Dagblaðið Vísir - DV - 08.07.1995, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 8. JÚLÍ 1995
Erlend bóksjá
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. Michael Crichton:
Congo.
2. John Grisham:
The Chamber.
3. Mary Higgins Clark;
Remember Me.
4. V.C. Andrews:
All That Glitters.
5. Carol Shields:
The Stone Diaries.
6. Steve Martini:
Undue Influence.
7. Sandra Brown:
Charade.
8. Celeb Carr;
The Alienist.
9. Sara Paretsky:
Tunnel Vísion.
10. Meave Binchy:
Circle of Friends.
11. Johanna Lindsey:
Until forever.
12. Sue Grafton:
„K" Is for Killer.
13. Elizabeth Berg:
Talk before Sleep.
14. Dean Koonu:
The Key to Midnight.
15. Roger MacBride:
Assault at Selonia.
Rit almenns eðlis:
1. B.J. Eadíe & C. Taylor:
Embraced by the Light.
2. Hope Edelman:
Motherless Daughters.
3. Mary Pipher:
Revíving Ophelia.
4. Thomas Moore:
Care of the Soul.
5. Delany, Delany & Hearth:
Having Our Say.
6. Dolly Parton:
Doliy.
7. M. Scott Peck;
The Road Less Travelled.
8. Thomas Moore:
Soul Mates.
9. Laurence Leamer:
The Kennedy Women.
10. Maya Angelou:
I Know why the Caged Bird
Sings.
11. Karen Armstrong:
A History of God.
12. Nathan McCall:
Makes Me Wanna Holler.
13. Bailey White;
Mama Makes up Her Mind.
14. Clint Richmond:
Selenal
15. Jim Carroll:
The Basketball Diaries.
(Byggl á New York Times Book Review)
Sumarið er fyrst og síðast tími
ferðalaga. Almenningur notar gjarn-
an sumarleyfið sitt til að ferðast inn-
anlands eða til útlanda, sjá nýja staði
og slappa af frá amstri hversdagsins
í gjörólíku umhverfi.
En sumir ferðast til að upplifa eitt-
hvað alveg nýtt, reyna sjálfan sig,
leita nýrra landamæra. Og skrifa svo
gjarnan bækur um lífsreynslu sína.
Lítið er um það nú til dags að ís-
lendingar semji slíkar bækur. Það
er hins vegar algengt í nágranna-
löndum okkar, þar sem margir frá-
bærir höfundar hafa sett saman eftir-
minnilegar frásagnir um forvitnileg
ferðalög.
Hér verður minnst á íjórar slíkar
bækur sem komið hafa út í Banda-
ríkjunum á þessu sumri og gagnrýn-
endur þar í landi telja merkilegar.
Sumar á húðkeip
Þar er efst á blaði ný ferðabók eftir
skáldsagnahöfundinn Robin Cody
sem heitir VOYAGE OF A SUM-
MER SUN: Canoeing the Columbia
River (Knopf, $23). Cody var heilt
sumar að róa húðkeip sínum frá efsta
vatnasvæði Kólumbíufljótsins í
Kanada niður til borgarinnar Port-
land í Oregon í Bandaríkjunum og
þaðan yfir til Kyrrahafsins og hann
lýsir þeirri reynslu í þessari bók sem
hefur fengið mjög góða dóma.
En um leið segir hann frá sjálfum
sér: „Sagan er um Kólumbíufljótið,
ekki húðkeipinn eða mig, en ég
komst að því að vinir mínir hlustuðu
ekki á frásagnir mínar af fljótinu
fyrr en þeir fengu að vita hvað knúði
mig til slíkrar ferðar,“ segir hann.
Peter Jenkins, sem hlaut miklar
vinsældir fyrir fyrstu hók sína, „A
Walk across America", hefur nú sent
frá sér nýja ferðasögu. Sú heitir
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
ALONG THE EDGE OF AMERICA
(Rutledge Hill, $19.95) og segir frá
siglingu hans á öflugum hraðbáti
með fram „þriðju“ strönd Bandaríkj-
anna, þ.e. þeirri sem liggur að Mexí-
kóflóa. Að sögn gagnrýnenda lýsir
hann bæði landi og fólki með eftir-
minnilegum hætti.
Frá Afríku til Alaska
Hinar bækurnar tvær fjalla um
þrekraunir í gjörólíkum löndum.
írski rithöfundurinn Dervia Murp-
hy segir í THE UKIMWI ROAD:
From Kenya to Zimbabwe (Over-
look, $22.95) frá ferð sinni á reiðhjóli
norðan frá Kenía suður til
Zimbabwe, en þar endaði ferðin
vegna þess að hún veiktist af mýr-
arköldu. Það sem veldur henni mestu
hugarangri á þessari löngu leið er
að sjá hvernig fátæklingarnir hrynja
niður úr farsóttinni Ukimwi, sem
nafn bókarinnar vísar til - en þar er
átt viö eyðni. Hún lætur að sögn
gagnrýnenda skoðanir sínar á
ástandinu kröfuglega í ljósi.
Jean Aspen lýsir aUt annars konar
lífsreynslu f ARCTIC SON (Menasha
Ridge, $19.95). Hún fór ásamt eigin-
manni sínum og sex ára syni þeirra
frá Arizona í Bandaríkjunum norður
til Alaska og bjó þar í rúmt ár í afar
afskekktri sveit. Þar liföu þau við
frumstæð kjör eins og frumbyggjar
fyrri tíma; reistu sér bjálkahús,
veiddu sér i matinn fisk og dýr merk-
urinnar. Og komast að eftirfarandi
niðurstöðu: „Auðiegð á að mæla í
lífsnautn en ekki í eignum.
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Maeve Binchy:
The Glass Lake.
2. John Grisham:
The Chamber.
3. James Herbert:
The Ghosts of Sleath.
4. Allan Folsom:
The Day after Tomorrow.
5. Terry Pratchett:
Soul Music.
6. Minette Walters:
The Scold's Bridle.
7. Jack Higgins:
On Dangerous Ground.
8. lan M. Banks:
Feersum Endjinn.
9. Peter Hoeg:
Miss Smilla’s Feeling for
Snow.
10. Lindsey Davis:
Last Act in Palmyra.
Rit almerms eölis:
1. John Berendt:
Midnight in the Garden of
Good and Evil.
2. Stephen Hawking:
A Brief History of Time.
3. Eric Newby:
A Small Place in Italy.
4. Ffyona Campbell:
On Foot through Africa.
5. Jung Chang:
Wild Swans
6. Julian Barnes:
Letters from London.
7. Steven Pínker:
The Language Instinct.
8. Andy McNab:
Bravo Two Zero.
9. Margaret Thatcher:
The Downing Street Years.
10. Christina Noble:
A Bridge across my Sorrows.
(Bvggt á The Sunday Times)
Danmörk
1. Juliane Preisler:
Kysse Marie.
2. Jung Chang:
Vilde svaner.
3. Jostein Gaarder:
Sofies verden.
4. Jorn Riel:
En underlig duel.
5. Hanne-Vibeke Holst:
Tíl sommer.
6. Kirsten Hammann:
Vera Winkelwir.
7. A. de Saint-Exupéry:
Den lille prins.
(Byggt á Politiken Sondag)
Vísindi
Selir ekki eins fjöl-
lyndir og talið var
Selir halda sig við sama makann ár eftir ár eftir ár.
Gátaúrbylt-
ingunni leyst
Franskir vísindamenn segjast
hafa afsannað opinbera frásögn
af dauða sonar Loðvíks 16. kon-
ungs, sem var tekinn af lífi í
frönsku byltingunni.
Með aðstoö nýjustu tölvutækni
komust þeir að því að líkið sem
átti að vera af 10 ára gömlum
syni kóngsa var í raun af 14 ára
dreng. Sá piltur mun hins vegar
hafa verið mjög líkur prinsinum.
Sagt var að prinsirm heföí látist
úr beinasjúkdómi áriö 1795.
Þeirri spurningu er hins vegar
ósvarað hvað hafi orðið af hinum
raunverulega prinsi.
Plastfyllingar
vondar
I kjölfar umræðunnar um skað-
semi kvikasilfurs í tannfyllingum
hafa komlð fram upptýsíngar um
að tanníyllingar úr plasti geti
verið hættulegar. Spænsk rann-
sókn, sem gerð var við háskóiann
í Granada, sýnir að plastfyllingar
gefi frá sér sterkt estrógenefni.
Vísindamennimir rannsökuðu
ýmsar tegundir plastffyllinga og
í ljós kom aö þær eru verstar sem
notaðar eru í litlar holur. Fylling-
ar þessar eru mest notaðar í tenn-
ur bama.
Estrógenefni eru sett i samband
við ýmsar tegundir krabbameins.
Umsjón
Guðlaugur Bergmundsson
„Þetta er rómantísk saga. Þessi tvö
kunna svo sannarlega að meta hvort
annað," segir Bill Amos, erfðafræð-
ingur við Cambridge háskólann í
Englandi. Og hann er ekki að tala
um mann og konu, heldur seli, brim-
il og urtu. Umræddur brimill lætur
sig hafa það að klöngrast yfir urð og
grjót við strendur Bretlands til að
eiga eldheitan ástarfund með sinni
héittelskuðu í eina klukkustund eða
svo, einu sinni á ári.
Selir eru nefnilega ekki eins fjöl-
lyndir og vísindamenn hugðu fram
að þessu.
Við rannsóknir sínar komust Amos
og félagar hans að því aö þegar ástar-
líf við þlettaströnd er annars vegar,
eru mannastælarnir ekki endilega
þaö sem hrífur kvenpeninginn.
Stóra, freka og árásargjama brimlin-
um, sem ryður sér leið inn í miðja
selaþvöguna, verður ekki endilega
meira ágengt en htla rólyndisnáung-
anum sem ekkert er að trana sér
fram.
„Ruminum í miðjunni gengur bet-
ur en meðalbrimlinum en ekki neitt
mikið betur,“ segir Amos. Og þegar
karhnn hefur á annað borð fangað
hjarta konunnar, er ekkert ólíklegt
að þau eigi ástarfundi ár eftir ár í
skjóli einhvers vindbarins kletts.
Flest spendýr eru fjöllynd. Ef tak-
mark kynlífs er að viðhalda tegund-
inni, er ekkert óeðlilegt að karldýrið
eðli sig með eins mörgum kvendýr-
um og hann hefur tækifæri og orku
til. Þá er heldur ekkert óeðhlegt að
kvendýrið sæki i sterk karldýr svo
auknar líkur verði á því að afkvæm-
in komist á legg í heimi þar sem rán-
dýr og dauðagildrur eru á hverju
strái.
Líffræðingar sem fylgdust með út-
sel héldu lengi vel aö hann væri líka
fjölljudur. En fyrir tilstilli sam-
eindaerfðafræðinnar eru þeir nú
famir að endurmeta þá afstöðu sína.
Amos segir að hann og félagar hans
hafi notað DNA-sýnishorn til aö fylla
upp í þau gögn sem þeir öfluðu sér
með því að fylgjast með selunum þar
sem þeir voru í makaleit, á árunum
1986-89.
Ekki er það svo gott að brimlarnir
haldi sig við eina urtu alla sína
hunds- og kattartíð. Vísindamönnun-
um til nokkurrar undrunar kom hins
vegar í ljós að fjölmargir brimlar áttu
stefnumót við sömu urtuna ár eftir
ár. Sennilegt þykir að þeir hafi runn-
ið á lyktina eða þekkt hana á litablæ-
brigðum í feldi hennar.
Forfaðirinn
fundinn
Bandaríski fremdardýrafræð-
ingurinn Elwyn Simons hefur
fundið steingerðan forfaðir apa
og manna úti í eyöimörkinni
skammt frá Kaíró, höfuðborg
Egyptalands. Dýr þetta, sem kall-
að er catopithecus, var uppi fyrir
36 milljónum ára og lifði á skor-
dýrum og laufblöðum.
Simons telur að steingerð haus-
kúpan ogkjálkabeinið sýni glögg-
lega að dýrið hafi tilheyrt flokki
fremdardýra en maðurinn er í
þeim flokki, segir hann í tímarit-
ínu Science.
Steingervingamir sem Simons
byggir niðurstöður sínar á fund-
ust á árunum 1992 og 1993.
í genum að
pissa undir
Danskur vísindamaður við
Kaupmannahafnarháskóla, Hans
Eiberg að nafni, telur ekki útílok-
að að sumir þeirra sem pissa
undir eftir að flestir aðrir eru
hættir því geri það vegna gens
sem viðkomandi hefur erft frá
fóður eða móður.
Eiber rannsakaði börn sem
pissuðu enn undir þegar þau
voru orðin sex eða sjo ára. Hann
telur að í einhvetjum tilvikum sé
orsakanna að leita í geni við
krómósóm 13. Niðurstöðurnar
gætu leitt til þess að betri lækning
fáist við þessum kvilla,
Flest börn læra að hafa stjórn
á blöðrunni að nóttu til áður en
þau byrja í skóla en ýmsar ástæð-
ur, m.a. sálrænar, geta leitt til
þess að bæöi hörn og fullorðnir
fari að væta rúm sín á nóttunni.