Dagblaðið Vísir - DV - 30.08.1997, Blaðsíða 15

DV LAUGARDAGUR 30. ÁGÚST 1997'
15
Mánaðarlega flytja tugir manna
af landsbyggðinni til höfuðborgar-
innar umiram þá sem þaðan fara.
Svo rammt kveður að þessum fólks-
flótta að í sjónmáli er að heilu
byggðarlögin leggist af á aflra
næstu árum. Ástandið er slæmt um
allt land en verst er staðan á Vest-
fjörðum þar sem mannfækkun hef-
ur orðið um mörg undanfarin ár
þrátt fyrir að góðæri sé sýnilegt til
sjávarins. Ekki virðist skipta máli
þó velmegun sé á einstökum stöðum
og næg atvinna, fólkið flytur samt.
Enginn flótti
sullað saman skyri og rabarbara-
graut annars vegar og hins vegar
látið ofan i sig hafragraut í nánu
samráði við þekktan vestfirskan
baráttujaxl sem nú mun hafa tekið
upp mataræði forsetasonarins. Um-
ræddur Kennedy er reyndar þekkt-
ur fyrir að vera sonur fyrrverandi
Bandaríkjaforseta og engum sér-
stökum sögum fer af því að lífs-
hlaup hans hafi verið merkilegt að
öðru leyti. Rabarbaragrautsfréttin
gefur reyndar orðinu gúrkutíö nýja
vídd og vekur til umhugsunar um
hvort ekki mætti nota rabarbara
endrum og eins sem tflbreytingu frá
gúrkunni.
Uppflosnaðir
Það má öllum vera ljóst að sú
röskun sem hlýst af þessum mann-
flutningum gerir engum gott og það
eru mörg fyrirbæri skemmtflegri en
uppflosnaður landsbyggðarmaður
sem hálfnauðugur sest að í marg-
menninu án þess að aðlagast. Hin
Margir hafa orðið til þess að
reyna að skilgreina þennan vanda
af viti en ákveðinn hópur hefúr aft-
ur á móti lokað augum fyrir stað-
reyndum og kosið að leggjast í þá
gryfju að halda því fram að það sé í
raun enginn flótti; Þetta séu aðeins
slæmir fjölmiðlar sem hafi ekki
annað þarfara að gera en að sverta
einstök landsvæði með upplognum
fréttum um mannfækkun. Þannig
hefur ákveðinn hópur forsvars-
manna og taglhnýtinga þeirra á
Vestfjöröum tekið til viö þá iðju að
sverta þá fjölmiðla sem voga sér að
halda því fram að þaðan fari fólk al-
farið. Þessi sjónarmið hafa meðal
annars rambað inn á síður Moggans
sem sýnir samtímann í spé-
spegli með því að segja
fréttir af fréttum um mein-
tan mannflótta. Þessi
ekkifrétt Mogga, sem
reyndar er endurómur úr
vestfirsku dreifiriti, er
angi af þekktri fjölmiðl-
un þar á bæ þar sem
Moggamenn líta á það
sem skyldu sína að
leiðrétta aðra fjöl-
miðla eða eftir atvik-
um snúa fréttaferli
annars staðar vin-
um og vandamönn-
um í hag.
Rabarbara-
frétt
Moggafréttin
um fréttir um
meintan fólks-
flótta dúkkar
upp í
andrá
sagðar
fréttir
John
Kennedy
jr. á ferð
um Vest-
firði og
matar-
æ ð i
h a n s
h v a r
hann
Metfækkun
Nýjar tölur Hagstofunnar stað-
festa að flóttinn frá landsbyggðinni
er í hámarki. Uppgjör fyrir fyrstu
mánuði ársins sýnir Vestfirðinga í
fyrsta sæti listans með raunfækkun
upp á 1,5 prósent af heildarfjölda.
Norðurland vestra vermir annað
sætið hvað varðar hlutfaflslegan
fjölda þeirra einstaklinga sem flúið
hafa en fækkun þar vegna brott-
fluttra er um 1,4 prósent eða nánast
sama raunfækkun. Það breytir þó
ekki þeirri staðreynd að Vestfirð-
ingar hafa mun lengur glímt við
vandann og eru þannig komnir í
mun alvarlegri stöðu en aðrir
landshlutar.
Reynir Traustason
æðisgengna fólksfjölgun á suðvest-
urhominu getur ekki orðið þjóðinni
til hagsbóta í framtíðinni og öllum
er ljóst að óþægindi eru þegar af
aukinni umferð. Ótal skýr-
ingar eru til á
ástæðum
flóttans af landsbyggðinni. Meðal
skynsamlegra kenninga era skóla-
mál í ólestri sem gera að verkum að
böm landsbyggðarfólks sitja ekki
við sama borð og bömin á höfuð-
borgarsvæðinu. Framhaldsskólar
era aðeins á helstu þéttbýlisstöðum
og mesta úrvalið er á höfuðborgar-
svæðinu.
Nám kostar milljón
Hugsandi einstaklingar á lands-
byggðinni hafa bent á þá staðreynd
að kostnaður vegna einstaklings
sem þarf að stunda nám fjarri heim-
kynnum er nær óyfirstíganlegur
venjulegu launafólki. Það kostar
fast að hálfri milljón króna á ári að
halda úti námsmanni í Reykjavík.
Þannig má sjá að ef tvö böm era í
framhaldsnámi eru útgjöldin farin
að slaga hátt í milljón og það er
upphæð sem fáir hrista ffarn úr er-
minni. Nærtækasta lausnin er því
oft að flytja þangað sem skólamir
era fremur en að fóma möguleikum
bamanna til framhaldsmenntunar.
Þetta era skiljanlegar ástæður því
auðvitað vifl enginn að böm hans
verði undir í lífsbaráttunni.
Aðnnar þáttur, sem vísað er til,
er kvótakerfi í fiskveiðum sem
þjappað hefur veiðiheimildum sam-
an og þannig upprætt atvinnu á ein-
stökum stöðum og fært til þéttbýlli
svæða. Afleiðingin er sú að fólkið
fylgir á eftir og eftir standa bæir og
þorp í rúst. Bent hefúr verið á þá
leið að tekið verði upp veiðileyfa-
gjald þar sem arðurinn yrði eyma-
merktur að einhverjum hluta
byggðarlögum um allt land.
Það má segja að engin byggða-
stefiia sé við lýði á íslandi. Horfið
hefur verið frá þeirri stefriu að
styrkja atvinnurekstur með beinum
eða óbeinum hætti. Þannig þekkist
ekki lengur að lána af ríkisfé til
bágstaddra fyrirtækja. Nú er það
markaðurinn einn sem látinn er
ráða hvemig byggð þróast á ein-
stökum stöðum.
Einstaklingar styrktir
Þekkt era dæmi erlendis um
byggðastefiiu sem grundvölluð
er á styrkjum til einstaklinga.
Þannig er bensín niðurgreitt og
jafnvel nauðsynjavörur á jaðar-
svæðum. Þetta gera m.a.
stjómvöld í Suður- Afríku
í því skyni að viðhalda
byggð á útnárum. Þar
er ein regla gullvæg;
byggðastyrkirnir
renni beint i vasa
íbúanna, al-
Svo rammt kveður aö þessum fólksflótta að í sjónmáli er að heilu byggðariögin leggist af á allra næstu árum. Myndin tengist
ekki efni pistilsins en sýnir íbúa af landsbyggðinni með hluta búslóðar sinnar.
DV-mynd BG
menn-
ingi til hagsbóta,
en ekki til fyrir-
tækja. Það gæti
verið áhugavert
að sjá hvað
byggðastefha imd-
anfarinna áratuga hefur kostað á ís-
landi og hvað hægt hefði verið að
gera almenningi á jaðarsvæðum til
beinna hagsbóta fyrir þá upphæð.
Hvað sem því líður þá er sú spum-
ing áleitin hvort lengur sé veijandi
að horfa upp á þá þjóðflutninga sem
eiga sér stað án þess að spoma viö
fótum.
Stríðsástand
Það er einkenni samfélags sem er
að hrynja að einstaklingar fara í
hár saman og stríðsástand skapast.
Þetta mun hafa gerst á Homströnd-
um um það bil sem byggð lagðist
þar af. Hver höndin var uppi á móti
annarri og samfélagið ólgaði af inn-
byrðisdeilum og erjum. Hið sama
virðist vera uppi á teningnum á
Vestfjöröum í dag þar sem illdeilur
eru algengar og áframhaldandi
hnignum virðist óumflýjanleg.
Hatrömmu verkfalli lauk með
samningum en án sáttar. Einstök
fyrirtæki í fiórðungnum eru enn að
berja á verkafólki sem stóð í verk-
fafli og niðurstaðan er enn örari
mannfækkun. Þingmenn kjördæm-
isins virðast engin ráð kunna til að
stöðva fólksflóttann enda flestir bú-
settir fyrir sunnan. Að vísu hafa
þeir sameiginlega lagt fram tillögu
um að fyrirtæki leggi saman í púkk
sem nemur þúsund krónur á hvern
starfsmann. Sjóðurinn verði notaö-
ur til að framleiða „heimildar-
mynd“ um Vestfirði. Myndinni er
ætlað að laga ímynd svæðisins út á
við. Ótrúlegt er að þjóðin muni sifia
límd fyrir framan sjónvarpsskjái til
að innbyrða þar pantaðan boðskap.
Reyndar er reynsla af slíkum gjöm-
ingi þar sem ísfirðingar létu á sín-
úm tíma gera slíka mynd, fiármagn-
aða af fyrirtækjum og bæjarsjóði.
Ekki fer neinum sögmn af þvi að
boðskapurinn hafi virkað. Myndefii-
ið var að hluta konur við færibönd
í rækjuverksmiðjum sem nú hafa
flestar lokað og í mörgmn tflvikum
era konumar fluttar.
Algjört ráðleysi
Ráðleysið virðist algjört og allt
sem einstakir sveitarstjórnar-
menn hafa til málanna að leggja
er að vondir fiölmiðlar og einstak-
ir fiölmiðlamenn reyni að koma
höggi á byggöarlög þeirra með því
að segja fféttir af því sem er að
gerast á líðandi stundu. „Góðir
fiölmiðlar" halda sig við að skrifa
um rabarbaragraut og skyr í
sömu skál en loka augunum
ásamt hinum veraleikafirrtu
heimamönnum fyrir staðreynd-
um.
Mannlegir harmleikir
Margir einstaklingar halda því
fram að þessi byggðaþróun eigi
að fá að halda áfram án afskipta
sfiómmálamanna. Þetta sé eðli-
legt framhald á breyttum útgerð-
arháttum þar sem ekki skipti
lengur máli hvort stutt sé á fiski-
miðin. Hvað sem þeim sjónarmið-
um líður má ekki gleyma því að
fiöldi mannlegra harmleikja er
fylgifiskur byggðahruns. Ófáir
verða að fara frá eignum sínum
og fara á byrjunarreit á ný í lífs-
gæðakapphlaupinu. Almenningur
á rétt á því að raunhæfar skýring-
ar og mat á stöðunni komi upp á
borðið. Ljóst er aö skilreining á
vandanum er lífsspursmál til að
lækning verði mögifleg. Á meðan
slikt ástand ríkir er engin von til
þess að takist að stöðva þá þróun
sem engum íslendingi er til góðs
og mestu þjóðflutningar á seinni
tið munu halda áfram af fullum
og vaxandi þunga.