Þjóðviljinn - 14.02.1981, Blaðsíða 14

14 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 14.— 15. febrúar 1981
Afmælisspjall
við sr. Ingimar Jónsson nírœðan
um kynni hans af Þórbergi
og fleiri strákum
á öðrum tug aldarinnar
Séra Ingimar Jónsson er nlræö-
ur i dag, sunnudaginn 15. febrúar,
og man þvi timana tvenna. Hann
kom fyrst ríðandi til Reykjavfkur
austan úr Hreppum áriö 1903,
seinna fór hann gangandi á vertið
suður I Grindavik,en settist siöan
á skólabekk, varð gagnfræöingur
frá Flensborg 1911 og sat slöan I
Kennaraskóianum á þeim merki-
legu árum 1911-1913 sem Þór-
bergur hefur lýst svo meistara-
lega i bókum sinum. Og reyndar
var Ingimar I kompanii meö þeim
Þórbergi, Sveini Framtlöar-
skáldi, Stefáni frá Hvitadal og
fleiri upprennandi sniilingum
þeirra ára. Hann hreifst af hug-
sjón jafnaöarmanna og var áöur
en varöi kominn I forystusveit Al-
þýðuflokksins. Hann lauk guö-
fræöiprófi, var prestur að Mos-
felii i Grimsnesi I nokkur ár, en i
aldarfjórðung var hann skóla-
stjóri i Gagnfræðaskólanum i
Reykjavik (siöar Gagnfræöa-
skóia Austurbæjar). Eiginkona
hans, Elínborg Lárusdóttir rit-
höfundur, er nú látin. Viö heim-
sóttum öldunginn aö herbergi
hans i Hrafnistu en hann er oröinn
nær blindur. Sr. Ingimar tók ljúf-
lega á móti okkur, handtak hans
var hlýtt og elskulegt, málrómur-
inn mjúkur. Okkur lék mest for-
vitni á aö fá aö vita eitthvaö um
námsár hans, félaga og upphaf
jafnaöarstefnu. Hann var nokkuö
hugsi til að byrja meö en ekki leið
á löngu þar til hann hallaði sér
aftur á bak i rúminu, lygndi aftur
„Hann
unti,
greyið,
í að
fara í ævintýri með einhverri dömu”
augunum og maður sá hvernig
myndir liðu fyrir sjónum hans.
Glóra og fyrsta
nóttin i Reykjavik
— Þú ert ættaöur úr Gnúp-
verjahreppi, sr. Ingimar?
— Já, faðir minn dó þegar ég
var 5 ára gamall, og bjó mamma
eftir það ein meö okkur börnin á
litlu býli, sem Glóra nefndist, en
heitirnú Asbrekka. Jöröin var lft-
il og ekki möguleikar til aö hafa
stórbú. Við höfum líklega verið
með 30 ær eða rúmlega það.
— Manstu þegar þú komst fyrst
til Reykjavikur?
— Já, ég var þá 12 ára gamall
og fór meö Hannesi heitnum
bróður minum sem var dálitið
eldrien ég. Við vorum með hesta
og einhverja ögn af ull og svolitið
til að leggja inn. Þetta var vor-
feröin með ullina. Viö komum
nokkuöseintinn I bæinn, ætluöum
að vera i nokkra daga hjá frænda
minum i Einarshöfn vestur í bæ
en þótti heldur seint aö vekja upp
og láta hesta í haga. baö var þvi
ákveðiö að sofa úti um nóttina og
lögöum við okkur fyrir, annað-
hvort i Sogamýri eða Kringlu-
mýri. Ég var ekki svo kunnugur
þá að ég vissi hvor mýrin væri.
Þarna svaf ég þvi fyrstu nóttina i
Reykjavik en hún var fjarska hlý
og indæl.
Nasaþefur af póitík
— Hvenær fékkstu fyrst nasa-
þefinn af pólitik?
— Ég sá bæði Þjóöólf og Isafold
á æskuheimili minu og náttúrlega
var einhver smávegis pólitfk þar
en ég grynnti litið í henni. Svo var
ég settur i beitustráksembætti
niður á Stokkseyri og þá fór maö-
ur fyrst aö heyra svolitiö að ráði
út undan sér um pólitik og þetta
nokkuð.en ekki þó þannig að ég
væri farinn að taka afstööu.
— Tókstu afstöðu i uppkasts-
siagnum 1908?
— Ég mun hafa verið með
Hannesi Hafstein á þeim tima þvi
að mér fannst valtýskan alltaf
andstyggileg. Ég þoldi hana ekki.
— En hvenær kviknar þá fyrir
alvöru I þér?
— Ætli það hafi ekki verið i
Kennaraskólanum 1912-1913.
— Var það kannski Jónas frá
Hriflu?
— Ég læt nú vera hvað hann
kveikti i mér. En hann var samt
ágætur kennari. Ég er á þvi að
hann hafi látið mig kenna, tekiö
mig upp til aö kenna fyrir sig eitt-
hvað ef hann forfallaðist.
— Ólafur Friöriksson?
— Já, þaö hefur liklega veriö
hann þegar hann kom frá Dan-
mörku. Hann fór þá strax að
halda fundi og það hefur helst
veriö hann sem kveikti i mér.
„Stundum
tók ég
Þórberg
beinlínis
í mína
vörslu ”
Sveinn
Framtíðarskáld og
Stefán frá Hvítadal
— Varst þú fljótt virkur i póli-
tik?
— Maður haföi eiginlega
hvorki ráörúm né tima til þess,þvi
aö nota varð allav stundir til að
vinna með námim . Sumariö 1913
var ép. samferða menntaskóla-
monnum norður á land. Einn af
þeim var Sveinn Jónsson sem
seinna fór til Danmerkur-skrib-
ent, þó aö ekki yrði nú mikið úr
þvi. Við fórum landveg til
Hvammstanga, en þaðan var
Sveinn, og fórum svo með bát til
Siglufjarðar en þá er ekki nokkur
siid þar og ekki útlit fyrir neina
vinnu. bá er tekið það ráð að
senda mig inn á Akureyri til að
reyna að leita að vinnu þar.
Norskur bátur var að fara þangað
og ég fékk far með honum en svo
naumt var aö ég kæmist með að
einn félagi minn varð að hlaupa
eftir úlpunni minni og henda
henni um borð eftir að báturinn
var lagstur frá. Annað hafði ég nu
ekki meðferðis. Ég kom um miðja
nótt til Hjalteyrar og vakti þar
upp einhvers staöar en þar var
ekki nokkurn hlut aö hafa. Þá fór
ég upp I sveit og snikti mér hest til
að leita mér upplýsinga til Akur-
eyrar. Þetta gekk svo,að ég frétti
ekkert nema ef vera kynni að eitt-
hvað væri að hafa á Krossanesi.
— Var Þórbcrgur Þórðarson i
félagi með þér?
— Hann var þá á Akureyri og
fleiri strákar. Þeir höfðu ekkert
að gera og enga von. Þarna var
Stefán frá Hvitadal og var ekki
beysinn aumingja karlinn. Hann
tók upp á þvi aö fara út meö hlið,
út fyrir Hjalteyri og hafði ljós-
myndavél og þóttist vera að taka
myndir. Stefán var illa settur
aumingja karlinn þvi aö hann var
svo mikiö bagaöur. Þarna fékk
hann nokkrar krónur fyrirfram
fyrir myndirnar og safnaöi dá-
litlu. En þar kom að hann gat ekki
sýnt neinar klisjur og þá fór að
versna i þvi. Hann stakk þá af
með norskum dalli til Noregs.
/
I grútarsúld
á Krossanesi
— Fékkst þú vinnu?
— Já, ég kom aö máli viö
norskan mann sem Holdö hét en
hann var þá með bræösluskip á
Krossanesi. Það gat brætt sildina
en ekki geymt gúanó ef mikið var.
Holdö varö siðar mektarmaöur.
og ráöherra i Noregi. Þá var á-
standið þannig að nokkrir menn
höfðu reynt aö vinna i lestinni i
grútarsútinum en allir gefist upp,
orðið blindir og alla vega ómögu-
legir. Ég bauðst til að reyna og
ætlaði mér ekki aö láta undan.
„Hann kom
til min
blessaður
strákurinn
hann Halldór
frá Laxnesi”
Fyrsti dagurinn var alveg ægileg-
ur en svo batnaði þetta svo aö ég
fann ekkert fyrir þvi fyrr en eftir
á. Ég hreinsaði alla lestina eins
vel og ég gat og Holdö mátti eiga
það aöhann virtiþað við mig að ég
gafst ekki upp þvi að eftir þetta
valdi hann mér besta verkið sem
hann haföi ráð á i landi. Kaupið
var 50 krónur á mánuði. Maður
átti að fæða sig sjálfur en fékk þó
ókeypis sild i matinn ef hún kom.
Svo litið fiskaðist um sumarið að
það var varla aö maður fengi sild
i soöið. baö var ekki mikið sem
maður lagði fyrir eftir sumarið.
Fór eigin götur og
stundum villigötur
— Segðu mér svolitiö af kynn-
um þinum við Þórberg.
— Já, það var einkennilegt með
hann Þórberg. Aö sumu leyti var
hann hálfgert skripi en aö ööru
leyti dálitiö skemmtilegur. Ég
kynntist honum fyrst er viö vor-
um i Kennaraskólanum og okkur
varð vel til vina. Hann fór samt
sinar eigin götur og þær stundum
villigötur — jafnvel þannig aö
timunum saman hafði hann ekk-
ert aö éta. Já, greyið, hann lenti
út i það aö fara i ævintýri meö
einhverri dömu og kom sveltandi
út úr þvi. Ég missti af honum
langtimum saman en þaö kom þó
ákaflega oft fyrir að ég gæfi hon-
um að éta og stundum tók ég hann
beinlinis i mina vörslu. Hann var
svo heimagangur hjá mér eftir að
ég stofnaði heimili.
Að fara Stigann
— Fórstu beint i menntaskól-
ann eftir Krossanesævintýrið?
— Nei, ég sat nú aldrei nema
einn vetur i honum. Ég tók mig
upp um haustið frá Akureyri og