Dagblaðið Vísir - DV - 01.06.1996, Qupperneq 12

i2 erlend bóksjá
LAUGARDAGUR 1. JÚNÍ 1996 1 iV
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsógur:
1. Joanna Trollope:
The Best of Friends.
2. Nlck Hornby:
High Rdellty.
3. Robert Harris:
Enlgma.
4. Davld Lodge:
Therapy.
5. Rosamunde Pilcher:
Coming Home.
6. Jostein Gaarder:
Sophie’s World.
7. Stephen Klng:
Mouse on the Mile.
8. Kate Atklnson:
Behind the Scenes at the Museum.
9. Kazuo Ishlguro:
The Unconsoled.
10. Stephen Klng:
The Two Dead Girls.
Rit almenns eölis:
1. Seamus Heaney:
The Splrit Level.
2. Isabel Allende:
Paula.
3. Lorenzo Carcaterra:
Sleepers.
4. Wlll Hutton:
The State We’re In.
5. John Gray:
Men Are from Mars, Women Are from
Venus.
6. Graham Hancock:
Rngerprlnts of the Gods.
7. John Cole:
As It Seemed to Me.
8. J. Redfleld & C. Adrienne:
The Celestlne Prophecy
Experlmentlal Gulde.
9. Janlne Pourroy:
Behlnd the Scenes at ER.
10. Alan Bennett:
Writing Home.
(Byggt á The Sunday Tlmes)
Danmörk
1. Jane Austen:
Fornuft og felelse.
2. Jung Chang:
Vllde svaner.
3. Llse Norgaard:
Kun en plge.
4. Nat Howthorne:
Den flammende bogstav.
5. Terry McMlllan:
Andenód.
6. Llse Norgaard:
De sendte en dame.
7. Peter Hoeg:
De máske egnede.
(Byggt á Politlken Sendag)
Éf ^ ■ ■■
visindi
Skáldsaga fær tíu
milljóna verðlaun
Það færist í vöxt á vesturlöndum
að öflug stórfyrirtæki leggi fram fé
til menningarmála. Að því er skáld-
skapinn varðar gerist þetta æ oftar
með þeim hætti að slíkt fyrirtæki
kostar bókmenntaverðlaun sem
bera nafn þess, og eru þar oft veru-
legir fjármunir í spilinu. Breski
Bookerinn er vel þekkt dæmi um
slíkt, en þau verðlaun draga nafn
sitt af breska fyrirtækinu Booker
sem hefur frá upphafi greitt verð-
launaféð, rúmlega tvær milljónir
króna á ári. Whitbread leggur fram
enn meira fé til annarra bók-
menntaverðlauna, sem bera nafn
þess fyrirtækis, og þannig mætti
áfram telja.
Nú hefur írskt ráðgjafar- og hag-
fræðingarfyrirtæki, IMPAC, hrund-
ið af stað nýjum alþjóðlegum verð-
launum þar sem í húfi eru hvorki
meira né minna en eitt hundrað
þúsund sterlingspund, en það gerir
ríflega tíu milljónir íslenskra króna.
Verðlaunin nefnast á ensku IMPAC
Dublin Award og verða afhent ár-
lega við hátiðlega athöfn í hinum
fræga Trinity háskóla í Dublin á ír-
landi - í fyrsta sinn síðar í þessum
mánuði.
Sjö keppinautar
Þessi nýju bókmenntaverðlaun
eru veitt fyrir skáldverk sem birt
eru á ensku - frumsamin eða þýdd.
Mikill fjöldi bóka var tilnefndur, að
sjálfsögðu, en á lokasprettinum
komu aðeins sjö til álita - flest verk
eftir kunna rithöfunda.
Ghosts, eftir Irann John Banville,
kom út árið 1993 og hefur víða hlot-
ið lof. Sögumaðurinn er eins konar
Kaliban sem hefur búið um sig á
IMPAC-verðlaunin verða afhent í
Dublin.
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
eyðieyju, en fær síðan óvenjulega
skipbrotsmenn í heimsókn.
The Following Story er stutt
skáldsaga Hollendingsins kunna,
Cees Nootebooms, og hefur að
geyma vangaveltur og endurminn-
ingar bókmenntakennara á efri
árum.
í The Gospel According to Jesus
Christ segir portúgalski höfundur-
inn Jose Saramaga frá ævi Jesús í
skáldsöguformi.
A Way in the World er nýleg
skáldsaga V.S. Naipauls, sem er ætt-
aður frá Trinidad, og fjallar ekki
síst um vanda rithöfundarins.
í skáldsögunni The Laws segir
Connie Palmen, Hollandi, frá sam-
bandi konu nokkurrar við sjö karl-
menn. Away er hins vegar ættar-
saga eftir kandadískan rithöfund,
Jane Urquhart, og gerist að mestu á
írlandi.
Frumbyggjar
Sjöunda bókin á lokalistanum, og
sú sem hlýtur þessi nýju verðlaun
fyrsta sinni, nefnist Remembering
Babylon og er eftir kunnan ástralsk-
an rithöfund, David Malouf. Hún
kom út árið 1993 og var þá tilnefnd
til nokkurra verðlauna, þar á meðal
Bookerins, en hlaut engin þeirra -
fyrr en nú.
Malouf, sem er 63 ára, hóf rithöf-
undaferil sinn sem ljóðskáld og náði
viðurkenningu sem slíkur. Á miðj-
um áttunda áratugnum sneri hann
sér að sagnagerð, einnig með góðum
árangri - 1 skáldsögum á borð við
The Imaginary Life (1978) og The
Great World (1991).
Remembering Babylon gerist í
þorpi landnema í Queensland í
Ástralíu um miðja síðustu öld og
hefst þegar illa haldin og skelfingu
lostin mannvera nálgast byggðina.
Hér reynist vera á ferðinni ungur
maður, Gemmy Fairley, sem varð
skipreika sem barn, en bjargað af
frumbyggjum og alinn upp á meðal
þeirra. Koma hans veldur ótta og ör-
yggisleysi meðal landnemanna, sem
hafa engan skilning á menningu eða
lífsháttum frumbyggjanna, og kallar
fram margt hið versta í fari ný-
lenduherranna.
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. Mary Higgins Clark:
Let Me Call You Sweetheart.
2. Stephen Klng:
The Green Mlle: The Two Dead Glrls.
3. Robert Ludlum:
The Apocalypse Watch.
4. Davld Guterson:
Snow Falllng on Cedars.
5. Nora Roberts:
True Betrayals.
6. Belva Plaln:
The Carousel.
7. Stephen King:
The Green Mlle: The Mouse on
the Mile.
8. John Sandford:
Mlnd Prey.
9. John Grisham:
The Rainmaker.
10. Anne Tyler:
Ladder of Years.
11. Maeve Binchy:
The Glass Lake.
12. Jane Smliey:
Moo.
13. Anne Rice:
Taltos.
14. Wllllam Dlehl:
Primal Fear.
15. Catherine Coulter:
The Cove.
Rit almenns eölis:
1. Mary Pipher:
Revlving Ophelia.
2. James Carville:
We're Right, They’re Wrong.
3. Ann Rule:
Dead by Sunset.
4. Mary Karr:
The Llar’s Club.
5. Helen Prejean:
Dead Man Walking.
6. Lorenzo Carcaterra:
Sleepers.
7. Thomas Cahlll:
How the Irish Saved Civlllzation.
8. Isabel Allende:
Paula.
9. Oliver Sacks:
An Anthropologist on Mars.
10. Rlchard Preston:
The Hot Zone.
11. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
12. Robert Fulghum:
From Beglnnlng to End.
13. B.J. Eadie & C. Taylor:
Embraced by the Llght.
14. Bailey White:
Sleeping at the Starlite Motel.
15. Thomas Moore:
Care of the Soul.
(Byggt á New York Times
Book Revlew)
I
I
1
Lífkoss
blóðsugunnar
Efni sem flnnst í munnvatni
hinnar blóðþyrstu blóðsuguleð-
urblöku kann að vera hin mesta
blessun fyrir þá sem þjást af
hjarta- og æðasjúkdómum. í
munnvatninu hafa vísindamenn
fundið efni sem kemur í veg fyr-
ir að blóðið storkni. Efnið hefur
fengið nafnið drakúlín og verið
\ er að rannsaka notkunarmögu-
leika þess í lyfjum.
Efni þetta virkar samstundis,
| ólíkt öðrum þekktum efnum sem
koma í veg fyrir blóöstorknun,
og það gegnir mikilvægu hlut-
J verki þegar leðurblakan sýgur
blóð úr bráð sinni. Sú aðgerð get-
ur tekið allt að hálftíma og á
meðan þarf blóðið að renna vel.
Erfðabættur
pilsner
Vísindamenn á rannsóknar-
j stofum breskra brugghúsa hafa
búið til nýja tegund pilsners sem
inniheldur meira áfengismagn
en aðrar og var það gert meö að-
: stoð erfðatækninnar. Þegar hefur
í verið leyft að setja pilsner þenn-
an, Nutfield Lyte, á markað.
Vísindamennimir fluttu gen
• úr bakaragri yfir í ölger til þess
; að fá meira áfengismagn án þess
| að breyta bragðinu. Sérfræöingar
segja að nýja ölið smakkist prýði-
| lega.
Umsjón
Gufilaugur Bergmundsson
Tónlist og myndmennt
bæta lestrarkunnáttuna
diner og félagar hans segja í grein í
vísindaritinu Nature.
Gardiner, sem er lífeðlisfræðing-
ur að mennt og kennir jafnframt
tónlist, segir að bömunum hafi ver-
ið kennt að syngja eftir ungversku
kerfi sem var þróað fyrir sextíu
árum og byggist á skipulagi og
aga.
„Það er ætlast til að þau læri
að syngja í hópi í réttri tón-
hæð og í takt í réttri tónhæð
og með tilfinningalegri
næmni,“ segir hann. „Þetta
er mjög skipulagt en að þvi
er virðist einnig mjög
skemmtilegt."
Á öðru ári er börnunum
kennt að lesa nótur.
Börnunum var einnig kennt að
mála og þau vörðu nokkrum tíma
í formsköpun.
Gardiner leggur áherslu á að
börnin, sem tóku þátt í rannsókn-
inni, séu ósköp venjuleg á allan
hátt. „Þetta eru ekki krakkar sem
búa í úthverfi háskólabæjar," segir
hann.
Gardiner sérhæfir sig í rannsókn-
um á heilanum og hann segir að
niöurstöðurnar veiti innsýn í
hvernig heilinn starfi. Hann segir
engan vafa leika á að færni í tónlist
og stærðfræði séu nábúar í heilan-
um.
„Tökum Einstein sem dæmi. Það
er vitað að hann hafði yndi af því að
leika á fiðlu.“
Börn sem fá umframtilsögn í tón-
list og myndlist auka ekki aðeins á
þekkingu sína og færni í þessum
greinum einum heldur bæta þau um
leið getu sína í lestri, skrift og
reikningi, undirstöðugreinum allr-
ar skólagöngu.
Að sögn bandarískra vís-
indamanna, sem skýrðu frá
þessum niðurstöðum sínum
fyrir skömmu, renna þær
stoðum undir kenningar þess
efnis að geta í stærðfræði og
tónlist séu tengdar á ein-
hvern hátt. Þeir segja að
hvetja eigi foreldra og skóla-
menn til að bæta kennslu í
tónlist og myndlist við nám
barnanna.
„Þetta færir heim raun-
verulegar sönnur á því að
þjálfun í listgreinum getur
haft áhrif á framfarir í lær-
dómi í öðrum greinum,“ seg-
ir Martin Gardiner sem
stjórnar rannsóknum við tón-
listarskólann í borginni
Providence á Rhode Island.
Gardiner og samstarfs-
menn hans prófuðu 96 skóla-
börn á aldrinum fimm til sjö
ára. Helmingur þeirra fékk
eina klukkustund aukalega í
bæði tónlist og sjónmennt en hinir
nutu aðeins venjulegrar kennslu í
tónlist og teikningu.
Vísindamennimir prófuðu nem-
endurna og báru niðurstöður próf-
anna saman við próf sem krakkarn-
ir höfðu tekið árið á undan, á með-
an þeir voru enn í leikskóla. Börnin
sem fengu viðbótarklukkustundina
í tónlist og myndmennt sýndu
greinilega framför í stærðfræðigetu.
Einu gilti hvort þau voru í meðal-
lagi, undir meðallagi eða yfir á með-
an þau voru í leikskólanum.
Aukinheldur gerðist þaö hjá þeim
börnum sem voru undir meðallagi í
lestrargetu í leikskóla að þau bættu
sig mjög og náðu því að vera lesar-
ar í meðallagi, ef þau sóttu aukatím-
ana í listgreinunum, að þvf er Gar-
Hér og þar
samtímis
Margur önnum kafmn nútíma-
| maðurinn vildi gjaman geta ver-
ið á tveimur stöðum í einu en
: það stoðar lítið að gæla við slíka
hugmynd. Að minnsta kosti ekki
enn sem komið er, nema maður
sé beryllíumatóm.
Vísindamönnum vestur í
j Bandaríkjunum tókst að ein-
angra eina beryllíumjón (en jón
! er atóm sem hefur misst aðra af
tveimur rafeindum sínum) í raf-
segulgildru og síðan kældu þeir
hana næstum niður að algjöru
frostmarki með leysigeislum.
| Þeim tókst svo leika sér með þá
rafeind sem eftir var, þannig að
hún gat verið á tveimur stöðum í
einu.
Frá þessu er skýrt í nýju hefti
! timaritsins Science.
Furðulegt kvikindi
I
Steingervingur af mjög furðu-
Ilegu kvikindi, sem lifði fyrir 450
milljónum ára, hefur verið graf-
inn upp. Leifar skepnu þessarar
hafa aldrei fundist áður og á
meðan vísindamenn velta fyrir
sér hvernig þeir eigi að flokka
hana, kalla þeir hana einfaldlega
Sue. Dýrið lifði í köldum og
grunnum höfum þar sem nú er
Suður-Afríka.
„Þetta er mjög furðulegt," seg-
ir Richard Aldridge, steingerv-
ingafræðingur við háskólann í
Leicester á Englandi. „Dýrið hef-
ur mörg einkenni liðfætlu. Það
kann að vera fjarskyldur ættingi
rækjunnar en það er líka mjög
ormalegt."