Dagblaðið Vísir - DV - 16.12.1995, Blaðsíða 38

fréttir
LAUGARDAGUR 16. DESEMBER 1995
fréttir
eldra vina sonar míns og spurt hvort
hann væri hjá þeim og hvernig gengi
hjá syni þeirra. Þaö sem þarf er sam-
trygging foreldra. Það eru ekki bara
krakkar af vandræðaheimilum sem
nota fikniefni. Þetta er ekki bara ein-
staka krakki heldur er þetta mjög
stór hluti sem hefur prófað þetta.
Maður spyr sjáifan sig hver sé næst-
ur,“ segir faðir drengsins.
- Veltið þið fyrir ykkur hver seldi
syni ykkar flkniefni?
„Við vitum hvar hann fékk þessi
fikniefni. Það angrar okkur og það er
mikil kergja í manni en þeir sem
seldu syni okkar fikniefnin eru bara
vitlausir strákar á svipuðum aldri og
sonur okkar og ég finn til með þeim.
Það verður alltaf ákveðinn hópur í
þjóðfélaginu undir og þeir sem seldu
syni mínum fíkniefni eru bara að
fjármagna eigin neyslu. Þeir sem
flytja efnin inn eru fyrir löngu búnir
að gera þá háða þessu.“
Forgangsröðunin kolröng
. Eruð þið gröm eða hvernig er líð-
an ykkar nú?
„Gremjan beinist ekki að neinu
ákveðnu. Við viljum að foreldrar
vakni og átti sig á að við höfum ekki
efni á meiri missi. Við eigum til
dæmis tvo aðra drengi. Þetta er voða-
lega þungt högg til að gera manni
grein fyrir því að það er fleira í líf-
inu en að borga reikninga, koma
þaki yfir höfuðið og reyna að halda í
við lífsgæðakapphlaupið. Gremjan
hlýtur því að beinast gegn þessu lífs-
formi sem þjóðféjagið ætlar manni
að lifa eftir. Maður er reiður sjálfum
sér að hafa ekki fylgst betur með
barninu. Börnin segja manni ekki
hvað er að og sjálfur er maður of
upptekinn til að sjá hvað er að.
Ég veit að það eru margir í sömu
sporum og við hvað þetta varðar en
þegar svona áfall dynur á manni þá
sest maður niður og skoðar hlutina í
nýju ljósi og áttar sig á því að kerfið
er meingallað. Forgangsröðunin í
þjóðfélaginu, bæði hjá manni sjálfum
og kerfinu, verður svo augljós að
maður hneykslast. Það er búið að
draga úr eftirliti í tollinum, það er
búið að draga úr eftirliti hjá fikni-
efnadeildinni, dregið hefur verið úr
forvörnum, það er reyndar búið að
skera alls staðar niður þar sem hægt
er að skera niður. Ég man eftir því
þegar forvarnir gegn reykingum í
skólum skiluðu mjög góðum árangri.
Nú sér maður vart ungling án þess
að hann reyki. Þetta hlýtur að vera
miklu dýrara fyrir þjóðfélagið en
þegar forvarnimar voru í lagi.“
Þau segja það ekki koma sér á
óvart að umræður um breyttar
áherslur í baráttunni gegn fikniefn-
um séu að fara af stað á þingi núna -
fikniefnavandamálið sé eitt aðalum-
ræðuefnið í fjölmiðlutn í dag. Hins
vegar segir móðir drengsins það hafa
vakið athygli sina að þegar utandag-
skrárumræður á Alþingi um fíkni-
efnamál hafi verið sýndar í sjón-
varpsfréttum fyrr í vikunni þá hafi
aðeins örfáir þingmenn verið í þing-
sal og flestir þeirra hafi verið konur.
Slíkt sé forkastanlegt og lýsandi um
áhugaleysið sem ríkir um þessi mál
á Alþingi. í raun hafi þingmenn ver-
ið að ræða um börnin okkar og hún
hafi að minnsta kosti fengið það á til-
finninguna að fikniefni og baráttan
gegn þeim væri afgangsstærð í þjóð-
félaginu. „Ef um væri að ræða fiska
hefði þingsalurinn verið fullur. Við
ættum kannski að skíra börnin okk-
ar ýsu og þorsk, þá gerðist kannski
eitthvað."
„Ég veit ekki hvað þarf til að
menn vakni upp og átti sig á hve
vandamálið fer hratt vaxandi. Það
þurfa ekki að líða nema 10 ár þar til
við erum farin að fást við sama
vanda og menn eru að kljást við i ná-
grannalöndunum. Við erum að narta
í hælana á þessum þjóðum. Ég vildi
ekki standa í þeirra sporum og hafa
maður var sjálfur unglingur þá vildi
maður fá smáfrið frá foreldrum eða
að minnsta kosti geta dregið sig í hlé
frá þeim, þannig að ég veit ekki
hvort við hefðum getað hugsað betur
um hann. Þótt við gæfum honum aflt
sem okkur datt í hug að hægt væri
að gefa þá vfldi hann kannski eitt-
hvað aflt annað. Unglingar geta feng-
ið aflt í dag og fá allt. Tímarnir eru
aflt aðrir en þegar við vorum ung.
Það sem okkur finnst hins vegar
mest frábrugðið því sem var er þessi
„Hann var óvenju hress ungur
drengur og yfirleitt alltaf í góðu
skapi. Hann átti að vísu til að rífast
við okkur en hvaða unglingur rífst
ekki við foreldra sína til að fá smá
útrás. Hann var klár enda gekk hon-
um vel í skóla, var barngóður, sér-
staklega góður við bræður sína og
vildi öllum vel,“ segja foreldrar 16
ára unglings í viðtali við DV en þau
urðu fyrir þeirra hörmulegu lífs-
reynslu fyrir skömmu að sonur
þeirra svipti sig lífi.
Foreldrarnir féllust á að ræða við
DV til að reyna að varpa ljósi á
hvemig það atvikaðist að sonur
þeirra ákvað að grípa til jafn örvænt-
ingarfullra ráða o’g raun ber vitni.
Sérstaklega í ljósi þess að fyrir ligg-
ur að sonur þeirra hafði neytt
í framhaldsskóla. Hann átti stóran
kunningjahóp en vinir hans vom
fáir en góðir. Allt viðmót hans í okk-
ar garð varð til þess að við héldum
að allt væri í lagi.
Nú í sumar höfðum við aðeins los-
að um tauminn á honum, eftir að
hann varð sextán ára, og hann benti
okkur á að hann væri sjálfráða og
hann fékk að vera lengur úti um
helgar. Hann fór iðulega rpeð félög-
um sínum út að skemmta sér og kom
heim i seinna lagi - þrjú, ijögur eða
fimm - en kom alltaf heim. Okkur
þótti þetta í góðu lagi þar sem það
var sjaldnast vínlykt af honum þegar
hann kom heim. Við héldum að hann
drykki vart áfengi, hvað þá að hann
neytti fikniefna," segja foreldrarnir.
Af sögu foreldranna má heyra að
ágætlega en eftir jól skall á kennara-
verkfall. Þá byijuðu þeir félagarnir á
ný í hassinu og notuðu það talsvert
og okkur skilst að ansi margir nem-
endur hafi gert það sama. Hann
hætti um svipað leyti í íþróttum, en
hann hafði æft fótbolta og handbolta,
en um vorið tók hann samt glimr-
andi góð próf og komst inn í mennta-
skóla og var hinn ánægðasti. Um
sumarið fór hann að vinna og vinir
hans segja að um helgarnar hafi þeir
meðal annars reykt hass. Svo kom
verslunarmannahelgin og útihátíðin
á Uxa. Þeir félagarnir lásu greinar í
Extrablaðinu þar sem fjallað var um
alsælu á forkastanlegan máta. Ég var
hins vegar svo saklaus að ég hélt fyr-
irlestur yfir vinunum um skaðsemi
landadrykkju og bauðst til að fara í
geti drepist af því en E-raunveruleik-
inn er rétt að byrja og enginn veit
hvers konar langtímaáhrif þetta lyf
komi til með að hafa á heilann.“
„Ég veit um konu sem hringdi og
kvartaði yfir þessari grein og þeir
birtu aðra sem er mjög furðuleg og
öll út í spurningarmerkjum sem ung-
lingum hættir til að yfirsjást. Sú
grein var skrifuð undir fyrirsögninni
handfyfli af hamingju og náttúrlega
spurningarmerki á eftir og í lokin
komu loks nokkur varnaðarorð."
„Þessar greinar lásu vinirnir og
töldu óhætt að taka alsælu inn á
Uxa. Þar prófuðu þeir þetta fyrst og
þar voru víst ansi margir sem
gleyptu alsælu. Sonur okkar stund-
aði hins vegar skóla og var mjög góð-
ur í umgengni hér heima en sleppti
fram af sér beislinu um helgar og
notaði þá fíkniefni, fyrst hass og síð-
ar önnur efni án þess að við vissum
nokkuð um það.
Þessir sölumenn, sem eru að selja
alsælu, telja krökkum trú um að
þessar töflur séu hættulausar og eins
og vinur sonar okkar sagði þá lásu
þeir grein þar sem þeim fannst koma
fram að þetta væri hættulítið. Ungl-
ingar vita oft ekki betur en eiturlyf
eru alltaf eiturlyf, það vitum við eða
teljum okkur vita,“ segja foreldrarn-
ir.
Tók þrjár töflur
nóttu fyrir andlátið
„Fyrst eftir Uxa-hátíðina man ég
að hann var með einhver leiðindi.
Hann vildi hætta í vinnunni og taka
sér frí en við tókum það ekki í mál
og það varð ekkert meira úr því.
Seinni hlutá ágústmánaðar vann
hann svo eins og hestur áður en skól-
inn byrjaði. Honum gekk vel með
námið en þá byrjuðu strákamir aft-
ur að fikta með dópið og hann fór að
missa tíma og tíma úr í skólanum. í
byrjun nóvember sl. var svo haldið
ball í skólanum og þá veit ég að
hann notaði alsælu aftur og jafnvel
einhver önnur efni. Nokkmm vik-
um áður hafði hann byrjað að
reykja hass,
Þetta var farið að vinda upp á
sig upp á síðkastið og það var orð-
ið erfitt að koma honum fram úr
í skólann og svoleiðis. Hann var
orðinn skapmikill og viðskotaifl-
núna í nóvember en ég leit ekki á
þetta sem vísbendingu um að eitt-
hvað væri að heldur hélt ég bara að
þetta væru unglingsárin sem gerðu
þetta - við værum að skipta okkur of
mikið af honum og legðum of hart að
honum að halda áfram í skóla. Eftir
að hann dó fréttum við svo að hann
hefði tekið þrjár alsælutöflur á laug-
ardeginum, sömu helgina og hann
dó. Þeir höfðu líka verið að nota önn-
ur fíkniefni samhliða alsælunni en
ég veit ekki hver. Þá gerðist það í
fyrsta skipti að hann kom ekki heim
um nóttina heldur á hádegi á sunnu-
degi daginn eftir. Hann var fyrst með
leiðindi og fór út en kom svo heim
aftur og borðaði kvöldmat og fór aft-
ur út um kvöldið til kunningja sinna
aö spila á spil. Síðan kom hann heim
um tólfleytið og bauð okkur góða
nótt og morguninn eftir komum við
að honum látnum.
Það var ekkert í fari hans sem
beindi athygli okkar að því að eitt-
hvað væri að hjá honum og við eig-
um bæði erfitt með að skilja hvað
hrakti hann til að gera þetta. Það er
mjög misjafnt hvernig hörn eru.
Hann var mjög klár og vissi
mikið. Hann var alltaf á
fullu og gleypti í sig
heiminn. Mér fannst
oft eins og hann
vissi allt enda
las hann allt.
Hann var
kominn
dálít-
ið fram úr sér en virtist alltaf kátur
og glaður og lét aldrei á neinu bera.
Ef eitthvað hefur verið að honum,
sem mér finnst ólíklegt, hafa þessar
töflur gert útslagið. Reyndar vil ég
halda því fram að þær hafi gert út af
við hann fuflfrískan."
Foreldrarnir segjast hvorugir hafa
vitað mikið um fíkniefni og ástand
fikniefnamála hér á landi fyrr en eft-
ir að vinir sonar þeirra og kunningj-
ar hans fóru að segja þeim frá því
hvernig málum væri háttað í raun og
veru.
Unglingar sejgja allt
flæoandi í dopi
„Eins og krakkarnir tala um þetta
þá hafa fikniefni flætt hérna yfir síð-
an síðastliðið sumar og flestir, eða að
minnsta kosti mjög margir, hafa
prófað þau. Allt sem þeir þurfa að
gera er að hringja í símboðanúmer,
skilja eftir símanúmer og panta svo
það sem þeir vilja þegar

eiturlyfjasalinn hringir aftur. Þetta
höfum við verið að frétta frá vinum
sonar okkar og kunningjum eftir að
hann dó. Manni óar við þessu og
þess vegna segjum við okkar sögu nú
í þeirri von að eitthvað verði gert.
Við hefðum getað ákveðið að þegja
og lifa með þessu en þá hefði enginn
frétt af því hvernig ástandið er í
raun og veru og lát hans ekki haft
neinn tilgang. Fíkniefnasalar eru að
fá smávægilega dóma hér á landi, ári
eða jafnvel árum eftir að þeir fremja
afbrotið, og sleppa út eftir þriðjung
afplánunar. Svo kemur einhver
ógæfumaður og ætlar að ræna banka
og er dæmdur nokkrum klukku-
stundum seinna. Þetta er ekki nokk-
ur hemja.
Foreldrar þurfa að vakna
Okkur er enginn akkur í því að
ráðist sé inn í einhver fíkniefna-
hreiður og einhverjir smákallar
handteknir. Það er nauðsynlegt að
byrja frá grunni - vinna forvarnar-
starfið og fá kannski foreldrana og
unglingana með í það starf. Það
þarf hreinlega að troða því inn í
höfuðið á foreldrum að þeirra
barn geti líka verið í fikni-
efnaneyslu. Það er enginn
líklegur eða ólíklegur.
Annaðhvort neytir fólk
og unglingar fikniefna
eða ekki. Þótt sonur
i okkar hafi kannski
verið ýktur á marg-
an hátt og tékið
hlutina með
áhlaupi þá voru
vinir hans líka að
nota fikniefni
þannig að það
þarf að ná til
allra foreldra
svo þeir skilji
þétta og fylgist
með börnum
sínum. For-
eldrar þurfa
að eiga með
sér miklu
meira sam-
starf. Ég
hefði vilj-
að getað
hringt í
for-
það á samviskunni sem hefur gerst í
millitíðinni," segir faðir drengsins.
Af hverju
„Maður hefur verið ansi dofinn
undanfarið og ásakar sjálfan sig mik-
ið um að hafa ekki hugsað betur um
barnið. Maður hefur spurt sig ótal
sinnum „AF HVERJU?" Kannski
hefði verið hægt að bjarga honum á
einhvern hátt. Auðvitað hugsaði
maður vel um hann en þetta er svo
hröð veröld sem maður lifir í. Þegar
hann var lítill drengur fór hann með
okkur í ferðalög, innanlands sem til
útlanda. Síðustu ár höfum við hins
vegar verið að vinna mikið og þegar
svartsýna og neikvæða umræða sem
hefur verið einkennandi í þjóðfélag-
inu undanfarin ár. Það er ekki rætt
um annað en atvinnuleysi og hvað
allt sé ömurlegt. Það virðist ekkert
blasa við unglingum nema vonleysið.
Þeir eru að tala um að hætta í skóla
eða taka sér frí og þegar foreldrar
mótmæla þessu benda börnin á í
svartsýni að það sé ekkert fram und-
an. Samfélagið og við sjálf erum búin
að skapa þetta viðhorf. Þessu verður
að breyta og við foreldrar verðum að
gefa okkur tíma með börnunum okk-
ar. Það er margt annað hægt að gera
en að vera í vinnunni eða horfa á
sjónvarpið heima á kvöldin. -pp
„Þeir félagarnir lasu greinar i Extrablaðinu þar sem fjallað var um alsælu á forkastanlegan máta. Eg var hins vegar
svo saklaus að ég hélt fyrirlestur yfir vinunum um skaðsemi landadrykkju og bauðst tll að fara í ríkið fyrir son minn
og kaupa eina kippu af bjór,“ segir móðirin. Lögreglumaður, sem blaðamaður ræddi við um það leiti sem blaðið kom
út, hafði áhyggjur af því sem kom þar fram og eftir að hann hafði haft samband við íþrótta- og tómstundaráð Reykja-
víkur stöðvaði ÍTR dreyfingu blaðsins á sínum stöðum. DV-mynd GVA
þriggja alsælutaflna degi áður en
hann lést. Vona þau að þetta viðtal
verði til að unglingar og foreldrar
átti sig á nauðsyn þess að ræða sam-
an og ráðamenn og aðrir geri sér
grein fyrir hve stór fikniefnavandinn
er og hve nauðsynlegt er að bregðast
rétt við nú áður en það verður of
seint. Foreldrarnir vilja siður koma
fram undir nafni og er orðið við ósk
þeirra hér.
Fyrirmyndarunglingur
í augum foreldranna
Þeir sem þekktu til drengsins, sem
um ræðir, trúðu þvi seint að hann
myndi binda enda á líf sitt eins og
raun bar vitni.
„Eins og líf hans blasti við okkur
var hann fyrirmyndarunglingur.
Hann kom alltaf heim í kvöldmat og
á réttum tíma heim á kvöldin á virk-
um dögum þegar skóli var daginn
eftir. Hann lauk góðum samræmdum
prófum í fyrravor og var nýbyrjaður
drengurinn hlaut frjálst en agað upp-
eldi, ekki ósvipað því sem gengur og
gerist í dag og sá sem þetta skrifar
kannast sjálfur við frá sínum ungl-
ingsárum fyrir 10 til 15 árum. Gert
var vel við hann á heimilinu, honum
gefið visst frelsi en hann látinn vita
ef hann fór út fyrir þær afmörkuðu
brautir sem teljast eðlilegar. Eftir
andlát drengsins kom hins vegar í
ljós að foreldrar hans vissu aðeins
hluta sannleikans.
Nokkrum dögum eftir andlátið
komu vinir og kunningjar piltsins
heim til foreldra hans og sögðu þeim
frá því að strákurinn þeirra hefði
ásamt þeim verið að fikta við fikni-
efni.
Leiddist út í
fíkniefnaneyslu
„Eins og krakkarnir sögðu okkur
frá byrjuðu þeir aö fikta við að
reykja hass sumarið 1994. Um haust-
ið fór hann í skólann á ný og gekk
ríkið fyrir son minn og kaupa eina
kippu af bjór,“ segir móðirin.
Alsæla sögð skaðlaus
í Extra-blaðinu er sagt frá estacy
- alsælu - E eða efnaheitinu
MDMA. Farið er út í efnafræðina á
illskiljanlegan máta og jákvæðum
orðum farið um alsælu. Þá segir:
„Lengi var talið að MDMA ylli eng-
um skaðlegum aukaverkunum og
þegar það komst fyrst á dópmarkað-
inn náði það skjótri útbreiðslu á
þessu orðspori.“ Án þess að eyða
orði í að segja að efnið sé skaðlegt
segir strax á eftir: „ En framleiðsla
MDMA er dýr og flókin. Þess vegna
hafa óprúttnir dópsalar stytt sér
framleiðsluleið og selja pillur með
MDA eða MDE blöndum, eða ein-
hverju öðru eins og amfetamíni og
ketamíni." Og áfram heldur umfjöll-
unin og næst varnaðarorðum kemst
greinarhöfundur þegar hann segir:
„Það er búið að segja svo oft að al-
sælan sé hættulaust lyf og enginn
c

# ía «*•«•«
*£&»***»• +
, «*•» *• «Í m M f
ttííS?'.*61" „• iBté&*><*»•
t* m ■ygit,
x* ^ r,. ksnil rJÍ*}#' I

feíSSgsSi'
teír-Srssgss:
Htet* «* ""zrJZ Ítj krti' ' **
m I
Drengurinn og vinir hans lásu sér til um alsælu og töldu í kjölfarið óhætt að
taka.alsælu inn á Uxa. Þar prófuðu þeir þetta fyrst og þar voru víst ansi
margir sem gleyptu alsælu, segir móðir drengsins. DV-mynd ÞÖK
Hörmulegar afleiðingar alsæluneyslu gera vart við sig á íslandi:
Alsælan gerði út af við son okkar
■ m* ■ ■ m W m m m u m m wmm m m m m m m m
- segja foreldrar 16 ára unglings sem svipti sig lífi degi eftir neyslu alsælu