Dagblaðið Vísir - DV - 30.08.1997, Blaðsíða 10

io éliðurskautið
LAUGARDAGUR 30. ÁGÚST 1997
Sæfílar gera sig heimakomna nálægt mörgæsabyggö á Torgerseneyju. í baksýn eru Palmerstöðin og Bonapartetangi þar sem skúmur og kría verpa.
Vann að hormónaerfðafræðirannsóknum á mörgæsum á Suðurskautslandinu:
Maður verður sérvitur
- segir Ásrún Ýr Kristmundsdóttir um dvölina
Palmerstöðin á sumardegi.
„Eg er ekki í nokkrum vafa um
aö ég hef breyst við að fara. Þrátt
fyrir miklar annir hefur fólk tíma
fyrir sjálft sig og getur hugsað um
lífið og tilveruna. Því fylgja ákveðn-
ar hættur að vinna á þessum slóð-
um og ég held að það geri fólk betur
meðvitað um náttúruna og sjálft sig.
Ég sé svo sannarlega ekki eftir því
að hafa slegið til þegar mér var boð-
ið að fara og gæti vel hugsað mér að
fara aftur þangað suður eftir sem
ferðamaður,“ segir Ásrún Ýr Krist-
mundsdóttir erfðafræðingur sem er
nýkomin frá Suðurskautslandinu
þar sem hún vann að erfðafræði-
rannsóknum á mörgæsum.
Fyrirbyggja veikindi
Ásrún segir að upphaflega hafi
ekki staðið til að hún tæki þátt í
þessu vekefni. Hún hafi verið að
vinna fyrir dr. Carol Vleck við rík-
isháskólann í Iowa í Bandaríkjun-
um. Hún fékk styrk til erfðafræði-
og hormónarannsókna á adelie-mör-
gæsum á Suðurskautslandinu. Til
hefði staðið að Ásrún sæi um rann-
sóknarstofuna fyrir hana á meðan
hún væri í burtu en þegar einn úr
hópnum hefði forfallast hefði henni
verið boðið að slást í fórina.
„Ég var aldrei í vafa um að segja
já,“ segir Ásrún og neitar að það
hafi verið ei-fið ákvörðun að ákveða
að fara til Suðurskautslandsins.
„Þeir sem þangað fara þurfa að
gangast undir mjög itarlegar lækn-
isrannsóknir. Ef minnsti vafi leikur
á skemmdri tönn er hún dregin úr.
Það er ekki eins og fólk skreppi upp
í næsta bíl eða næstu flugvél og fari
á sjúkrahús í nágrenninu ef eitt-
hvað bjátar á.“
Þriggja ára verkefni
Palmer-stöðin, þar sem Ásrún Ýr
var, er á litlum tanga undir Marrjökli
á eyjunni Anvers, nálægt 65. gráðu
suður (ísland er á 64. tU 66. gráðu
norður). Stöðin er ein þriggja stöðva
sem Bandaríkjamenn reka á Suður-
skautslandinu. Um fjörutíu manns
eru þar á sumrin en 10-15 manns
sinna viðhaldi á vetrum. Um tuttugu
manns sjá um rekstur, eldamennsku,
viðhald, tölvumál og slíkt, og síðan
eru nokkrir þriggja tU fjögurra
manna rannsóknarhópar á sumrin.
Weddelselur nýtur lífsins á sólríkum
sumardegi.
Ásrún segir í flóanum
við stöðina sé fjöldi lítilla
eyja þar sem mörgæsir og
fleiri fuglar verpa, fáar teg-
undir en mikill fjöldi af
hverri.
„Flestar eyjurnar eru al-
friðaðar á varptíma. Þá má
enginn stíga þar fæti en
rannsóknir eru leyfðar á
nokkrum eyjum yfir sum-
artímann. Undanfarið hef-
ur t.d. veriö rannsakað
hvaða áhrif útfjólublá geislun hefur
á heimskautajurtirnar tvær sem
þarna vaxa. Þetta eru gras- og mosa-
tegundir sem virðast lifa góðu lífi í
gúanójarðveginum sem myndast
hefur þar sem fuglalíf er. Kafarar
rannsaka lindýr og fram fara mikl-
ar haf- og verðurrannsóknir, auk
fuglatalningar og vistfræði- og
hormónarannsóknanna.
Vissi lítið um suður-
skautið
Verkefni Ásrúnar og félaga var
hugsað til þriggja ára, tvö ár á staðn-
um og síðan eitt til að vinna úr nið-
urstöðum. Hún dvaldi allt sumarið á
suðurskautinu fyrra árið, frá október
og fram í febrúar, og síðan sex vikur
nú síðastliðið haust. Rannsakað var
hvernig hormón stjórna varpi og
annarri hegöun og enn fremur hvort
aukinn ferðamannastraumur og við-
vera manna þarna suður frá hafi
áhrif á fuglana. Þetta eru fyrstu líf-
eðlisfræðirannsóknimar á staðnum.
„Ég vissi lítið um suðurskautið
þegar ég sagði já við því að fara. í ljós
kom kaldranalegt og hrikalegt en
jafnframt töfrandi landslag. Þegar
við komum þangað fyrst í október
var þykkt snjólag yfir öllu, alger vetr-
arveröld, 10-12 stiga frost og stórhríð-
ir algengar."
Yfir hásumarið, í desember og
janúar, segir Ásrún hitann hafa far-
ið upp í 5-6 gráður og dag og dag
jafnvel upp í 10 gráður.
„Annars er mjög stórviðrasamt
þarna og flestir starfsmenn stöðvar-
innar eru þjálfaðir björgunarmenn,
af jökli og úr sjó. Mjög ströng gæsla
er vegna þeirra sem vinna utan
dyra. Allir eru tengdir með talstöðv-
um og þeir sem ætla út á sjó þurfa
að láta vita af sér, hvert þeir ætla og
hvenær þeir eru komnir á áfanga-
stað. Ef vindurinn fer upp fyrir 20
hnúta fær enginn að fara út á sjó.“
Hlábarðaselir hættulegir
Ásrún segir að þótt tuttugu hnút-
ar séu kannski ekki mikið á Islensk-
an mælikvarða geti rokið upp í
50-70 hnúta á svipstundu á suður-
skautinu.
„Lífiö stjómast algerlega af veðr-
inu á Anvers. Allir verða að vera
vakandi fyrir öllum breytingum
enda er það langvinsælasta um-
ræðuefnið, slær meira að segja allri
veðramaníu íslendinga við.“ En það
er fleira sem ber að varast en veðr-
ið.
„Skæðasti óvinur mörgæsa og
manna á og í sjó eru svokallaðir
hlébarðaselir. Að horfa upp í þá er
eins og sjá upp í ljónskjaft og tenn-
urnar eru hárbeittar Þeir geta bit-
ið gat á gúmmíbátana og okkur var
skipað að forða okkur strax í land
ef við yrðum vör við hlébarðasel í
kringum bátana. Sömu sögu er að
segja ef háhymingar nálgast því
hætt er við að þeir velti bátunum
um koll.“
Eyjan eða mannslíf
Ein saga kemur upp í huga Ás-
rúnar í þessu samhengi. Hún hlær
við tilhugsunina en segir að vita-
skuld hafi þetta ekki verið fyndið
fyrir þá sem í því lentu.
/
/
Chile
Punta X Arenas Falklandseyjar
Drake sund
AnverseX
Suðurskautslandið [031]
Reykjavík er kannski ekki alveg í næsta nágrenni. Ásrún Ýr lætur fara vel um sig í góðra vina hópi á suðurskautinu.