver-
ár, svo sem lesa má í kvæðurn hans. Og
sannar sagnir hef ég af því, að veitan
fyrir neðan Hlíðarenda, sem nú er ekki
lengur ti-1, var þá, 1817, fimm hundruð
hesta veita (engi).
En Þverá braut land alla tíð þar til
hafizt var handa um stokkun vatnanna
1929.
En til þess að gera langa sögu stutta,
vil ég geta þess að dálítið var þó hugsað
um þessi mál í byrjun þessarar áldar.
Til dæmis var Geir vegamálastjóri lát-
inn mæla fyrir garði út frá Þórólfsvelli
1917 og var meiningin, að taka grjót í
garðinn hér uppi á heiðum og þá átti
að leggja járnbraut niður hlíðamar til
að flytja grjótið. Þetta var náttúrlega
illframkvæmanlegt með þeim tækjum,
sem þá voru til, og ekki varð heldur
neitt úr framkvæmdunum. En í þessu
sambandi vil ég minna á það, að þjóð-
skáldið Einar Benediktsson bjó hér á
Stórahofi á Rangárvöllum frá 1906—
1908 og 1907 ' yrkir hann hið fræga
kvæði sitt um hýllingar í Landeyjum
og segir þar meðal annars:
Fljótshlíðin glampar í glitblómakrans
til Gunnarshólma hún lítur-------.
Og maðurinn, til að brjóta þá hlekfci,
sem um getur í kvæðinu, kom. Síðari
hluta september 1928 boðaði þjóðskör-
ungurinn Jónas Jónsson frá Hriflu til
almenns fundar með íbúum Rangár-
valliasýslu í þinghúsi Fljótshlfðar við
Grjótá. Jónas var þá landskjörinn þing-