Dagblaðið Vísir - DV - 10.06.1995, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 10. JÚNl 1995

Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JONAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK, SlMI: 563 2700
FAX: Auglýsingar: 563 2727 - Aðrar deildir: 563 2999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritstj@ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif@ismennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Askriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
Ágætis tímaskekkja
Viö lestur stjómmálabókar Svavars Gestssonar al-
þingismanns kemur fyrst á óvart, aö unnt skuli vera aö
gefa út slíka bók. Óvenjulegt er og nánast einsdæmi, aö
íslenzkur stjómmálamaöur hafi hugmyndafræöilegan
pakka af skoðunum og geti sett hann fram í rökum.
íslenzkir stjómmálamenn hafa fæstir gefið mikiö fyrir
pakka af hugmyndafræöum. Þeir láta sín stjómmál að
mestu snúast um hversdagslegri hluti á borö við staö-
bundna hagsmuni atvinnuvega. Og í seinni tíð hefur
þeim gengiö bezt, sem minnsta hafa hugmyndafræðina.
Til dæmis er erfitt aö sjá fyrir sér, að einhver núver-
andi ráöherra hafi áhuga á hugmyndafræðilegum grund-
vallaratriðum 1 stjómmálum og geti raðað einhverjum
slíkum saman í rökfræðilegt samhengi heillar bókar.
Þeir hugsa fremur um brauð og smjör en hugmyndir.
Aö þessu leytí. er bók Svavars eins konar tíma-
skekkja. Hún fjallar um efni, sem er um þessar mundir
meira utangarðs í póhtík en nokkra sinni fyrr. Hún verð-
ur til dæmis ekki sameiningartákn í samruna flokka á
vinstri væng, því að sá samruni mun snúast um persónur.
Hugmyndafræðilega er bók Svavars fremur mild út-
gáfa af skoðanapakka, sem ýmist er skilgreindur sem
vinstri stefna, jafnaðarstefna eða félagshyggja. Þar er
tekið dáhtið tillit til markaðshyggjunnar, en þó ekki eins
mikið og gert er í jafnaðarmannaflokkum nútímans.
Margir þeir, sem telja sig vera eins konar jafnaðar-
menn, hafa meiri trú á getu markaðarins tfl góðra hluta,
svo sem á sviði mengunar og vistfræði. Og ekki verður
af bók Svavars séð, að hann hafi fylgzt með nútímalegum
rökræðum um slík mál, sem margir þekkja úr Economist.
Sjálfur vill Svavar nánast staðsetja skoðanir sínar sem
félagslegan markaðsbúskap, þótt höfundur hugtaksins,
Ludwig Erhard, mundi tæpast staðfesta það. Það skflur
á milli, að enn þann dag í dag hefur Svavar tröllatrú á
græðandi og leiðandi mætti handayfirlagningar ríkisins.
Svavar vísar tfl nokkurra landa í Suðaustur-Asíu, þar
sem velmegun hefur náðst með leiðum, sem ekki falla
alveg saman við hinar vestrænu. En hin austræna félags-
hyggja er fremur rekin af risafyrirtækjum en af ríkinu
sjálfu og er þvi önnur en félagshyggja Svavars.
Raunveruleiki Vesturlanda og Suðaustur-Asíu felur
ekki í sér þau dæmi, sem Svavar telur vera tfl stuðnings
við vinstri stefnu eða jafnaðarstefnu eða félagshyggju eða
mannúðarstefnu sína, tfl mótvægis við markaðshyggj-
una, sem einkennir stjómmál í þessum heimshlutum.
Þótt skoðanir og kenningar Svavars séu þannig engin
raunvísindi, era þær fullgfldar sem þroskuð rökfræði.
Þær gefa heflsteypta mynd af sjónarmiðum, sem era
vinstra megin við Alþýðuflokkinn og geta þess vegna
verið vegamesti Alþýðubandalagsins og skyldra flokka.
Með bók Svavars hefur Alþýðubandalagið fengið skyn-
samlega og hófsamlega hugmyndafræði, sem flokkurinn
getur notað sér í samkeppni stjómmálaflokka um fylgi
fólks, er telur sig geta stutt eins konar vinstri stefnu,
jafnaðarstefnu, félagshyggju eða manneskjustefnu.
Tfl samanburðar hefur Sjálfstæðisflokkurinn enga
slíka hugmyndafræði, sem fehur að veraldarsýn flokks-
ins eða flokksmanna, að svo miklu leyti sem sú sýn er
tfl. Tfl dæmis er sú sýn í reynd langt frá markaðshyggj-
unni í hugmyndafræði Hannesar H. Gissurarsonar.
Svo er önnur saga, að íslenzkir stj ómmálaflokkar
hafa komizt vel af án mikilla hugmyndafræða og hafa í
seinni tíð lagt aukna áherzlu á aðra þætti stjómmála.
Jónas Kristjánsson
NATÓ viöur-
kennir loks hvað
við liggur í Bosníu
Átökin í fyrrverandi lýöveldum
Júgóslavíu snúast um það gagn-
vart umheiminum hvort líðast
skuli á ný í Evrópu að landamæri
séu ákveðin og örlög og jafnvel til-
vera þjóða ráðin með valdbeitingu
af grimmúðugasta tagi. Nái Serbar
markmiðunum sem fyrir þeim
vaka með ófriðnum sem þeir hófu,
fyrst í Króatíu og síðan Bosniu,
verða afleiðingarnar ófyrirsjáan-
legar víðar á Balkanskaga, í fyrr-
um Sovétlýðveldum og hver veit
hvar.
Þetta mátti öllum vera ljóst frá
upphafi og sömuleiðis að Átlants-
hafsbandalagið er eini aðilinn sem
fær er um að hafa hemil á Serbum
og hefði átt tiltölulega auðvelt með
það hefði verið skjótt brugðist við.
Það var látið undir höfuð leggjast
vegna þess að Bush, þáverandi
Bandaríkjaforseti, taldi slíkt spilla
fyrir möguleikum sínum á endur-
kjöri og Bandaríkjamenn hafa búið
svo um hnúta að NATÓ getur sig
ekki hreyft til aðgeröa án þeirra
forustu.
Þess í stað var brugðið á það ráð
að safna saman liði til svokallaðrar
friðargæslu undir merkjum Sam-
einuðu þjóðanna, léttvopnuðu og
með því umboði fyrst og fremst að
lina þjáningar óbreyttra borgara.
Enginn greinarmunur var gerður
á árásaraðila og þeim sem árásin
bitnaði á.
Þessi tvískinnungur Vesturveld-
anna í afstöðunni til stríðsins í
fyrrum Júgóslavíu kemur þeim nú
í koll. Forusta Bosníu-Serba er
komin aö þeirri niðurstöðu að
hagsmunum hehnar henti best að
nota yfirburði sína í vopnabúnaði
og vígstöðu til að þjarma svo að
gæsluliðum SÞ að ríkisstjórnirnar
sem sendu þá á vettvang telji þeim
ekki lengur vært og sjái þann kost
einan að kveðja þá brott.
Bosníu-Serbar hafa því vikum
Erlend tíðmdi
Magnús Torfi Ólafsson
saman tekið fyrir aðdrætti á vegum
hjálparsamtaka undir vernd frið-
argæsluliða til umsetinna verndar-
svæða SÞ, þar sem fólk hollt Bosn-
íustjórn býr. Jafnframt hafa skytt-
ur Serba lokað flutvellinum við
höfuðborgina Sarajevo.
Þegar tilburðum til að svelta
hundruð þúsunda manna var fylgt
eftir með stórauknum stórskota-
árásum á umsetnar borgir svaraði
herstjórn SÞ með því að fela flug-
vélum NATÓ að gera árásir á skot-
færageymslur Bosníu-Serba. Þeir
færðu sig þá upp á skaftið og tóku
liösmenn úr sveitum SÞ, marga
óvopnaða eftirlitsmenn, í gíslingu
og hlekkjuðu við hugsanleg frekari
skotmörk.
Einkum var aðgerðum beint gegn
Frökkum, sem eru fjölmennastir í
gæsluliðinu, bersýnilega í því
skyni að koma í opna skjöldu nýj-
um forseta og forsætisráðherra í
Frakklandi sem rétt höfðu tekið við
embætti. Báðir höfðu haft orð á því
að komið gæti til þess að frönskum
sveitum teldist ekki lengur vært í
Boshíu að öllu óbreyttu.
En storkunin reyndist of mögnuð
til að hafa tilætluð áhrif. Loks virt-
ust forustumenn stjórna Vestur-
veldanna gera sér ljóst að trúverð-
ugleiki bæði Sameinuðu þjóðanna
og Atlantshafsbandalagsins er í
húfl í Bosníu. Uppgjöf þar þýðir að
báðar stofnanir eru innantóm
skurn, rúnar trausti.
Því hefur niðurstaðan orðið að
gera tilraun til að efla svo fjölþjóða-
liðið í Bosníu að Serbar verði að
taka það alvarlega. Sendar verða á
vettvang tíu til tólf þúsund manna
bardagasveitir, búnar þungum
vopnum og felumálaðar, til full-
tingis bláhjálmum gæsluliðsins
með hvítmálaða brynvagna sína.
Flugstyrkur verður til taks um
borð í herskipum á Adríahafl.
Ákvarðanir um þennan liðssam-
drátt voru teknar á fundum utan-
ríkisráðherra og landvarnaráð-
herra NATÓ í síðustu viku og þess-
ari. Liðsaflinn kemur frá Bret-
landi, Frakklandi og Hollandi.
Bandaríkin leggja ekki til einn ein-
asta landhermann frekar en fyrri
daginn en heita aðstoð við birgingu
og loftfulltingi. ,
Eins og áður verður það her-
stjórn SÞ sem stjórnar aðgerðum
en aðdragandinn allur ber vott um
að nú er það fyrst og fremst NATÓ
sem ræður ferðinni og býður nýja
möguleika. Framvarðasveitir eru
þegar komnar til Króatíu frá Bret-
landi og á Adríahaf frá Frakklandi.
Áhrifin af þessum liðssamdrætti,
sem fjölgar í herliði SÞ í Bosníu
um rúman helming þegar allt er til
taks, kemur svo í ljós þegar Bos-
níu- Serþar stöðva næst birgða-
flutningalest til sveltandi fólks og
herstjórn SÞ kallar á vettvang sveit
úr skyndiviðbragðsliðinu.
Bílfarþegar sem urðu fyrir skothríð á götu i Sarajevo skýla sér á bak við brynvagn franskra gæsluliða.
Simamynd Reuter
Skoðanir annarra
Taka ekki mark á hótunum
„Þegar viö hófum að eyðileggja birgðastöðvar
Bosníuserba tóku þeir menn í gíslingu. Hefðu þeir
trúað því að við mundum sprengja hernaðarmann-
virki þeirra létu þeir gíslana ekki af hendi, hefðu
þeir gefið eftir. En þar sem þeir hafa ekki þurft að
taka mark hótunum okkar fram til þessa leyfðu þeir
sér að vera frakkir. Ákveðin viðbrögð af okkar hálfu
mundu hins vegar stöðva Serbana."
Úr forustugrein Sunday Telegraph 4. júní
Eftirlit með vopnasveitum
„Sumar vopnasveitir starfa sjálfsagt samkvæmt
lögum og ógna engum og það er vissulega ástæða til
að efast um réttmæti þess að stjórnvöld noti ofbeldis-
fullan boðskap sem afsökun fyrir yfirheyrslum og
pólitísku eftirhti. En þaö eitt hve mjög þessar sveitir
hafa vopnbúist og lýst yfir vilja til að fremja ofbeldis-
verk nægir til að réttlæta rannsókn af hálfu þings-
ins. Stjórnvöldum ber að kynna sér hópa sem hafa
á stefnuskránni að iðka ofbeldi gegn meðborgurun-
um og lögreglumönnum sem þjóna skyldustörfum."
Úr forustugrein New York Times 6. júni
Mikilvægi sáluhjálpar
„Starfsemi kirkjunnar verður ekki aðeins mæld í
messufjölda eða fjölda þeirra sem ganga til altaris.
Sáluhjálp er gott dæmi um kirkjustarf sem á sér stað
samhliða hefðbundinni kirkjustarfsemi. Fólk sem
hefur tíma og kunnáttu til að ræða viö syrgjendur
eða aðra sem eiga við vandamál að stríða geta á
næstu árum haft ótvíræða þýðingu fyrir starf þjóð-
kirkjunnar fólki til handa.“
Úr forustugrein Jyllands-Posten 4. júní