Dagblaðið Vísir - DV - 19.04.1997, Qupperneq 10

10
LAUGARDAGUR 19. APRÍL 1997 JjV
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLT111,105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sfmi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: (SAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Víðerni í þjóðgarði
Hæstiréttur hefur staðfest héraðsdóm um, að hreppar
í Húnaþingi og Skagafirði eigi ekki Auðkúlu- og Eyvind-
arstaðaheiði og fái því ekki bætur fyrir landnot Lands-
virkjunar. Þar með er staðfest hin almenna regla, að af-
réttir hálendisins séu almenningur utan eignaréttar.
Dómurinn er mikilvægt skref í valdatöku þjóðarinnar
á hálendi landsins og friðun þess. Næstu skref munu
meðal annars felast í að reyna að hindra, að norðlenzk-
ir hreppar slái eign sinni á Hveravelli og komi þar upp
umfangsmiklum hótel- og veitingarekstri.
Hinar ósnortnu viðáttur landsins eru mikilvæg auð-
lind, sem okkur ber að varðveita og skila til afkomend-
anna. Fyrst og fremst ber okkur að koma í veg fyrir, að
þar sé landi raskað og reist mannvirki, án þess að það
fái ýtarlega skoðun sæmilega náttúruvænna stofnana.
Þingsályktunartillaga frá Kvennalistanum gerir ráð
fyrir, að hugtakið ósnortið víðemi verði skilgreint og
kortlögð svæðin, sem falli undir það. Ennfremur verði
settar reglur um varðveizlu og nýtingu svæðanna og
ekki rasað að framkvæmdum, fyrr en að því loknu.
Markmið þjóðarinnar hlýtur að vera, að óbyggðir
landsins verði að friðlýstum þjóðgarði náttúruverndar
og útivistar. Það felur í sér, að vandað verði til orku-
framkvæmda og orkuflutnings á svæðunum, svo og til
allra mannvirkja, sem tengjast ferðaþjónustu.
Mikilvægt er, að öll mannvirki ferðaþjónustu séu stað-
sett og hönnuð á þann hátt, að þau trufli sem minnst þau
verðmæti, sem fólk sækist eftir, þegar það leitar á vit
kyrrðar og einveru í ósnortnu víðerni hálendisins.
Hveravellir mega ekki verða undantekning á þessu.
Uppistöðulón þurfa að vera vistvæn og orkuver að fela
sig í landslaginu. Grafa ber háspennulínur í jörð og fella
sumarvegi að landi. Upprekstur búfjár á öll móbergs-
svæði hálendisins ætti að leggja af og gefa landinu lang-
vinnan frið til að jafna sig eftir fyrri ofbeit.
Eðlilegt er, að óbyggðimar verði settar undir eina
skipulagsstjórn. Hins vegar væri óráð, að hreppar í ná-
grenni hálendisins fái meiri itök í slfkri stjórn en sveit-
arfélög í þéttbýli, því að viðhorf í hinum fyrrnefndu reyn-
ast stundum markast af eiginhagsmunum á svæðinu.
Hins vegar eru núverandi skipulagsstjórn ríkisins og
umhverfisráðuneyti ekki í stakk búin til að taka að sér
hlutverkið. Komið hefur í ljós á síðustu árum, að þess-
um stofnunum er ekki treystandi til að gæta hagsmuna
náttúruverndar gegn hagsmunum gæludýra kerfisins.
Umhverfisráðuneytið hefur til dæmis alltaf reynzt til-
búið að styðja ýtrustu sérhagsmuni í landbúnaði, svo
sem að Svínavatnshreppur fari með skipulagsvöld á
Hveravöllum. Þannig hefur ráðuneytið unnið að þvi að
koma valdinu í hendur þeirra, sem ábyrgð bera á ofbeit.
Landgræðslan og Rannsóknastofnun landbúnaðarins
hafa nýlega staðfest, að umtalsvert jarðvegsrof geisar á
um 40% ails íslands, mest á móbergssvæðum hálendis-
ins. Þetta staðfestir áratuga gamlar niðurstöður af gróð-
urkortagerð og þarf því ekki að koma neinum á óvart.
Rannsóknin leiddi í ljós, að hálendið og flestar afrétt-
ir þola alls ekki búfé, ekki einu sinni skammtaða beit.
Undantekningin er norðurhluti borgfirzkra afrétta og
vesturhluti húnvetnskra. Verst farnar eru allar afréttir
Sunnlendinga, Skagfirðinga, Eyfirðinga og Suður-Þing-
eyinga.
Niðurstaða Hæstaréttar um almenning á Auðkúlu- og
Eyvindarstaðaheiði ætti að geta flýtt fyrir stofnun þjóð-
garðs um ósnortið víðemi í óbyggðum landsins.
Jónas Kristjánsson
Vandi SÞ vegna mann-
ráttindabrota í Kína
Niels Helveg Petersen, utanrík-
isráðherra Danmerkur, á skilið lof
fyrir staðfestuna, sem hann hefur
sýnt undanfama daga og vikur
við að vekja athygli á mannrétt-
indabrotum i Kína. Þótt Kínverj-
um hafi eins og sex sinnum áður
tekist að koma í veg fyrir, að
mannréttindanefnd Sameinuðu
þjóðanna (SÞ) samþykkti gagn-
rýni á virðingarleysi kinverskra
stjórnvalda fyrir mannréttindum,
varð málafylgja Dana til þess að
vekja réttláta reiði fleiri en áður á
ófremdarástandinu í Kína.
Þegar litið er til mannréttinda-
mála í alþjóðlegu samhengi, blasir
við, að ýmis Asíuríki hafa risið
gegn þeirri skoðun, að þessi rétt-
indi séu ein og hin sömu hvar-
vetna og því í raun algild um víða
veröld. Þetta viðhorf er sett fram
með þeirri viðbót, að í ljósi þess
séu vestrænir menn ekki dómbær-
ir á það, hvort réttindi séu brotin
á íbúum annarra menningar-
svæða. Þeir sætti sig bærilega við
það, sem á Vesturlöndum sé talið
brjóta í bága við mannréttindaá-
kvæði alþjóðasáttmála, sem byggj-
ast á hinum algilda mælikvarða.
Meðal annars með hliðsjón af
sjónarmiöum af þessu tagi hafa al-
þjóðamálafræðingar spáð þvi, að í
kjölfar spennunnar milli ólíkra
stjórnmálakerfa í austri og vestri
á tímum kalda stríðsins sigli reip-
tog milli ólíkra menningarheilda í
heiminum. í því kunni að leynast
neisti næsta ófriðarbáls, er teygi
sig um veröldina alla.
Vandi alþjóðastofnana
í sjálfu sér draga ríkisstjórnir á
Vesturlöndum og víðar ekki í efa,
að í Kína séu mannréttindi fótum
troðin. Heima fyrir tala stjórn-
málamenn á þann veg og fari þeir
í ferðir til Kína segjast þeir halda
þessum málstað fram gagnvart
viðmælendum sínum. Á hinn bóg-
inn verður annað uppi á teningn-
um, þegar kemur að því að greiða
atkvæði í alþjóðastofnunum, jafn-
vel þótt um sé að ræða þær nefnd-
ir þeirra, sem sérstaklega er ætlað
að sjá til þess, að mannréttindi
séu í heiðri höfð. Sannaðist þetta í
sjöunda sinn varðandi Kína í
mannréttindanefnd Sameinuðu
þjóðanna, þriðjudaginn 15. apríl
síðastliðinn.
Samkvæmt samþykktum sínum
og stofnskrá er það hlutverk al-
þjóðasamtaka á borð við Samein-
uðu þjóöirnar og Evrópuráðið að
vera alþjóðlegir gæslumenn
mannréttinda. Þannig er til dæm-
is aðild aö Evrópuráðinu talin
jafngilda gæðastimpli um lýðræð-
islega stjórnarhætti, þar sem rétt-
indi einstaklingsins eru í heiðri
höfð. Þessi samtök verða hins veg-
Erlend tíðindi
Björn Bjarnason
ar aldrei annað og meira en aðild-
arríkin vilja. Virði þau ekki
mannréttindi í verki eða atkvæða-
greiðslum, hafa þau ekki aðeins
eigin stefnu og alþjóðlegar skuld-
bindingar að engu heldur grafa
einnig undan trausti á alþjóða-
samtökin.
Með því að láta undan þrýstingi
Kínverja í mannréttindanefnd
Sameinuðu þjóðanna og velja
þann kost, að láta annað ráða at-
kvæði sínu en efni málsins, hafa
ríkin, sem samþykktu frávísunar-
tillögu Kínverja veikt stöðu Sam-
einuðu þjóðanna. Sagt er, að Kín-
verjar hugsi í árum, áratugum ef
ekki öldum. Líklega telja þeir hag
sínum best borgið innan Samein-
uðu þjóðanna, takist þeim að gera
samtökin marklaus í mannrétt-
indamálum. Hljóta þau ríki, sem
samviskusamlega mæta til
skýrslugjafar um mannréttinda-
mál sín og laga sig að kröfum
Sameinuðu þjóðanna, að velta fyr-
ir sér, hvaða tilgangi slíkt þjóni, ef
fjölmennasta ríki veraldar fer
sínu fram og tælir eða þvingar
aðra til fylgis við sig.
Fleiri í vanda
Fleiri en Sameinuðq, þjóðirnar
eru í vanda, þegar tekist er á inn-
an þeirra vegna krafna í mann-
réttindamálum. Þegar aðild Rúss-
lands að Evrópuráðinu var sam-
þykkt á síðasta ári, var það skoð-
un margra, að með því væri horft
framhjá augljósu skeytingarleysi
stjórnvalda í Moskvu um mann-
réttindamál. Því hefur jafnvel ver-
ið haldið fram, að viö fjölgun í
Mannréttindadómstólnum í
Strassborg, sem starfar í skjóli
Evrópuráðsins, eigi skilgreining á
mannréttindum í Evrópu eftir að
breytast, þar sem nýju dómararn-
ir frá Mið- og Austur-Evrópu hafi
önnur viðhorf en þeir, sem fyrir
sátu í dómnum.
Fyrir skömmu var utanríkis-
ráðherra Slóvakíu hér á landi til
að kynna óskir um aðild að At-
lantshafsbandalaginu (NATO).
Eftir að Slóvakar sögðu skilið við
Tékka og stofnuðu nýtt ríki í árs-
lok 1992, hefur verið grunnt á því
góða milli ráðamanna ríkjanna.
Tékkar eru taldir í hópi þeirra
þjóða í Austur-Evrópu, sem fyrst-
ar fá aðild að NATO. Slóvakar eru
ekki í þeim hópi, meðal annars
vegna lélegra stjórnarhátta. Hnýta
þeir nú opinberlega hvor í annan
vegna þessa, Vacal Havel, forseti
Tékklands, og Vladimir Meciar,
forseti Slóvakíu. Segist hann ætla
að klaga Tékka fyrir að hafa ekki
leyst ágreining við nágranna sina.
Havel telur Meciar hins vegar
haldinn ofsóknaræði.
Frá fundi mannréttindaráðs Sameinuðu þjóðanna í Genf í vikunni. Full-
trúi Kína, Wang Guangya, biður um oröiö. Símamynd Reuter
skoðanir annarra
Við kunnum líka sitt af hveiju
„Rétt eins og maðurinn lifir ekki á brauði einu
; saman, þá lifir hann heldur ekki af stærðfræði, það-
an af síður náttúrufræði, einni saman. Kannski er
I það ekki svo mikil ógæfa að sérhvert bam í Dan-
I mörku veit ekki hvaöa gagn klóroplast gerir í
; plöntufrumum eða hvað gerist þegar atóm missir
: eina rafeind. Það er sjálfsagt hægt að setja upp
rannsóknir sem leiddu í ljós aðra kunnáttu danskra
| skólanemenda. Ef áherslan væri t.d. á tungumála-
í kunnáttuna fengjum við háa einkunn, jafnvel hærri
I en snillingamir I Singapúr."
Úr forystugrein Politiken 15. apríl.
Sólin er sökudólgurinn
„Þrir starfsmenn dönsku veðurstofunnar kunn-
j gerðu í júní í fyrra skýrslu sem sýndi fram á aö það
er sólin en ekki notkun mannanna á jarðefnaelds-
neyti sem mest hætta stafar af þegar gróðurhúsa-
| áhrifin eru annars vegar. Sú skýrsla vakti ekki
mikla athygli. Á föstudag kom út dönsk útgáfa af
enskri bók um sama efni. Hinn virti enski eðlis-
fræðingur Nigel Caider eykur þar við vinnu Dan-
anna. Þessi bók vekur hugsanlega meiri athygli, en
það sjónarmið að annað en koltvíildi af mannanna
völdum hafi áhrif á loftslag á jörðinni á ekki upp á
pallborðið í heiminum."
Úr forystugrein Jyllands-Posten 14. apríl.
Sögulegur sigur Tigers Woods
„Þegar hann verður þrítugur á Tiger Woods
kannski ekki annað eftir en aö setjast í helgan stein
og skrifa enduminningar sinar. Þaö var að
minnsta kosti vel hægt aö ímynda sér það á sunnu-
dagskvöld þegar þessi 21 árs gamli golfleikari gekk
inn á 18. flötina á Augusta National golfvellinum til
að innsigla stærsta sigur sem nokkur hefúr unnið á
stórmóti í golfi á þessari öld. En svona einfalt var
það ekki. Þar er auðvelt að gleyma því að á fimmtu-
dag var hann nærri búinn að klúðra meistaramót-
inu með því að leika fyrri níuna á 40 höggum, sem
er hryllilegt fyrir hann.“
Úr forystugrein Washington Post 16. apríl.