Þjóðviljinn - 14.02.1981, Blaðsíða 16

16 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 14.— 15. febrúar 1981
Helgin 14,— 15. febrúar 1981 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 17
Þau voru á námskeiöinu, greinilega þungt hugsi yfir þeirri nýju veröld
sem tölvan opnar. Ljúsm: eik
Tölvurnar i Tölvuskólanum liafa islenska stafi og svara á islensku.
Reynir Hugason vift eina töivuna. Ljúsm: eik.
Tölvan er staörevnd, hún
leggur undir sig hvert sviöið á
fætur ööru og öll fyrirtæki bæöi
stór og smá eru úöum að tölvu-
væöast. Kn þaö er ekki núg aö
kaupa tölvur. það þarf aö læra á
þær og þaö þarf aö skilja hvernig
þa-r vinna og hvaöa möguleika
þær hafa.
Tölvuskólinn er til húsa aö
Borgartúni 29. Þar er Reynir
Hugason rafmagnsverkfræðingur
i forsvari, en hann húf aö skipu-
lcggja kcnnslu á tölvur fyrir um
þaö bil tveimur árum.
I skóianum eru haldin nám-
skeiö bæði fyrir byrjendur og þá
sem lengra eru komnir. Atján
nemendur komast aö 1 einu og aö
sögn Reynis er mikil aðsókn. Fúlk
er aö gera sér ljúst aö tölvan er
þaö sem koma skal og þaö er
ýmist að einstaklingar koma á
eigin vegum eöa eru sendir af
fyrirtækjum. A námskeiöunum er
kennt hvernig tölvan vinnur og
hvernig á aö nota hana, en tölv-
urnar sjá sjálfar um kennsluna.
Reynir sagði aö margir heföu
unnið viö að mata tölvur án þess
að hafa nokkurn tima vitaö hvaö
siðan geröist eða hvaö hægt væri
aö gera við tölvuna. Hálfur mán-
uður á námskeiöi nægir til að losa
fólk viö tölvuhræösluna sagði
Reynir.en siöan gefur framhalds-
námskeið kostá frekari menntun.
Svörin
koma á
íslensku og
tölvurnar
sjá um
kennsluna
t Tölvuskúlanum er kennt
BASLC mái, en þaö er algengasta
málið á svokölluðum mikrú-
tölvum. Þær komu á markað áriö
1977 og leystu af húimi mini-
tölvur. Mikrútölvurnar geta leyst
sömu verkefni og minitölvurnar,
það tekur þær lengri tima, en þar
á móti kemur að þær eru údýrari.
Reynir Hugason sagði að' tölv-
urnar f skólanum hefðu islenska
stafi og svöruöu á islensku og er
það verk 16 ára unglings sem
hefur veriö hjá skúlanum .f heilt
ár.
En hvaða möguleika gefa tölv-
urnar, hvar koma þær helst aö
notum? Þvf svaraöi Reynir, aö
möguleikar tölvanna væru geysi-
miklir. Þær væru notaðar við
bókhald, það heföi verið búiö til
forrit fyrir fullkomna pústþjún-
ustu sem sinnti pöntunum, bók-
haldi og tollskýrslum sem sagt
öllu. Þá hefði verið útbúin skiöa-
klukka sem mælir nákvæman
tima, forrit fyrir bílasölu þar sem
hægt er aö leita aö ákveönum
eiginleikum bila, verslanir hafa
töivursem skrá lagerinn o.s.frv.
Þá er hægt að búa til leiki á tölv-
urnar t.d. leik sem kemur I staö-
inn fvrir bingó.
Reynir var að þvf spurður hve
langt tölvuvæðing væri komin hér
á landi. Hann sagði að það væri
erfitt aö meta þaö eftir þvi við
hvað væri miöað, hitt væri vist aö
tölvunotkun væri að aukast gff-
urlega.
Tölvubyltingunni hefur veriö
svaraö með þvf að hefja kennslu I
meöferð tölva i menntaskólunum,
en fyrir þá sem komnir eru yfir
þaö stig, en vilja læra á tölvur er
Tölvuskólinn liklega eini mögu-
leikinn. Hvert námskeið kostar
800kr., það eru engin inntökuskil-
yröi, námskeiöineiga að þjóna al-
menningi, þeim sem vilja kynn-
ast hinni nýju tækni. Yngstí
nemandinn sem veriö hefur i
skólanum var 11 ára, en sá elsti 74
ára. Bæði konur og karlar sækja
námskeiðin og aösúknin eykst
jafnt og þétt, tölvan er staöreynd
og fúlk er greinilega að átta sig á
því smám saman.
-ká
í fyrri grein um áhrif örtölvubyltingarinnar á at-
vinnuhorfur kvenna, sem birtist i siðasta Sunnu-
dagsblaði Þjóðviljans (7.-8. febr.),var sýnt fram á,
að á áratugnum sem framundan er munu mestu
breytingarnar vegna tölvuvæðingar verða á þjón-
ustusviðinu. En einmitt i þjónustugreinunum er
meirihluti útivinnandi kvenna og þær eru að meiri-
hluta mannaðar konum, einsog kemur fram i
skýrslu Kvennaáratugsráðstefnu S.Þ. frá i sumar,
sem þessar greinar byggjast á.^
Síðari grein
Hvortsem málin eru litin bjart-
sýnis- eða svartsýnisaugum er
ljúst að áhrif tölvuvæðingarinnar
verða vfðtæk, en þeirra mun gæta
mismikið i atvinnuvegunum og
milli starfsgreina. Með það f huga
skiptir sd spurning máli, hvort
liklegt sé, að annmarkarnir komi
verr niður á ákveðnum húpum á
vinnumarkaðnum en öðrum.
Eitt aðaleinkenni vinnumark-
aðarins í öllum iðnvæddum lönd-
um er kyngreining starfa. Megin-
hlutiútivinnandikvenna erá mjög
mjög tkmörkuöu starfssviöi. þ.e. i
„kvennastörfunum” svokölluðu
og kvennaiðngreinum. Karlar og
konur skiptast eiginlega mest-
megnis á milli tveggja vinnu-
markaða með nánast enga sam-
keppni sfn á milli. Þessi kyn-
greining skiptir máli i sambandi
við óheppileg áhrif tölvuvæð-
ingarinnar.
Onnur skilgreining á tvöföldum
vinnumarkaöi er skiptingin i lág-
launasvið með slæmum vinnu-
skilyröum, ótryggri atvinnu og
engum eða litlum tækifærum til
frekari þjálfunar i starfi og hins
vegar hálaunasviö með tiltölu-
lega öruggri atvinnu og tækifær-
um til aö vinna sig upp i starfi og
fá enn hærri laun. A fyrra sviðinu.
er yfirleitt krafist Iitillar eða
engrar þjálfunar og menntunar, á
hinu þó nokkurrar ásamt hæfni til
sérhæfingar. „Kvennastörfin”
eru flest á láglaunasviöinn og
þegar þvf er spáð, aö örtölvubylt-
ingin leiði fyrst og fremst til at-
vinnumissis þeirra sem vinna
úfaglærðu störfin er augljóst að
þar er ekki sist um konur að ræða.
1 þvi sem skrifaö hefur verið
um örtölvutæknina og afleiðingar
hennar fyrir verkafúlk er sjald-
gæft að finna nokkra greiningu á
hvort hún kemur misjafnlega
niður á einstökum húpum.
Engu aö siður virð-
ist almennt viöurkennt aö úti-
vinnandi konur verða fyrir barö-
inu á henni. Yfirleitt er ekki náiö
fariö Ut f þá staöreynd, en þær
gjarnan nefndar með í upptaln-
ingu á hópum sem eru i hættu, svo
sem eldra starfsfúlki, yngsta
vinnukraftinum, öryrkjum,
minnihlutahópum...
Astæðan er sú, sem rakin var
hér á undan, að það eru þjúnustu-
greinarnar sem mest munu
breytast viö tölvuvæðingu, en
hærra hlutfall útivinnandi kvenna
er í þeim en nokkrum öðrum at-
vinnuvegi.
Tekið er dæmi frá nokkrum
löndum V-Evrúpu og Bandarfkj-
unum:
1 þessu sambandi eru skrif-
stofustörfin einna mikilvægust,
bæði vegna þess, aö þar er fyrir-
sjáanleg mikil fækkun starfsfúlks
við tölvubyltinguna og vegna þess
miklafjölda kvenna sem þar hafa
atvinnu sina.
1 Bandaríkjunum eru t.d. 78.7%
skrifstofufólks konur og yfir 95%
vélritara og ritara eru konur.
Skrifstofustörfin eru stærsta
starfsgreinin sem konur hafa að-
gang að og vinna þau i Bandarikj-
unum 36.4% allra hvitra útivinn-
andi kvenna, 30.8% allra útivinn-
andi kvenna af rómönskum stofni
og 24.4% allra svartra útivinn-
andi kvenna. Af öllum giftum
konum sem vinna utan heimilis
vinna 34.1% skrifstofustörf og
30.3% af öllum útivinnandi konum
yfir 35 ára aldri.
Selby-Smith mun lægra hlutfall
karla við störf sem væru f hættu
vegna tölvubyltingarinnar eöa
25% 1977.
Þróunin er ekki aðeins ógnun
við kcnur sem nú eru á vinnu-
markaðnum. Erfiðleikarnir
verða enn meiri fyrir byrjend-
urna, bæði fullorðnar konur sem
vilja koma aftur til starfa og ungt
fúlk sem er að byrja aö vinna úti.
Það er staðreynd að þjónustu-
greinarnar og þá ekki sist skrif-
stofustörfin hafa tekið við megin-
hluta aukins vinnuafls kvenna
undanfarna áratugi og að þátt-
taka kvenna i óhefðbundnum
störfum er óveruleg. Mörg þeirra
starfa sem eru að hverfa eru þau
sem litillar þjálfunar krefjast, en’
hafa gefið eldri konum möguleika
á að snua til baka á vinnumark-
aðinn.
Vandi kvenna
Það verður aö vekja athygli
stjórnmálamanna og verkalýðs-
forystu á að konur standa verr aö
vigi gagnvart nýju tækninni og
hafa þar við sérstök vandamál að
glíma.
Kyngreindur vinnumarkaður
er aðalvandinn og verður þröngt
um val þegar ákveðin störf
hverfa. Vegna skorts á formlegri
menntun mun konum veitast
erfitt aö aölaga sig nýjum störf-
um og miðað viö núverandi
starfsval kvenna er hætt við að
tækniáhugi og þekking sem mörg
af starfsliðinu. Þarf að bæta þvi
viö, aö þar er krafist minnstrar
menntunar og þar eru lægstu
launin?
1 fjórða lagi veröur hægt að
dreifa vinnunni. Þrúunin er sú, að
það getur borgað sig að dreifa
tölvuvinnslu i stað þess að safna
henni á einn stað og þetta gefur
möguleika á að veita vinnu á at-
vinnuleysissvæðum, t.d. konum i
dreifbýli, — en að visu i lægst-
launuðu störfunum á þessu sviði.
Þessi siðasti kostur er þú bland-
inn. Tölvuvæðingin mun gera
mörgu fúlki kleift að stunda at-
vinnu heima hjá sér, a.m. k. hluta
vikunnar. Vissulega er sitthvað
unnið við slikt, minni ferðalög
t.d., minna bil milli fjölskyldulifs
og atvinnulifs, möguleikar fyrir
foreldra til aö stunda launaða
vinnu og heimilisstörf jafnhliða
og atvinnumöguleikar fyrir konur
sem annars heföu ekki komist út
til vinnu. En slik þrúun hefur
einnig i för með sér félagslegar
hættur sem koma sérstaklega
niður á konum. Aukið frelsi til að
vinna heima getur lika aukið
einangrun og lág laun heimavinn-
unnar. Miðaö viö núverandi
verkaskiptingu þeirra sem taka
vinnu heima i iðngreinum er lik-
legt að slikt verkafúllj verði fyrst
og fremst konur.
Skoöanir um áhrif tölvubylting-
arinnar á vinnuskilyrði og vinnu-
umhverfi eru jafn skiptar og um
áhrif á atvinnuhorfurnar. Þrúun-
in getur oröið til gúðs eða ills og
sem ekki vinna úti vegna þess að
þær hafa ekki haft tækifæri til
þess.
Verkaskipting af þessu tagi er
ekki aðeins leið til að deila út
vinnu til fleiri. Styttur daglegur
vinnutimi bæöi karla og kvenna
gerir foreldrum ungra barna
kleift að sameina útivinnu barna-
uppeldi. Það mundi umfram allt
bæta stöðu kvenna á vinnumark-
aðnum. Frá kvennasjónarmiði er
það enn ein ástæða til að beita sér
fyrir að atvinnunni sé skipt, en
einnig til aö beita sér fyrir, að
vinnutimastyttinginkomi fyrst og
fremst fram i styttri daglegum
vinnutima, en ekki styttri vinnu-
viku eða lengri sumarfrium.
Það er hinsvegar enganveginn
vist, að styttur vinnutimi sé það
sem tölvuvæðingin leiðir til. Mik-
ill ásókn er i að koma á vinnu sjö
daga vikunnar, 24 stundir á súlar-
hring, þar sem tölvuvæöingin
gerir það ekki aöeins mögulegt,
heldur lfka fjárhagslega eftir-
sóknarvert. Þetta gæti þýtt aukna
yfirvinnu þeirra sem þegar eru i
atvinnu og tilhneigingu til vakta-
vinnu. Vaktavinna er úheppileg
fyrir hvaða verkafólk sem er, en
einkum og sér i lagi fyrir for-
eldra.
Mikilvægust varðandi dreifingu
atvinnunnar og ný atvinnutæki-
færi er stefnan sem tekin er i
efnahagsmálum. Sumir halda þvi
fram, að jákvæð verði útkoman
aðeins meö þenslu þjónustu-
greina og mælir t.d. franski rann-
sóknahópurinn með að þeim auði
Áhrif á atvinnuhorfur kvenna
1976 unnu 1 1/4 miljún kanad-
iskra kvenna skrifstofustörf eöa
yfir 25% allra útivinnandi
kvenna. Af öllu fúlki sem vann á
skrifstofum voru 75% konur.
Látum þessi dæmi nægja, en
svipuö mætti nefna frá mörgum
öðrum iðnvæddum löndum.
Aströlsk könnun
Hvergi nema i Astraliu hefur
beinlinis verið reynt að kanna
hugsanleg áhrif tölvuvæöingar á
atvinnu kvenna, en i þeirri athug-
un, sem kennd er við stjúrn-
andann, Joy Selby-Smith, kemur
mjög vel fram kyngreining
vinnumarkaðarins: 85% kvenna i
launuðum störfum voru i 18 af 61
starfsgrein á skrá hagstofunnar
og þessar 18 voru fyrst og fremst
„kvennastörf”. 1 raun var yfir
helmingur kvennavinnuaflsins i
fimm þjdnustugreinum: af-
greiðslufólk, hrað- og vélritarar,
ráöskonur, matreiöslukonur og
þjónustustúlkur og kennarar. 39
starfsgreinar voru alger „karla-
störf”, en gagnstætt kvenna-
vinnuaflinu dreiföust karlar milli
margra starfsgreina.
Meöal „kvennastarfanna” sem
mundi borga sig fjárhagslega að
láta tölvur vinna eru búkhald og
gjaldkerastörf, hraðritun og vél-
ritun, önnur skrifstofustörf, af-
greiðslustörf, sima- og skeyta-
þjúnusta og e.t.v. innpökkun og
merkingar. Reiknaöist Selby-
Smith til, aö 1977 hafi yfir 50% úti-
vinnandi kvenna verið i i einmitt
þessum störfum.
Ýmis „karlastarfanna” veröa
að sjálfsögöu einnig tölvuvædd.
En vegna þess hve vinnuafl karla
er dreift á milli starfsgreina taldi
Hlutfall kvenna sem
vinna i framleiðslu-
greinunum
Hlutfall kvenna sem
finna i þjónustu-
greinunum
Frakkland ... 22.2%; 34.6%
V-Þýskaland .... ... 28.8% 29.5%
italia ... 24.4% 27.6%
Holland ... 15.6% 38.5%
Spánn ... 24.2% 30.7%
Sviþjóð ... 15.1% 56.4%
Bretland .... 22.0% 46.3%
Ba'ndarikin .. 17.0% 45.4%
nýju starfanna krefjast haldi kon-
um frá að sækja um þau.
Þar sem konur eru mun bundn-
ari af heimilisskyldum sinum en
karlar takmarkar það möguleika
þeirra til að flytja vegna nýrra
starfa og að lokum eru konur
mjög illa skipulagðar faglega og
þvi i slæmri aöstööu til aö berjast
fyrir aðgerðum vegna sérstööu
sinnar á vinnumarkaönum og
fyrir ávinningi af tæknibreyting-
unni.
Ofan á þettaallt bætist, að kon-
ur eru fórnarlömb krepputima,
atvinnuleysi bitnar fyrst og mest
á þeim og sagan sýnir, að sam-
keppni verkafólks um atvinnuna
kemur niður á rétti kvenna, eink-
um giftra, til launaðrar vinnu, en
stjórnmálamenn eru oft tregir til
aö koma þama til múts við vand-
ann.
Möguleikar
tæknibreyting-
arinnar
Þrátt fyrir allt er tölvuþrúunin
ekki eingöngu úgnun, en llka upp-
örvun. Nýja tæknin gæti á marg-
an hátt orðið konum til gúös. Hún
getur I fyrsta lagi orðið leið til að
sigrast á margumtöluöum yfir-
buröum karla I kröftum og lik-
amsburöum, sem notaöir hafa
veriö sem ástæða til að mismuna
konum, þvi tölvutækni getur nú
viða komiö i stað likamsaflsins.
Þá gæti upplýsingasviöiö sem
tölvuvæðingin er að gera að vax-
andi atvinnugrein veitt mörgum
konum atvinnu.
í þriöja lagi ætti að rikja meira
jafnrétti i tölvuvinnslu, sem
fremur byggir á andlegri hæfni en
likamsburöum, auk þess sem þar
er á ferð ný atvinnugrein án rút-
gróinnar kyngreiningar i störf-
um. Þó kann að vera, aö sú staöa
sé þegar töpuö og berjast þurfi
gegn fordómum á þessu sviði sem
öðrum á vinnumarkaönum. Það
kom semsagt i ljús i-Sviþjúð, að
þar af starfsfúlki eru við tölvu-
vinnslustörf 90% karla viö stjúrn-
un, kerfisvinnu, og mötun tölv-
anna og 80% við áætlanir, fram-
kvæmdastjúrn og samskipti. A
þriðja sviðinu, götun og skrán-
ingu, voru konur hinsvegar 97%
útkoman sem áður undir þvi
komin hverra hagsmuna er gætt.
Flestir viröast sammála um
aö tölvunotkun hafi haft jákvæð
áhrif á vinnuskilyrði.
Tölvur geta þannig tekið'
viö lilcamlega eða andlega slit-
andi störfum og þeim sem unnin
eru i heilsuspillandi umhverfi og
nákvæmari eftirlitstækni dregur
úr sjúkdóms- og slysahættu. A
hinn bóginn hefur tölvunotkun
lika leitt til nýrra umhverfis-
vandamála. Um leið og dregið
hefur úr likamlegri áhættu hefur
andleg streita og spenna aukist,
t.d. hjá þeim sem vinna löngum
stundum einangraðir við eftirlit
eða þeim sem vinna við tölvur
sem ýmist valda streitu vegna til-
breytingarleysis eða af þvi að þær
krefjast sifellt vakandi auga.
A skrifstofunni — einum aðal-
•vinnustað kvenna — leiöir nýja
tæknin ekki aöeins til andlegrar
streitu heldur getur einnig valdiö
likamlegu heilsutjúni. 1 þvi sam-
bandi eru nefndir krúniskir bak-
verkir og varanleg sköddun af
langseturrrviö vélar, sárar búlgur
á höndum og úlnliðum af hröðum,
si« endurteknum handahreyfing-
um i langan tima, höfuðverkur,
augnþreyta, og varanlegar augn-
skemmdir af vinnu við video-tæki,
höfuöverkur og skert heyrn vegna
stööugs niös frá tölvuvélum i
stórum skrifstofum. Þá er bent á
hugsanlega geislun frá stöðugri
notkun tölvuskerma og þh.
Fagþekking?
Enn eitt sem skoðanir skiptast
um varöandi tölvuvæðinguna er
þörfin á fagþekkingu. Telja sumir
aö hún muni krefjast meiri fag-
þekkingar almennings þar sem
vélar taki að miklu leyti viö störf-
unum sem ófaglært fúlk hefur
unnið, en aörir aö verkaskiptingin
veröi skarpari og æ minni lær-
dúms veröi krafist af meirihluta
verkafólksins.
Mörg störf sem áöur þurfti heil-
mikla fagþekkingu og þjálfun til
aö vinna veröa nú unnin með að
ýta á takka. Skrifstofustörf eru
dæmigerð: Aður þurfti langa æf-
ingu og reynslu til að ná full-
komnun og hraða við vélritun og
hraðritun, en við textavinnslu-
tölvuna þarf aðeins að þekkja
lyklaborðið. Góöur vélritari gæti
öðlast fullkomna þekkingu á öll-
um möguleikum textavinnslu-
tölvunnar á þrem til fjúrum dög-
um, en algerlega úreyndur vélrit-
ari gæti lika lært öll undirstöðuat-
riöin á hálfum degi. Litt reyndur
vélritari getur unnið jafn gott
verk með tölvunni og reyndur.og
nærri því jafn hratt, en þvi meiri
þekkingu sem viökomandi hefur á
tölvunni, þvi betur getur hann
nýtt sér möguleika hennar. Sama
gildir um fleiri störf á tölvuvædd-
um skrifstofum framtiðarinnar.
Þátttaka í
stefnumótun
Sé það rétt aö tölvuvæðingin
leiði til skiptingar vinnuaflsins i
stúran hóp úfaglærðs verkafúlks
og hálaunaðan og Sérþjálfaðan
hóp stjúrnenda er hætt við, miðað
við ververandi viðhorf, aö þar
veröi konur á botninum. En þetta
er lika enn og aftur spurning um
hvernig tölvuvæðingin veröur
framkvæmd og meö hagsmuni
hvers fyrir augum. Nýta mætti
nýju tæknina til að útrýma erfiö-
ustu og leiðinlegustu störfunum
og skilja verkafúlkinu þú eftir
ákvarðanir sem krefjast dúm-
greindar. Krafa verkalýössam-
taka um aukna þátttöku i fram-
kvæmd tölvuvæöingarinnar
byggist á þessu. Af sömu ásta&u
er virk þátttaka kvenna i ákvörð-
unum um þetta efni mikilvæg ef
•þær ætla aö verja stöðu sina á
vinnumarkaðnum.
Þaö getur haft skaðleg áhrif á
atvinnuöryggi að vinnunni sé
dreift og dregið úr þekkingar-
kröfum, þvi það veröur þá litt eft-
irsúknarvert fyrir atvinnurek-
andann að halda föstu starfsliði
og þægilegra að ráða skammtima
vinnuafl til timabundinna verka.
Sú þróun mundi enn bitna verst á
konum og viðhalda veikari stööu
þeirra i atvinnulifinu.
Einsog hér hefur verið rakið
ráðast áhrif örtölvubyltingarinn-
ar ekki af fyrirfram ákveönu
munstri eða úþekktum öflum.
Þrúuriin fer eftir þvi hvernig
tölvuvæöingin fer fram, hvaöa
markmiöum hún á aö þjúna og
hvaða gildismat fær aö ráöa ferö-
inni.
Þegar eru daglega teknar
ákvaöanir varðandi þessa þrúun.
Grundvallaratriðið er hvort á-
vinningi hennar verður jafnt skipt
iþjúðfélaginu og annað mikilvægt
atriöi er hvort aölögunarvandinn
verður látinn bitna á einum þjúð-
félagshóp umfram aðra.
Fy rir konur skiptir meginmáli i
þessu sambandi að taka þátt i
umræðu og stefnumótun. í ýms-
um löndum hafa þégar verið
skipaðar nefndir eða vinnuhúpar
til að gera margvislegar athug-
anir og tillögur i þessum efnum,
en aðeins i Astraliu hafa áhrif á
konur eða möguleikar þeirra ver-
ið athugaðir sérstaklega. Svo
virðist sem sérstakur vandi
kvenna sé yfirleitt hvorki viður-
kenndur né skilgreindur. Viða um
lönd fara einnig fram kannanir á
vegum annarra en stjórnvalda
sem konur og kvennasamtök
gætu tekið þátt I og beitt sér við.
Þar er t.d. um að ræöa rannsóknir
og kröfugerð af hálfu verkalýðs-
samtaka, bæði innanlands og
samþjóðlegar, en ekki hefur þar
veriö tekið sérstakt miö af konum
fremur en hjá hinu opinbera.
Úrræði
Þaö er ljúst, aö prysta verður á
stjórnvöld aö koma til múts við
vanda kvenna á þessu sviöi, en
þar eru mikilvægastar aðgeröir á
sviöi menntunar og vinnumark-
aðar.
Þrátt fyrir úvissu um hvers-
konar ný störf verða til er sumt
ljúst, t.d. að þörf verður á sér-
menntuðu fólki við tölvurnar.
Miöað við aö tæknistörf hafa
fram að þessu langtifrá veriö
meöal heföbundinna kvenna-
starfa verður þýðingarmeira nu
en nokkru sinni fyrr að brjúta
niður kynskiptinguna á vinnu-
markaönum, vikka starfsval
kvenna og örva þær til að reyna
nýjar leiðir. Reynslan sýnir, aö
slikt gerist ekki á einni núttu og
að hlutverkaskiptingin stafar
ekki eingöngu af gömlum hefðum
i atvinnulifinu heldur lika af
verkaskiptingunni innan heimil-
anna, sem þrengir mjög valkosti
kvenna á vinnumarkaðnum. Það
er ekki núg að tryggja drengjum
og stúlkum, körlum og konum,
formlega sömu tækifæri i skúlum
og atvinnu. Það verður að beita
meövitaðri viðhorfsmútun i skól-
um, námsefni, starfsráðgjöf og
fjölmiðlum. Stjórnvöld ættu jafn-
vel að ihuga enn áhrifameiri leið-
ir eins og kvótaskiptingu starfa
og úrræði sem hvetja karla til og
gera þeim unnt að taka á sig sinn
hluta heimilisverkanna og barna-
uppeldis.
Varla er hægt að leggja of
mikla áherslu á viðhorfsmútun
uppvaxandi kynslúðar, t.d. bara
það að losa stúlkur undan þeirri
bábilju, að allt sem viðkemur
tækni sé úkvenlegt. Tryggja verð-
ur útivinnandi konum aðgang að
endurhæfingu i störfum ekki siður
en körlum, en i þvi efni verður um
leið aö taka tillit til minni starfs-
menntunar þeirra yfirleitt og
þörf fyrir sveigjanlegra skipulag
námskeiöa vegna þeirra starfa
sem venjulega hvila á þeim á
heimilunum.
Stytting vinnu
dagsins fremur
en vikunnar
Þessar aðgeröir byggjast á aö
næg atvinna veröi fyrir hendi, en
meö tilliti til þess möguleika aö
tölvuvæöingin stúrfækki störfum
hafa margir, einkum verkalýðs-
foringjar, stungiö upp á styttingu
vinnutimans sem úrræöi. Er þá
litiö á styttinguna sem leið til að
útdeila vinnu til atvinnulausra og
þvi haldið fram, að slikt geti gerst
án kjaraskeröingar þar sem
framleiðni muni aukast meö
nýtingu tölvanna. t þessu sam-
bandi skiptir miklu fyrir konur,
aö viðurkenndur sé réttur þeirra
til launaðrar vinnu hver sem
hjúskaparstaða þeirra er, þannig
að „atvinnulausar” séu ekki að-
eins taldar þær konur, sem misst
hafa vinnu sina, heldur lika þær
sem skapast sé beint til opinberr-
ar þjónustu, svosem heilbrigðis-
þjónustu, menntunar og
menningarstarfs, almennings-
samgangna húsnæðis- og ferða-
mála. Þing bresku verkalýös-
samtakanna ályktaöi, aö aukin og
bætt opinber þjúnusta verði mik-
ilvægur þáttur i að skipta jafnt
niður þeim ávinningi sem tækni-
framfarir og iðnvöxtur gæfi i aðra
hönd.
Skýrslan frá Kvennaáratugs-
ráðstefnunni leiðir að visu i ljús,
að langt er frá þvi að menn séu
sammála um áhrif örtölvuþrú-
unarinnar á atvinnulifið né at-
vinnuhorfur kvenna sérstaklega,
en þvi er þó slegið föstu, að aðlög-
unarvandinn verði mikill og hann
bitni harðast á konum vegna nú-
verandi stöðu þeirra i atvinnu-
Iifinu og misskiptingu starfa á
heimilunum milli kynjanna.
Nokkrum lykilatriðum er þar að
■lokum beint til stjúrnvalda:
Stefnt sé að fullri atvinnu.
Ókostir og ávinningar tækni-
breytingarinnar komi jafn niður á
ibúana. Gripið sé til ákveðinna
aðgerða til að mæta aðlögunar-
vandanum og erfiðleikar kvenna
þá lika hafðir i huga og áminnt er
um að hafa konur með i ráðum á
þessu sviði.
Lokaorð skýrslunnar eru úr
ræöu forseta sænska alþýðusam-
bansins, Gunnars Nilsson, á
þingi málmiðnaðarmanna 1977:
„Allt snýst þetta um valdið til að
ákveöa hvernig tölvurnar verða
notaðar. Þær geta haft geigvæn-
leg áhrif á atvinnulífið, en lika
opnab nýjar leiöir til betri vinnu-
skilyrða, aukinna áhrifa og nýrra
starfa.”
—vh
1) Technological Change and
Women Workers: The Develop-
ment of Microelectronics.
A/Conf. 94/26.
ÖRTÖLVU-
BYLTINGIN