Dagur - 22.12.1969, Blaðsíða 22

22
JÓLABLAÐ DAGS
Tólf
ára
gamall —
og l)rettán ára þó
MAÐUR að nafni Hallfreður Örn
Eiríksson, þjóðfræðingur að menntun
og starfsmaður ITandritastofnunar ís-
lands, var nokkra daga á Akureyri í
nóvembermánuði og safnaði þjóðfræð-
um. Bl'aðið hitti hann að máli og spunn-
ust af því þær viðræður, sem hér fara
á eftir.
Þjóðfræðadeild Hantlritastofnuarinn-
ar vinnur að margvíslegum fróðleik?
Þjóðfræðadeild Handritastofnunar-
innar fæst við söfnun á íslenzkum þjóð-
fræðum. Má segja, að Þjóðfræðadeild
Handritastofnunarinnar láti safna
munnmæ'lum í bundnu máli og
óbundnu, ásamt þjóðlögum. Undir
þjóðlög heyra sálmalög, rímnalög og
fleiri alþýðulög. Sórsta'klega hefur
Þjóðfræðideildin áhuga á því, sem
'gamalt er, en einriig safnar hún þeim
sögum og sögnum, sem eru að gerast
eða eru tiltölulega ungar. Þjóðsögux
eru auðvitað alltaf'að gerast með.þjóð-
inni, og yeynt er að ná í hvers konar
sögur, sem eru sagðar í landinu um
þessar mundir.
Leggið þið sérstaka áhcrzlu á ein-
hverja vissa grein þessara fræða?
Þetta er alhliða söfnun, t. d. söfnum
við líka gátum. Til þess að nefna dæmi,
þá tökum við fengins hendi við sögum
um kóng og drottningu í ríki sínu og
sögur um karl og kerlingu í koti og
þeirra niðja. Þá má ekki gleýma huldu_
fólkssögum og draugasögum og hvers-
konar furðusögum, sem á einhvern hátt
eru dulrænar eða einkennilegar og
kalla mætti fyrirburðasögur. En ævin-
týrasögurnar um kóng og drottningu
eru sjaldgæfar hér á landi, en þ.að er
einkar fróðlegt að fá af því nánari
kynni, hvernig slíkar sögur voru sagð-
ar og eru sagðar á íslandi um þessar
mundir. Þá má ékki geymia draumun-
um. Mörgu af þessu var allmikið safnað
á 19. öld og hefur verið safnað síðan að
nokki'U, en eins og áður segir, eru sög-
urnar alltaf að gerast. Aðrar sögur eru
mjög gamlar og lifa enn og hafa aldrei
vérið skráðar.
Dæmi um það?
Já, það er tij dæmis sagan um Þor-
móð í Gvendareyjuim á Breiðafirði.
Hann varð bæði ljóslaus og matarlaus
og orti þá vísur þar sem hann biður Guð
ásjár í þessum vanda. Þessi kveðskapur
er enn til í munnmælum og ég var svo
heppinn að komast yfir hann. En það
fylgir líka sögunni, að litiu síðar geng-
ur Þormóður á fjöru og finnur þá sel
rekinn. Spik selsins var gott til ljósa
og til matar með selkjötinu. Það var
gömul kona, sem fyrrum átti heima í
Hallfreðvr Örn Eiríksson. (Ljósm. E. D.)
Breiðafjarðareyjum, sem sagði mér
þessa sögu og.kunni fleiri vísur sem ég
hef ekki fundið á öðrum stað. Þá hef
ég náð í nýjar tröllkonusögur, þ. e. sem
ekki hafa áður verið skrásettar, en þær
sögur munu vera frá 18. öld.
Hvernig eru þessi störf unnin?
Ég er núna í söfnunarferð, kom til
að hitta nokkra að máli', og nú þegar
veit ég um miklu fleiri, t. d. hér á A'k-
ureyri, sem ég þarf síðar að hafa sam-
band við. Söfnunin fer þannig fram, að
ég heimsæki fólkið, hitti það heima hjá
sér, þar gem það er vant að vera og
sem minnst truflað og bið það að segja
mér sögurnar, kvæðin og ævintýrin,
eða hvað sem það annars er og hljóð-
rita ég þetta allt á segulband ti'l
geymslu. Sumir hafa skrifað þetta og
eiga handritin. Þau fæ ég lánuð og svo
eru þau mynduð, en handritunum síðan
skilað eigendum sínum.
Ilvernig tekur fólkið þessu?
Mér hefur ævinlega verið vel tekið,
alveg undantekningarlaust. En það hef-
ur víða verið viðkvæðið til að byrja
með, að lítinn fróðleik væri hjá sér að
finna. En margt smátt gerir eitt stórt.
Það er einkum eldra fólkið, sem býr atð
og býr yfir þessum gamla fróðleik, en
fy'rir kemur, að miðaldra menn hiafa