Dagblaðið Vísir - DV - 16.12.1995, Blaðsíða 46

50
LAUGARDAGUR 16. DESEMBER 1995 UV
----------/■ ' ' ■ ■ " .......
Itarleg úttekt á umfjöllun erlendra fjölmiðla um fíkniefnið ecstacy:
Eiturpilla unga
fólksins er alsæla
Eyþór Eðvardsson, DV, Hollandi
Hið svokallaða Ecstacy, XTC eða
alsæla, var fundið upp í lok síðustu
aldar af þýska lyfjafyrirtækinu
Merck þegar gerðar voru tilraunir
með olíu úr múskati. Á þeim tíma
var Merck framarlega í flokki fyrir-
tækja sem framleiddu hágæða-morf-
ín. Merck prófaði lyfið fyrst á sjúkl-
ingum árið 1912 en það var ekki sett
í framleiðslu.
Mörgum árum seinna voru gerð-
ar tilraunir með efnið í Bandaríkj-
unum þar sem það var notað til að
draga úr matarlyst og til að fá fólk
til að opna sig og segja sannleikann.
Eftir 1970 var efnið notað i stórum
stíl til sállækninga og fullyrt var að
einn tími í meðferð með ecstacy
gæfi betri árangur en fjögurra mán-
aða meðferð án ecstacy.
Árið 1985 var bannað að nota efn-
ið í meðferðarskyni því að rann-
sóknir á dýrum sýndu að það gat
haft skaðleg áhrif á taugakerfið.
Meðferðarlegt mikilvægi þess var
einnig umdeilt og það talið valda
þunglyndi og svefntruflunum. Auk
þess voru nokkur dauðsföll skráð
vegna neyslu á efninu.
Þrátt fyrir forvarnaraðgerðir end-
aði lyfið á almennum markaði og
náði fljótt fótfestu í evrópska partí-
heiminum þar sem það síðar hlaut
nafnið ecstacy, STC, E eða alsæla
eins og það hefur verið kallað á ís-
lensku.
Talið skaðlítið í fyrstu
Fyrst í stað var efnisins aðallega
neytt af einstaklingum í listaheim-
inum sem tóku því fegins hendi í
staðinn fyrir sterkari efni. Efnið var
í fyrstu talið frekar skaðlaust og í
blaðagreinum frá þeim tíma er því
lýst, m.a. af þeim sem börðust gegn
eiturlyfjanotkun, sem saklausu efni
sem „geri menn eingöngu betri“.
Margir vonuðust einnig til þess að
efnið leysti hættulegri lyf eins og
kókaín og heróín af hólmi.
í dag er alsæla skemmtanalyf
ungu kynslóðarinnar númer eitt,
lyfið sem tengir fólk saman, gerir
mann opnari og lætur manni líða
vel: Alsæla.
En þetta er ekki nema hálfur
sannleikurinn á draumalyfinu sem
sumir kalla dauðalyfið. Enginn veit
raunveruleg áhrif efnisins sem bara
í Hollandi og Bretlandi hefur kostað
tugi mannslífa.
Framleiðslan á XTC
Yfirvöld, alls staðar í heiminum
þar sem XTC-markaðurinn hefur
náð að skjóta rótum, standa algjör-
lega varnarlaus gagnvart vandamál-
inu. í Hollandi hefur lögreglan að
vísu náð að loka nokkrum stórum
XTC-verksmiðjum. Þar á meðal var
ein sem framleiddi 250.000 pillur á
dag. En þær eru fleiri og st&rri sem
standa opnar.
Framleiðslukostnaður hverrar
pillu er á bilinu 16-18 krónur. Götu-
verð á pillu í Hollandi er um 1000-
1200 kr. (25-30 gyllini) og hægt er að
fá afslátt ef meira magn er keypt.
Framleiðsla efnisins er einföld og
nauðsynleg tæki taka lítið pláss sem
þýðir að hægt er að framleiða efnið
næstum því hvar sem er. Heildar-
fjárfesting í útbúnaði til framleiðslu
kostar ekki meira en tæplega millj-
ón krónur íslenskar. Nauðsynleg
efni eru flestum aðgengileg.
Það þarf því ekki að koma á óvart
þótt eiturlyfjamafían leggi mikla
áherslu á að markaðssetja efnið.
Markaðurinn, í Hollandi einu, velt-
ir milljörðum gyllina árlega og er
framleiðslan ekki bara fyrir innan-
landsmarkað þvi hluti af þeirri al-
sælu sem kemur á markað hérlend-
is er framleiddur, eða að minnsta
kosti keyptur, í Hollandi.
Það sem neytendur
upplifa af XTC
Reynslan í Hollandi sýnir að flest-
ar XTC-pillur sem seldar eru á göt-
unni innihalda um 75-135 milli-
grömm af virku efni MDMA. Sá sem
tekur inn eina XTC-pillu sem inni-
heldur um 100 mg upplifir eftir
20-60 mlnútur eftirfarandi áhrif:
Fyrst veikan fiðring og menn hitna.
Síðan finna menn fyrir aukinni
„orku“ og matarlyst minnkar. Fé-
lagslegar hömlur minnka og menn
skynja sig frjálsari, eftirtekt eykst
og verður ákafari og beinist að öðru
fólki. Sjónop víkkar, blóðþrýstingur
eykst, púls hækkar og vart getur
orðið ógleði. Áhrif efnisins vara í
fjórar til átta klukkustundir.
Úfyrirsjáanlegar
hliðarverkanir
Ýmiss konar hliðarverkanir geta
fylgt neyslunni, kvíði, eirðarleysi,
höfuðverkur, svimi, þreyta,
hræðsluköst, svefntruflanir, þung-
lyndi, ofskynjanir og erfiðleikar við
stjórnun hreyflnga. Hætta er á and-
legri fíkn ef efnisins er neytt reglu-
lega.
í breska blaðinu The Sunday
Times birtist á síðasta ári grein um
skaðsemi efnisins og til viðbótar við
ofangreind atriði þá eru líkamlegar
aíleiðingar neyslunnar ofhitnun llk-
amans, oföndun, örmögnun,
skemmdir í heilavef og á miðtauga-
kerfinu. Sálfræðilegar afleiðingar
neyslunnar eru: lítið sjálfstraust,
einbeitingarörðugleikar, minnisörð-
ugleikar og tilhneigingar til sjálfs-
morðs.
Neysluvenjur
Rannsóknir í Hollandi sýna að
áhrif efnisins á neytandann ráðast
mikið af því umhverfi og stemningu
sem viðkomandi er í þegar þess er
neytt.
Greina má tvenns konar neyslu-
munstur hjá XTC-neytendum. Ann-
ars vegar eru þeir sem neyta efnis-
ins nokkuð oft og í skamman tíma
og draga síðan úr neyslunni. Hins
vegar eru þeir sem taka pilluna
sjaldan en reglulega yfir lengri
tíma.
Einnig hafa verið greindir tveir
hópar neytenda. Annars vegar þeir
sem neyta pillunnar í fámennum
hópi með það markmið að fá fram
tilfinningu um „náin persónuleg
tengsl“ og „dýpri sjálfsinnsýn".
Hins vegar þeir sem neyta pillunnar
vegna örvandi áhrifa hennar og
gjarnan í þeim tilgangi að örva
skemmtanalífið.
Neytendur XTC fullyrða að kyn-
orkan hjá þeim aukist við neyslu
efnisins. Rannsóknir benda til að
efniö dragi úr hömlum fólks en sér-
fræðingar fullyrða á móti að getu-
leysi geti fylgt í kjölfar neyslu XTC.
Stórneytendum fjölgar
Rannsókn frá árinu 1994 sýnir að
30 þúsund einstaklingar eða 3%
allra hollenskra unglinga eldri en 12
ára hafa prófað XTC. Fjöldi „stórn-
eytenda" fer vaxandi og meira
magns er neytt í hvert skipti. Allt
að 15 pillur á einni nóttu þykir ekki
mikið hjá sumum. Áætlað er að
bara í Amsterdam séu ekki færri en
ca tíu þúsund XTC-neytendur.
Neytendur verða ekki líkamlega
háðir efninu heldur andlega. Hin
,jákvæða“ reynsla sem margir
verða fyrir vegna neyslu efnisins
(gjarnan í fyrsta skipti), m.a. vegna
góðra tengsla við vini eða vinkonur,
getur orðið tilefni þess að reyna aft-
ur og aftur. Eftir vissan tíma telja
menn að slíkt sé ekki hægt að skapa
nema undir áhrifum efnisins og þf
verulegu magni þess.
Mjög skaðlegt
unglingum
Algengur misskilningur er a(
XTC leiði ekki til neyslu sterkari
efna. Staðreyndin er hins vegar sú
að sérfræðingar sem hafa fylgst með
neytendum XTC fullyrða að ekkert
eiturefni á markaðnum hvetji meira
til neyslu á sterkari efnum en XTC.
Það sé því eitt varasamasta lyfið
fyrir byrjendur. Ástæðuna má rekja
til jákvæðrar upplifunar af efninu
og vitneskjunnar um að efnið sé
flokkað sem „sterkt" efni og því vilji
menn prófa önnur efni í þeim
flokki.
Sérfræðingar fullyrða að neytend-
ur á aldrinum 13-15 ára eigi á hættu
að lenda í miklum vandræðum ef
um talsverða XTC-neyslu er að
ræða. Á þeim aldri er tilfinningalif-
ið í mikiivægri taugalíffræðilegri
mótun sem er mjög viðkvæm fyrir
utanaðkomandi efnafræðilegri rösk-
un. Slíkar truflanir koma fram t.d. í
ákveðni,'velliðan, skapferli, hvatn-
ingu, ástúð og tjáningu tilfinninga.
Þrátt fyrir sýnilegar afleiðingar
alsælu eru enn margir sem halda
fram sakleysi efnisins. Það var hins
vegar ekki fyrr en árið 1993 sem
menn fóru að sjá samhengið á milli
neyslunnar á XTC og dauðsfallanna.
Frá þeim tíma og þar til nú er
hægt að tengja andlát tuga unglinga
við neyslu XTC í Bretlandi og Holl-
andi. Það er bara toppurinn á ísjak-
anum því þúsundir hafa þurft að
leita sér læknisaðstoðar eftir neyslu
efnisins og margir hafa þurft á líf-
færaígræðslu að halda til að eiga
lífsvon.
í raun vekur það furðu að alsælu-
neyslan skuli ekki hafa kostað fleiri
mannslíf en raun ber vitni. Það
verður að segjast eins og er að
áfengi og tóbak drepur fleiri árlega.
Á móti kemur að það þarf ekki
nema eina alsælupillu til að drepa
j Áhrif:
Áhrifin eru persónubundin.
Fyrstu áhrif eru vellíðan en svo finnur neytandinn fyrir aukinni
orku sem hann veröur að fá útrás fyrir.
Hjá sumum koma áhrifin strax, hjá öðrum eftir hálfa
klukkustund eða jafnvel seinna. Árhifin geta varað í 3 til 6
klukkustundir.
Neytendur sjá oft ofsjónir í litum og formum. Þeir heyra eitthvaö
sem ekki á sér stoð í raunveruleikanum.
Ofvirkni.
Minnkandi sjáöldur, jafnvægisvandræði, trufluð sjónskynjun og
stífir kjálkavöövar.
j flfleiðingar:
Sambærileg fráhvarfseinkenni og eftir viðvarandi
amfetamínneyslu.
Neytendur veröa sljóir, syfjaðir og þungir.
Þunglyndi á háu stigi sem oft leiðir til sjálfsmorðshugleiðinga.
Stífleiki í vöðvum sem getur endað með krampa.
Blóðþrýstingslækkun og hjartsláttaróregla.
Eituráhrif á nýru.
Áhrif á stjórnstöö líkamshita sem getur leitt til ofhitnunar.
Ofsóknarbrjálæöi og lystarleysi.
í fyrstu töldu menn að alsæla væri rétta lyfið sem væri algjörlega hættulaust og myndi leysa kókaín og amfetamín
af hólmi. Annað kom á daginn. Tugir hafa látist ■ Bretlandi og Hollandi.