Dagblaðið Vísir - DV - 29.05.1999, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 29. MAÍ 1999
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÓRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT111,105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiölunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Þrengdir kostir vesturveldanna
Louise Arbour, forseti stríðsglæpadómstólsins í Haag,
segir ákæru dómsins á hendur Slobodan Milosevic
Serbíuforseta og helztu samstarfsmanna hans ekki hafa
gert hann að vanhæfum samningamanni um Kosovo.
Hún hafi bara sýnt fram á vanhæfni hans.
Hingað til hafa vesturveldin hagað sér eins og þau
gætu hugsað sér að semja við Milosevic um niðurstöðu
Kosovo-deilunnar. Eftir ákæruna um stríðsglæpi er sú
leið úr sögunni. Gegn vilja sínum neyðist Atlantshafs-
bandalagið til að heyja Kosovo-stríð til enda.
Enginn vestrænn ráðamaður hefur lengur ráð á að
láta mynda sig við að handsala samkomulag við
Milosevic eða helztu samstarfsmenn hans. Hver sá yrði
óhreinn á hendinni alla ævi. Stríðsglæpadómstóllinn í
Haag hefur snögglega sýnt þeim fram á þetta.
Ákæran jafngildir því ekki, að Slobodan Milosevic fái
makleg málagjöld fyrir hrikalega glæpi gegn mannkyn-
inu. Radovan Karadzic og Ratko Mladic ganga enn laus-
ir í Bosníu undir verndarhendi Atlantshafsbandalagsins
þrátt fyrir ákæru stríðsglæpadómstólsins.
Hermála- og utanríkisráðuneyti vesturveldanna, eink-
um Bandaríkjanna, hafa tregðazt við að afhenda stríðs-
glæpadómstólnum mikilvæg gögn, sem vitað er um í
Bosníumálinu. Ekkert bendir til, að tvískinnungurinn
verði minni, þegar kemur að gögnum um Kosovo.
Hingað til hefur Atlantshafsbandalagið ekki aðhafzt
neitt, sem auðveldi eða flýti fyrir heimkomu brotthrak-
inna Kosovara. Glæpasveitir Serba leika lausum hala í
Kosovo og njóta algerra yfirburða í lofti, þegar þeir beita
lágfleygum þyrlum gegn fólkinu í landinu.
Þegar vel viðrar er Atlantshafsbandalagið á ferðinni
hæst í háloftunum og dritar sprengjum með litlum ár-
angri. Það hefur tekið meira en tvo mánuði að gera
orkuver Serbíu óvirk. Sprengjur bandalagsins hafa lent
út og suður og jafnvel lengst austur í Búlgaríu.
Á meðan hefur Slobodan Milosevic getað óáreittur
haldið áfram ætlunarverki sínu. Fljótlega verður hann
búinn að losa sig við allan þorra íbúa Kosovo með því að
drepa þá eða flæma þá úr landi. Þetta er ekki stríð af
hálfu Atlantshafsbandalagsins, heldur stríðsleikur.
Við slíkar aðstæður er frábært, að stríðsglæpadóm-
stóllinn í Haag hefur þrengt kosti vesturveldanna. Þau
standa nú andspænis því að verða nauðug viljug að
breyta stríðsleiknum í stríð. Þau hafa ekki efni á að
hætta fyrr en ósigri hefur verið breytt í sigur.
Hér eftir verður markmið vesturveldanna ekki lengur
að knýja Milosevic til að fallast á niðurstöðu Rambouil-
let-fundarins um lausn Kosovo-deilunnar, heldur að reka
hann og helztu samverkamenn hans frá völdum, svo að
hægt verði að framkvæma niðurstöðuna.
Þetta þýðir aðeins eitt. Gegn vilja sínum verða vestur-
veldin að byrja að beita þyrlum til að þurrka út nauðg-
ana- og morðsveitir Serbíuhers í Kosovo og undirbúa
innrás, sem hefjist á miðju sumri. Hér eftir vinnst sigur
aðeins á vígvellinum, ekki við samningaborðið.
Hér eftir geta ráðamenn vesturveldanna ekki lengur
leikið það að tala digurbarkalega og stunda sýndarstríð
í háloftunum yfir Balkanskaga. Þeir neyðast til að mæta
raunveruleikanum og velja milli þess að gefast upp eftir
ósigra vorsins eða hefja stríðsrekstur í alvöru.
Framtak Stríðsglæpadómstólsins í Haag markar þátta-
skil í Kosovo. Vesturveldin geta ekki lengur þyrlað upp
ryki og verða að fara haga sér eins og stórveldi.
Jónas Kristjánsson
Póstmódernískt stríð
Fyrsta póstmóderníska stríðið er
nú háð á Balkanskaga. Svo mikill
munur er á milli orða og athafna -
markmiða og gerða - að ekki er unnt
að tala um ófrið í hefðbundnum
skilningi. í fyrsta sinn í sögunni hef-
ur stríðsglæpadómstóll Sameinuðu
þjóðanna ákært sitjandi forseta fúU-
valda ríkis fyrir stríðsglæpi. Samt
mun Slobodan Milosevic Júgóslavíu-
forseti vafalaust gegna mikilvægu
hlutverki í tilraunum til að leysa
deiluna með diplómatískum hætti.
Loftárásir NATO á Júgóslavneska
sambandsríkið hafa nú staðið yfir í
rúmlega tvo mánuði, en bandalagið
hefur ekki enn lýst yfir stríði. Full-
yrða má að Kosovo-deilan muni leiða
til rækilegs endurmats á hugtökum
eins og hernaðaríhlutun og nútímar-
hemaði í alþjóðastjómmálum og al-
þjóðalögum.
Erlend tíðindi
Valur Ingimundarson
að eingangra ekki Rússa, sem hafa
brugðist harkalega við loftárásum
NATO. En em Rússar best til þess
fallnir til að sinna þessu verkefni?
Þeir styðja málstað Serba og vilja aug-
ljóslega ekki að bandalagið vinni sigur
í þessari deilu. Ef Rússar semja um
frið á vestrænum forsendum gæti það
hins vegar grafið undan stjórnvöldum
í Moskvu vegna þess að þau yrðu sök-
uð um að ganga erinda NATO. Það á
ekki að gera milligönguhlutverk
Rússa að forsendu fyrir pólitískri
lausn. Hins vegar á að tryggja að þeir
taki virkan þátt í viðræðum um fram-
tíðarskipan Kosovo-héraðs þegar
stríðinu lýkur.
Hér er um að ræða hernaðaraðgerðir sem gripið var
til í nafni mannúðar. NATO hóf loftárásir á Júgóslav-
neska sambandsríkið til að koma i veg fyrir að
harmsagan í Bosníu á árunum 1992-1995 endurtæki sig,
þegar tugþúsundir manna urðu þjóðernishreinsunum
og fjöldamorðum að bráð. En þegar Milosevic sigaði ör-
yggislögreglu og her á Kosovo-Albana hafði bandalagið
enga áætlun um að bjarga því fólki sem varð fyrir barð-
inu á ofsóknum Serba. Þess í stað hafa einkum íbúar
Serbiu mátt þjást vegna loftárása NATO. Vestrænar
þjóðir virðast engan vilja hafa til að stunda stríðsrekst-
ur með hefðbundnum hætti. Það er ekki pólitískur
stuðningur við hernaðaraðgerðir, sem kosta mannfall
og gildir þá einu hvort þær séu gerðar í mannúðar-
skyni eða ekki.
Nefna mætti hemaðaríhlutun NATO „mannúðar-
heimsvaldastefnu" vegna þess að hún studdist ekki við
umboð Sameinuðu þjóðanna. Hér var um siðferðilega
og pólitíska ákvörðun að ræða sem mátti réttlæta með
skírskotun til neyðarréttar. En fulltrúar þeirra NATO-
ríkja, sem vilja ekki virða Öryggisráð Sameinuðu þjóð-
anna að vettugi, eins og Þjóðverj-
ar og ítalir, hafa haldið því fram
að hemaðíhlutun í Kosovo sé
undantekningin frá reglunni.
NATO-ríkin hefðu vissulega átt
að reyna að fá samþykki Öryggis-
ráðsins fyrir utanaðkomandi af-
skiptum af Kosovo-deilunni, jafn-
vel þótt Kínverjar og Rússar
hefðu beitt neitunarvaldi. En
hvað með ef einhver annar stríðs-
glæpamaður en Milosevic fyrir-
skipar þjóðernishreinsanir og
fiöldamorð? Á þá ekkert að gera i
málinu, ef Öryggisráðið kemur
sér ekki saman um aðgerðir?
Vitaskuld liggur beinast við að
vinna með Rússum og Kínverjum
að því að gera breytingar á al-
þjóðalögum, sem heimila afskipti
alþjóðasamfélagsins af mannúðar-
ástæðum, en með skýrt afmörkuð-
um reglum. Það á ekki að gera
bakgarð Evrópuríkja að forsendu
fyrir íhlutun í mannúðarskyni.
Það hefur ekki farið fram hjá neinum
að meðal þeirra sem bera ábyrgð á
hemaðaríhlutun NATO eru fyrrver-
andi andstæðingar bandalagsins, eins og Gerhard
Schröder, kanslari Þýskalands, og Joschka Fischer ut-
anríkisráðherra og Massimo D’Alema, forsætisráð-
herra Ítalíu. En það er til marks um „kaldastríðs-
nostalgíu" að kenna hernaðaraðgerðir NATO við
vinstrimennsku eða halda því fram að hið sanna
árásareðli NATO hafi komið í ljós með loftárásunum á
Júgóslavíu. Ef NATO hefði haldið sig við gamla kalda-
stríðsmynstrið eftir hrun Sovétríkjanna hefði ekkert
verið gert i Bosníu og Milosevic hefði getað fram-
kvæmt þjóðernishreinsanir sínar í Kosovo án þess
þurfa að hafa minnstu áhyggjur af viðbrögðum vest-
rænna ríkja. Bandalagið þurfti að svara kalli tímans til
að dæma sig ekki úr leik. En vandamálið er að NATO
hefur ekki enn gert það upp við sig hvers konar banda-
lag það vill verða. Það skýrir þá miklu togstreitu sem
enn er milli hefðbundinna varnarsjónarmiða og hug-
mynda um öryggishagsmuni fyrir utan umráðasvæði
NATO. Bandalagið hefur verið að feta sig í áttina að
því að verða öryggisstofnun, án þess að hafa neina
skýra hugmynd um hve langt eigi að ganga. Af þeim
sökum er öllu haldið opnu, ekki síst stækkunferli
NATO, og alger óvissa er um næstu skref. Sú grund-
vallarspurning sem NATO stendur frammi fyrir er,
hvort unnt verði að eyða þessari togstreitu án þess að
það leiði til klofnings. ,
III
NATO-ríkin reiða sig nú á
milligöngu Rússa í tilraunum til
að finna pólitíska lausn á Kosovo-
deilunni. Á yfirborðinu er sú
ákvörðun skiljanleg: Mikilvægt er
Sú ákvörðun stríðsglæpadómstóls Sameinuðu þjóðanna að ákæra Slobodan
Milosevic, leiðtoga Serbíu, fyrir stríðsglæpi kemur ekki á óvart. Þó er allt of
snemmt að spá honum falli, enda má alveg eins búast við því að hann muni
gegna lykilhlutverki við lausn Kosovo-deilunnar. Þær mótsagnir, sem ein-
kenna þessa deilu, munu án efa leiða til ítarlegrar endurskoðunar á hefð-
bundnum hugmyndum um hernaðarihlutun og nútímahernað. Slobodan
Milosevic Serbíuleiðtogi.
%íoðanir annarra____________________
Ekki berja á blaðamönnum
„Stjórn Clintons hefur barist fyrir frelsi fiölmiðla í
j Rómönsku-Ameríku. Það veldur því vonbrigðum að
l stjórnvöld í Washington skuli standa á bak við yfirlýs-
! ingu Samtaka Ameríkuríkja sem myndi takmarka
i frelsi fiölmiðla. Drögin virðast vera klúður af hálfu
; stjórnarinnar fremur en stefnubreyting. Sendiherrar
aðildarríkjanna 34 hafa samþykkt þau. Draga á þau til
baka.Þegar utanríkisráðherrar ríkja á vesturhveli
hittast í næsta mánuði ætti ekki að biðja þá að sam-
^ þykkja yfirlýsingu sem gæfi ríkisstjómum leyfi til að
j setja enn frekari hömlur á aðþrengda blaðamenn
; Rómönsku-Ameríku."
Úr forystugrein New York Times 26. maí.
Hýtir ekki fyrir
„Bannfæring heimsins á forseta Júgóslavíu, jafnvel
þótt hann sé álitinn saklaus þar tU sekt sannast, get-
ur trauðla sætt gagnrýni leiðtoga sem lýstu lionum
sem stríðsglæpamanni, ef ekki þjóðarmorðingja, ekki
! lengra síðan en í gær. Ekki er þó líklegt að hún verði
tU að fiýta fyrir endalokum deUunnar, ef mið er tekið
af þrákelkni mannsins. Og hún auðveldar heldur ekki
pólitíska lausn sem gerði NATO kleift að forðast lág-
marksáhættu á landi.“
Úr forystugrein Libération 28. maí.
Hætta frá Rússlandi
„Utanríkisráðherra Rússlands er jafn mikilvægur
boðberi og framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna.
Séu Rússar ekki haföir með í ráðum er öryggi Evrópu,
enduruppbyggingu á Balkanskaga, stækkun Evrópu-
sambandsins og áframhaldandi afvopnun stefnt í
voða. Vegna aukinnar spennu í samskiptunum við
Kína er sérstaklega mikilvægt fyrir Bandaríkin að
hafa Rússa með í ráðum. Það hefur ekki úrslitaáhrif
hvaða áhrif Rússar hafa á samsetningu eftirlitssveita
í Kosovo að stríðinu loknu. íhlutun Rússa verður að
felast í því að fá Milosevic til að ganga að kröfum
NATO, hætta brottrekstri Albana frá Kosovo og sam-
þykkja að flóttamenn snúi heim við öryggi."
Úr forystugrein Aftonbladet 27. maí.
mt