Dagblaðið Vísir - DV - 01.05.1999, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 1. MAÍ 1999 TtV
^'Frjálst, óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjómarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT111,105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrifl: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, simi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: (SAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og i gagnabönkum án endurgjalds.
Þrjár lexíur baráttunnar
Kosningabaráttunni er aö mestu lokið, enda er aðeins
vika til dóms kjósenda. Þeir fáu, sem enn eiga eftir að
ákveða sig, munu flestir gera það á grundvelli áhrifa,
sem þeir hafa þegar orðið fyrir. Þess vegna er núna strax
óhætt að reyna að brjóta baráttuna til mergjar.
Hér í blaðinu er lokið nærri öllu kosningaefni nema
auglýsingum. Lokið er yfirreið um kjördæmin og beinni
línu flokksformanna. Kjallaragreinar fjara út um miðja
næstu viku og á mánudaginn verður birt tafla um mis-
jafnar áherzlur flokkanna í einstökum málum
Þrjú atriði skera í augu, þegar borin er saman kosn-
ingabarátta flokkanna. í fyrsta lagi er það misjöfn
áherzla á flokksformanninn. í öðru lagi er það misjöfn
áherzla á yfirboð í kosningaloforðum. í þriðja lagi er það
misjafn kostnaður flokkanna af framboðum sínum.
Þrír af þeim fjórum flokkum, sem mesta von eiga í
þingsætum, láta kosningabaráttuna meira eða minna
snúast um formann sinn. Eina undantekningin er Sam-
fylkingin, sem sætir því að hafa ekki gert upp við sig,
hver verði leiðtoginn á næsta kjörtímabili.
Margrét Frímannsdóttir er kölluð talsmaður Samfylk-
ingarinnar, sumpart í sárabætur fyrir veika stöðu Al-
þýðubandalagsins í samanburði við Alþýðuflokkinn.
Henni er hins vegar ekki hampað í baráttunni í líkingu
við það, sem aðrir hampa sínum formanni.
Langt er síðan DV spáði Samfylkingunni erfiðu gengi
í þessum fyrstu kosningum sínum. Bræðingur úr þrem-
ur flokkum þarf heilt kjörtímabil í stjórnarandstöðu til
að stilla saman strengi og átta sig á hinni nýju stöðu.
Skoðanakannanir staðfesta allar þessa gömlu spá.
Sjálfstæðisflokkurinn og Græna vinstrið fara sparlega
með kosningaloforðin en því meira grýta Framsóknar-
flokkurinn og Samfylkingin þeim út um víðan völl.
Verðeiningin í loforðaflóði Framsóknarflokksins er
milljarður króna, sem er orðinn „milla“ nútímans.
Athyglisvert er, að stjórnarflokkarnir halda hvor sína
leið í þessu efni. Sjálfstæðisflokkurinn telur heppilegt að
vísa til orðins árangurs á liðnu kjörtímabili. Framsókn-
arflokkurinn byrjaði þannig, en söðlaði fljótt um og vís-
ar nú eingöngu til væntanlegs árangurs á því næsta.
Kosningabaráttan einkennist af mikilli fyrirferð í yfir-
boðum Framsóknarflokksins og Samfylkingarinnar í
kosningaloforðum. Sumpart stafar það af samkeppni
þeirra á miðjunni í stjórnmálunum og sumpart stafar
það af taugaveiklun út af erfiðu gengi í könnunum.
Flokkarnir eru missparir á útgjöld í kosningabarátt-
unni. Framsóknarflokkurinn ver 2,5 milljónum á hvert
prósent atkvæða sinna og Samfylkingin ver 2 milljónum.
Sjálfstæðisflokkurinn og Græna vinstrið verja hins veg-
ar aðeins tæpri milljón á hvert prósent í fylgi.
Að ókönnuðu máli hefði mátt ætla, að Sjálfstæðis-
flokkurinn hefði sem flokkur auðmagns greiðastan að-
gang að fjármagni og að Samfylkingin ætti peningalega
erfitt uppdráttar sem nýtt afl í pólitíkinni. Þessi kenning
hefur síður en svo verið staðfest í baráttunni.
Ekkert bendir heldur til, að samband sé milli mikillar
fjárhagslegrar fyrirferðar Framsóknarflokksins og Sam-
fylkingarinnar í kosningabaráttunni og mikillar áherzlu
sömu flokka á girnileg kosningaloforð annars vegar og
hins vegar á gengi þeirra i framvindu baráttunnar.
Það má læra af undirbúningi þessara kosninga, að
gott sé að hafa formann, sem unnt sé að hafa í eldlínunni
og að gott sé að hafa hóf á loforðum og útgjöldum.
Jónas Kristjánsson
Gleymda álfan
Enginn hluti heimsins hefur á
síðustu áratugum verið jafnrík
uppspretta vondra frétta og Afr-
íka. Þetta virðist hafa þreytt
menn og deyft svo mjög að áhuga-
leysi virðist ríkja víðast í heimin-
um um örlög Afríku. Það hefur
enn teygst á gömlum kvörðum
um afstætt mikilvægi mannslífa
og nú er tæpast lengur sagt frá
stríðum Afríkumanna. Mann-
skæðasta stríð síðustu missera,
svo dæmi sé tekið, er ekki stríðið
í Kosovo heldur strið sem Eþíópía
og Eritrea hafa háð síðustu vikur
og mánuöi. Tugir þúsunda
manna féllu þar í einum einasta
bardaga nú nýverið. Þótt þetta
væri blóðugasti bardagi i heimin-
um í mörg ár vakti hann hverf-
andi litla athygli fjölmiöa utan
Afríku. Mannskæð stríð standa
líka í tíu öðrum ríkja álfunnar og
hörmungar þeirra milljóna sem flýja þessi stríð eru
slíkar að umfang vandans á Balkanskaga sýnist ekki
stórt í samanburði.
Menntun
Erlend tíðindi
Jón Ormur Halldórsson
Afríka og Asía
Auður Asíu liggur í mannhafi álfunn-
ar og ríkin sem best stóðu sig lögðu
megináherslu á aukna menntun. Sumt
í menntastefnu þessara ríkja þætti lít-
ið aðlaðandi í okkar heimshluta en ár-
angurinn er litt umdeildur. Samhliða
áherslu á menntun byggðist stefna
flestra þessara ríkja á tilraunum til
þess að beina atvinnulífinu inn á
brautir sífellt meiri tæknivæðingar og
sífellt meiri samkeppni á alþjóðavett-
vangi, stundum með hvatningu, oft
með stuðningi og stundum jafnvel með
þvingunum. í Afríku hafa framfarir í
menntun verið takmarkaðar. í senn
hefur því vantað pólitískar og mennt-
unarlegar forsendur fyrir tæknivæð-
ingu atvinnulífsins. Við lok nýlendu-
tímans naut aðeins fjóröungur bama
Afríku menntunar. Það hlutfall hefur
meira en tvölfaldast en nær helmingur
Afríkumanna fær þó enga eða sáralitla menntun.
Menntakerfi nokkurra Asíulanda þar sem lífskjör
voru síst betri en í Afríku fyrir fáum áratugum skila
nú betur menntuðu fólki en til að mynda íslenska
menntakerfið.
Fyrir fjörutíu árum voru flestir bjartsýnir á fram-
tíð Afríku en svartsýnir á framtíð Asíu. Þessi skoðun
byggðist á misskilningi á efnahagslegum og pólitísk-
um forsendum hagvaxtar. Þau lönd Asíu sem fyrst
urðu rík áttu það sameiginlegt að vera einstaklega fá-
tæk af auðlindum en tvö þeirra þurftu að flytja inn
drykkjavatn, hvað þá annað. Mörg af auðlindaríkustu
löndum Afríku eru hins vegar hreinar rústir í efna-
hagslegu og pólitísku tilliti. Ástæðurnar fyrir því að
draumar Afríkumanna snerust upp i martraðir, en
óttinn um Asíu vék fyrir mestu lífskjarabyltingu
mannkynssögunnar eru margar og flóknar en tvær
þeirra segja líklega einna mest um viðfangsefni fram-
tíðarinnar í Afríku.
Ríki og hagsmunir
í flestum ríkjum Austur- og Suðaustur-Asíu mynd-
aðist skilvirkt ríkisvald sem af ýmsum ástæðum náði
sjálfstæði frá sértækum hagsmunum í atvinnulífinu.
Þetta gerði þann gæfumun að Asíuríkin gátu fylgt
efnahagsstefnu sem var sjálfstæð frá sértækum hags-
munum tengdum frumframleiðslu og hráefnaútflutn-
ingi þó löndin ættu það
í upphafi sameiginlegt
með Afríku að byggja á
slíkum greinum. Upp
úr því fari komust
Asíulöndin með upp-
byggingu tæknivædds
atvinnulífs. Af ýmsum
ástæðum, ekki síst
vegna þess að nýlendu-
tíminn skildi eftir sig
gersamlega ósamstæð
og tilviljanakennd ríki
um alla álfuna, þróað-
ist ríkisvald með allt
öðrum hætti í Afríku
en þar hefur það víðast
verið sveigt undir
hagsmuni einstakra
hópa og tilraunir
þeirra til að mjólka
sem mest hefðbundnar
en hnignandi útflutn-
ingsgreinar. Hlutdeild
Afríku í alþjóðavið-
skiptum er nú innan
við 2%
Ekki byrði
Framfarir í menntun eru lykillinn að betri framtíð
fyrir Afriku. Fæst ríki áffunnar hafa hins vegar afl til
þess að snúa við vítahring sem myndast hefur í þess-
um efnum og þvi skiptir utanaðkomandi hjálp miklu.
Reynslan af þróunaraðstoð iðnríkja heimsins við Afr-
íku er nokkuð blendin, að ekki sé meira sagt, en þar
hallar ekki síður á veitendur aðstoðarinnar, sem oft
hafa verið uppteknir við eigin markmið, en á stjórn-
völd í Afríku. Aðstoðin er líka minni en margir álíta,
aðeins eitt þeirra tíu ríkja heimsins sem mesta þró-
unaraðstoð þiggja er í Afríku sunnan Sahara. Aðstoð
Bandaríkjanna við ísrael er til að mynda meiri en að-
stoðin við alla Afríku. Nokkur Afríkuríki eru nú að
komast inn á heillavænlegri brautir en áður og það
tækifæri ættu ríkari þjóðir að nota til skilvirkrar að-
stoðar við framfarir þar. Um leið eru önnur ríki álf-
unnar að sökkva enn dýpra í vonleysi, átök og hreina
upplausn. Ömurleg örlög þeirra ættu hins vegar ekki
aö blinda menn fyrir þeim möguleikum til örra fram-
fara og vaxandi viðskipta sem nú er að finna allvíða
i Afríku.
„Þetta gerði þann gæfumun að Asíuríkin gátu fylgt efnahagsstefnu sem var sjálfstæð
frá sértækum hagsmunum tengdum frumframleiðslu og hráefnaútflutningi, þó löndin
ættu það í upphafi sameiginlegt með Afríku að byggja á slíkum greinum."
Hjkoðanir annarra
Tryggir NATO-menn
„A hinum pólitíska heimamarkaði hefur norska rík-
i isstjómin lítt haft sig í frammi á meðan NATO hefur
staðið í stríðinu gegn Slobodan Milosevic Júgóslavíu-
forseta. En í NATO og á leiðtogafundinum í Was-
hington héldu Kjell Magne Bondevik forsætisráðherra
og Knut Vollebæk utanríkisráðherra á sannfærandi
hátt á lofti merki Noregs sem dyggs NATO-lands. Það
. gerist á sama tíma og Noregur sinnir skyldum for-
mennsku í Öryggis- og samvinnustofnun Evrópu.“
Úr forystugrein Aftenposten 26. apríl.
Að koma böndum á byssur
„Harmleikurinn í Kólóradó hefur skapað rétta tæki-
færið til að taka málefni eftirlits með byssueign til
endurskoðunar og þoka þeim áleiðis. Bill Clinton for-
: seti virðist hafa skynjað að slíkt tækifæri er fyrir
hendi, að landsmenn séu komnir að þeim sjaldgæfa
vendipunkti þar sem geðshræring og reiði almennings
| skapa réttu skilyrðin fyrir meiriháttar lagabreyting-
um. Á þriðjudag lagði hann fram pakka af traustum
tillögum tO að hafa stjóm á byssueigninni. Pakkinn,
sem í eru gamlar tillögur sem þingheimur hefur huns-
að og nokkrar nýjar, er engin trygging fyrir þvi að
hryllingurinn í Kólóradó endurtaki sig ekki. Engin lög
megna það. Það sem þessar tillögur gera er að trufluð-
um ungmennum mun veitast erfiðara að komast yfir
byssur og sprengiefni."
Úr forystugrein New York Times 29. apríl.
Skipbrot NATO
„Markmið bandalags Evrópu og Bandarikjanna hef-
ur ekkert breyst frá 24. mars: Þrýsta á Slobodan Milos-
evic að semja um pólitíska lausn á framtíð Kosovo og
Kosovobúa. TU að ná þessu markmiði skipulagði
NATO aðgerðir sem minna meira á lögregluaðgerðir
en hernað. Bandalagið vildi fá stjómina í Belgrad til
að fara að lögum og þar sem hótanirnar báru ekki ár-
angur var nauðsynlegt að gripa tU aðgeröa. Þessi
stefna hefur beðið skipbrot.“
Úr forystugrein Libération 30. apríl.