Þjóðviljinn - 14.02.1981, Blaðsíða 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN' Helgin 14.— 15. febrúar 1981
MOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjódfrelsis
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Olafsson.
Áuglýsingastjóri: Þorgeir Olalsson.
Umsjónarmaöur sunnudagsblaös: Guðjón Friðriksson.
Afgreiðslustjóri: Valþór Hlöðversson
lilaðamenn: Alfheiður Ingadóttir, Ingibjörg Haraldsdóttir,
Kristin Astgeirsdóttir, Magnús H. Gislason, Sigurdór Sigurdórs-
son.
íþróttafréttamaður: lngólfur Hannesson.
Þingfréttaritari: Þorsteinn Magnússon.
Útlit og hönnun: Guöjon Sveinbjörnsson, Sævar Gúöbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Eliasson.
Ilandrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Eiias Mar.
Auglýsingar: Svanhildur Bjarnadóttir.
Skrifstofa: Guðrún Gúðvarðardóttir, Jóhannes Harðarson.
Afgreiðsla: Kristin Pétursdóttir, Bára Sigurðardóttir.
Símavarsla: Olöf Halldórsdóttir, Sigriður Kristjánsdóttir.
Bilstjóri: Sigrún Bárðardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jóns-
dóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar: Sföumúia 6,
Keykjavik, simi 8 13 33.
Prentun: Blaðaprent hf..
Að þenja eða þétta
# Það er staðreynd sem sumum gengur illa að sætta
sig við að þensluskeið höfuðborgarinnar er liðið. íbúa-
f jöldi hennar hef ur staðið í stað eða farið minnkandi síð-
ustu ár. Þenslan hefur orðið í nágrannasveitarfélögum,
en horfur eru á því að fjölgun á höfuðborgarsvæðinu í
heild verði ekki eins hraðfara í náinni framtíð og verið
hef ur.
# Ástæðurnar til þess að fólksstraumnum frá lands-
byggðinni til höf uðborgarinnar er tekið að linna eru f jöl-
margar. Sú þróun hefur staðið í marga áratugi og henni
eru takmörk sett. Þá hefur býggðastefna siðasta áratugs
með skuttogarabyltingu og atvinnuuppbyggingu veru-
leg áhrif. Sambærileg þróun og jafnvel flótti hefur átt
sér stað í flestum stærri borgum Norðurlanda á siðasta
áratug.
# Hér eru á ferðinni það margþættar þjóðfélagsástæð-
ur að þó að borgaryfirvöld hafi fullan hug á að hamla
gegn þróuninni eru litlar líkur á því að róttækar aðgerðir
myndu skila verulegri íbúafjölgun fyrr en að löngum
tíma liðnum.
# Við þessar aðstæður hefur borgarstjórnarmeiri-
hlutinn sett fram aðhaldsstef nu í skipulagsmálum, sem
miðar að þéttingu byggðar og betri nýtingu eldri borgar-
hverfa. Þetta er tvimælalaust rétt stefna miðað við það
að Reykjavík er með dreifðustu borgum í veröldinni með
marga nýtingarmöguleika fyrir nýja byggð innan núver-
andi byggðarmarka.
# Sú stefna að þenja út borgina og f lytja mikinn hluta
íbúa eldri borgarhverfa út í ný úthverfi á ekki rétt á sér
meðan íbúum f jölgar ekki í borginni. I raun má segja,
eins og Sigurður Harðarson formaður skipufagsnef ndar
bendir á í dagskrárgrein í Þjóðvil janum, að svo mörg og
stór verkefni biði úrlausnar í nýrri hverfum borgar-
innar — og raunar þeim eldri líka — að verulegt álitamál
sé hvort f járhagur leyfi uppbyggingu nýrrar útborgar
með öllum þeim kostnaði sem það hefur í för með sér í
stofnf járfestingum og rekstri. ibúar nýrri hverfa kann-
ast vel við það sem ógert er og í eldri hverf um bíða viða-
mikil verkefni sem lúta að viðhaldi og betri nýtingu hús-
næðis.
# En auðvitað þarf að byggja íbúðarhúsnæði á kom-
andi árum og það í verulegum mæli, ef f ullnægja á þörf-
inni. Með þvi að beina þeirri uppbyggingu sem mest
innávið og nýta fáanlegt fjármagn til þess að fullgera
borgarmyndina að öðru leyti ættum við að geta átt í
vandum betri borg, heilsteyptari, starfrænni og hag-
kvæmari en hún er i dag. Allar ef nahagslegar röksemdir
mæla með stefnu af þessu tagi. Hún er hinsvegar ekki
vandalaus í framkvæmd, en sé farið fram með gát ætti
enginn af þeim eðliskostum, sem Reykjavík hef ur besta
til að bera, að fara forgörðum.
# Fullnýting byggingarsvæða á sér nú stað í Breiðholti
og á Eiðsgranda. Þétting byggðar er fyrirhuguð á svæð-
um sem kennd eru við Eyrarland í Fossvogi, öskjuhlíð,
Laugarás, Skeiðarvog, og austast í Laugardal. Þegar
þessari fullnýtingu og þéttingu lýkur stendur valið um
það hvort reisa eigi nýjar útborgir á Keldnasvæðinu oq
við Olfarsfell, eða tengja svokölluð Austursvæði við nú-
verandi byggð og nýta þannig þau nánu tengsl sem þau
hafa við Árbæjarhverfið og Breiðholtið.
# Samkvæmt tillögu skipulagsnefndar og Borgar-
skipuiags Reykjavíkur er gert ráð fyrir að næstu
byggingarsvæði borgarinnar verði í Ártúnsholti og
Selási (Austursvæði), þar sem rúmast um það bil 1200 í-
búðir samtals. Stof nf járfesting við veitur og götur yrði
tiltölulega lág á þessum svæðum miðað við f jarlægari
kosti, auk þess sem öll þjónusta við íbúa yrði nærtæk og
skammt til samfelldra atvinnusvæða.
# Þegar litið er til næstu 15 til 20 ára koma mörg svæði
til álita, svo sem Rauðavatnssvæðið og Norðlingaholtið,
Keldnasvæðið og f leiri. En Borgarskipulag Reykjavíkur
hef ur einnig bent á að nýta mætti f lugvallarsvæðið undir
10 þúsund manna íbúðarbyggð. Það vegast á sterk rök
með og á móti Reykjavfkurflugvelli á þeim stað sem
hann er nú, en það er afar skiljanlegt að borgarskipu-
leggjendur líti f lugvallarsvæðið hýru auga, ekki síður en
fjölmargir Reykvíkingar, sem þar vildu gjarnan búa.
—ekh
# úr aimanakínu
Fyrir rUmlega ári síöan sá ég
kvikmynd sem gerð var af
þýskum konum. Hún sagði sögu
konu sem flúði að heiman og
leitaði afdreps i kvennahúsinu i
Berlín. Konan var ung, átti
mann og eitt barn. Maöurinn
vann á verkstæði, hún afgreiddi
á grænmetismarkaði, barniö
var i gæsiu. Lifið gekk sinn
vanagang nokkurn veginn
átakalaust. En svo geröist eitt-
hvað. Maðurinn fór að sitja á
kránni kvöld eftir kvöld og kom
heim vel slompaður. Hann reifst
viö konuna, heimtaði aö hún
hætti að vinna úti og ásakaði
hana um að sinna hvorki honum
r.é barninu nógu vel. Hún lét
undan, en það leysti ekki nokk-
urn vanda. Maöurinn fór aö gefa
henni eitt og eitt kjaftshögg,
þegar hann kom heim af kránni,
hún var orsök þess aö honum
leið illa. Lifið var að verða
martröð, ofbeldið óx, drykkjan
óx, barnið skynjaöi spennuna,
loks var ekki annað eftir en að
flýja. Konan haföi séð mynd i
sjónvarpinu um kvennaafdrepið
i Berlin og þangað flúöi hún.
En ekki tók betra við. Maður-
inn grét og baö, lofaði bót og
betrun; þegar það dugöi ekki
rændi hann barninu, hótaði að
svipta konuna foræði þess, hún
haföi farið frá honum, lögin
voru hans megin. Konan fór til
hans aftur, en nú urðu höggin
þyngri. Kvöld nokkurt sáu ná-
grannarnir sig tilneydda að
skerast i leikinn, konan var flutt
i blóöi sinu á slysavarðstofuna.
Aftur fór hún i kvennahúsið
ákveöin i að segja endanlega
skilið við manninn og reyna að
hefja nýtt lif og standa á eigin
fótum. Þegar siðast fréttist til
mannsins i myndarlok, var
hann búinn aö ná sér i nýja konu
og nágrannarnir hvisluöu að
hún væri farin að „reka sig á
hurðir og misstiga sig i stigan-
um”.
Fyrir rúmu ári gerðist það
einnig að mikið hitamál kom
upp ÍDanmörku. Rikið ætlaöi að
selja hús sem greifynja nokkur
Danner að nafni hafði gefið rik-
inu i þeim tilgangi aö þar yrði
komið upp afdrepi fyrir konur
sem hvergi ættu höföi sinu að
að halla. Kvennahreyfingin reis
upp eins og hún lagði sig, það
var barist hart, en lyktir urðu
þær aö fé var safnaö til kaupa á
húsinu. Það var samdóma álit
danskra kvenna að ekki veitti af
enn einu kvennahúsinu i Kaup-
mannahöfn fyrir konur sem
þurfa að flýja undan ofbeldi.
Þannig ber allt að sama
brunni. Ofbeldi gegn konum fer
sifellt vaxandi, innan sem utan
hjónabands. Barsmiöar, nauög-
anir, hótanir og andlegar pynt-
ingar. Hvers vegna? Orsakanna
er að leita til vinnuleiöa, at-
vinnuþreytu, og streitu sem
brýst út í drykkjuskap og of-
beldi, allt sáman afleiðingar
þess hagkerfis, sem gerir
manneskjurnar að tannhjóli I
vél sem þær geta ekki stjórnað
sjálfar, vél sem þær hvorki
þekkja né skilja.
Hvernig er ástandið hér á Is-
landi? Við vitum i raun sáralitið
um það. Við vitum þó að fyrir
skömmu varö kona manni sin-
um aö bana eftirað drykkjusýki
og sambúðarerfiðleikar
keyrðu úr hófi fram. Viö vitum
Af-
drep
fyrir
konur
lika að hér i bæ leitar ótrúlegur
fjöldi aðstoðar vegna áfengis-
vandamála, en við vitum ekki
hversu margar konur sem segj-
ast hafa rekið sig á hurð eða
dottið í stiganum hafa verið
lamdar i klessu. Við vitum að
ofbeldi er til og sennilega i mun
rikara mæli en við gerum okkur
grein fyrir.
Ástæðan fyrir þvi að ég reifa
þetta mál er sú að i kjölfar þess
voðaatburðar sem varð i Breið-
holtinu var þeirri spurningu
varpað fram hvers vegna t.d.
Rauðsokkar stofnuðu ekki
afdrepfyrir konur .' Þvi er til að
svara að það verður ekkert
hlaupið að þvi verki. Ég efast
ekki um að full þörf er fyrir slikt
afdrep, en hvernig ætli þeirri
málaleitan yröi tekið hjá riki,
borg og almenningi að styrkja
slika stofnun? Skyldi landslýður
vera tilbúinn að viðurkenna að
ofbeldi gegn honum sé vanda-
mál sem þurfi að leysa? Það
væri gaman aö fá svar viö því.
Mér hefur fundist að hingað til
hafi rfkjandi öfl reynt aö loka
augunum fyrir öllum mannleg-
um vandamálum. Eru ekki
áfengisvarnir reknar af al-
mennum félagasamtökum? Var
ekki öll aðstoö við þroskahefta
til skamms tima á vegum
Kristín
Ástgeirsdóttir
skrifar
félagasamtaka? Lætur lög-
reglan heimiliserjur ekki af-
skiptalausar að mestu, eru þær
ekki einkamál? Þvi er haldið
stift fram af fulltrúum is-
lenskrar borgarastéttar að hér
sé engin stéttaskipting, hafi
eiginlega aldrei verið og muni
ekki verða, þar af leiðandi litil
sem engin félagsleg vandamál,
hér hafa allir það svo gott.
Sannleikurinn er bara allur
annar. Það vita þeir sem komið
hafa nálægt skuggahliðum
mannlifsins.
Kvennaafdreps er þörf, en
það kostar peninga. Það þarf
húsnæði, sem er mannhelt. Það
þarf gæslu allan sólarhringinn,
það þarf að veita félagsráðgjöf,
það þarf að koma upp simaþjón-
ustu fyrir þær konur sem þurfa
að tala við einhvern og leita
ráða. Fyrsta skrefið er afdrep
þangað sem hægt er að flýja
undan ofbeldi, siðar kemur að-
stoð viö að finna leiðir til sjálf-
stæðrar tilveru, án ótta.
Allt kostar þetta peninga og
vinnu. Hverjir eru tilbúnir til að
leggja málinu lið?
Það finnst kannski sumum að
hér sé enn einu sinni verið að
gera konur að einhverjum
píslarvottum? hvað með karl-
ana, eru þeir ekki barðir lika?
Það sagöi yfirlögregluþjónninn i
útvarpinu fyrir nokkrum árum.
Auðvitað verða karlmenn fyrir
ofbeldi, ekki sist þvi ofbeldi sem
þjóðfélagskerfið beitir með
vinnuhörku og þeim kröfum
sem geröar eru til karlmanna.
En ofbeldi gegn konum er
annars eölis(meira og áþreifan-
legra. Það.bitnar ekki aðeins á
konunum sjálfum heldur einnig
börnunum sem oftast nær eru á
heimilinu og sjá eða heyra þaö
sem fram fer. Viö höfum ekki
efni á þvi' að eyðileggja uppvax-
andi kynslóðir, við höfum ekki
efni á einu mannslifi hvaö þá
meir. Hér þarf að gripa til að-
gerða, meö neyðarhjálp, og bar-
áttu gegn þvi þjóðfélagskerfi
sem leiðir af sér ofbeldi og
óhamingju.
— ká