Dagblaðið Vísir - DV - 13.11.1999, Qupperneq 10

10
LAUGARDAGUR 13. NÓVEMBER 1999 1 iV
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT111,105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: (SAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk„ Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Hæstiréttur yfirstéttarinnar
Þegar meirihluti Hæstaréttar sýknaði háskólaprófess-
or af kæru um gróft kynferðisofbeldi gegn dóttur hans,
voru dómararnir að gæta hagsmuna yfirstéttarbróður
síns. Þeir létu orð hans standa gegn orði dótturinnar og
hirtu ekki um framburð annarra vitna.
Sjaldan hafa atvik verið eins ljós í sifjaspellsmáli og í
þessu. Þriðju aðilar báru vitni um afbrotin, svo að meiri-
hluti Hæstaréttar þurfti ekki að velja milli vitnisburðar
prófessorsins og dóttur hans. Hann gat tekið mark á
framburði vitna, en kaus að gera það ekki.
Röksemdafærsla verjanda prófessorsins til varnar
meirihluta Hæstaréttar eftir niðurstöðuna, er bull og
þvæla, því að hann einangrar málið við orð eins gegn
orði annars. Sú einfóldun gefur ranga mynd af málinu í
heild. Árásimar á Hæstarétt voru því sjálfsagðar.
Hæstiréttur hefur almennt ekki verið í góðum málum,
síðan hinn sami verjandi skrifaði skammabók um dóm-
stólinn. Hann hefur hvað eftir annað verið sneyptur af
betri og æðri dómstólum úti í heimi. Og nú síðast er
hann frægur af að hafa sýknað Kio Briggs.
Svo ógeðfellur er Hæstiréttur, að fyrir þremur árum
kvað hann upp málamyndadóm yfir margföldum
nauðgara og gaf honum stóran afslátt út á, að hann hefði
á nauðgunartímanum skaffað fómardýrinu mat og hús-
næði. Slíkir dómarar eru tæpast með réttu ráði.
Þegar Hæstiréttur ýtir lýsingum vitna út af borðinu og
talar um prófessorinn sem einhvem einfaldan og skaðlít-
inn gluggagægi, er hann að misþyrma staðreyndum
málsins. Engin skýring er á því önnur en sú, að prófess-
orinn sé of fínn pappír til að hljóta kynóradóm.
Hér verður ekki farið út í lýsingar vitna á ógeðslegum
háttum og atferli prófessorsins, sem er skjólstæðingur
meirihluta Hæstaréttar, því að þær eru ekki prenthæfar.
Hið sama má raunar segja um sannleikann um meiri-
hluta Hæstaréttar, að hann er ekki prenthæfur.
Því er hér í þessum leiðara aðeins fjallað almennum
og fjarlægum orðum um þá staðreynd, að Hæstiréttur
hefur til varnar þekktum yfirstéttarmanni nauðgað
stúlkunni andlega ofan á þá líkamlegu nauðgun, sem
hún hefur mátt þola af hálfu föður síns.
Meirihluti Hæstaréttar hefur nauðgað fleirum en dótt-
ur prófessorsins með stuðningi sínum við prófessorinn.
Með dóminum hefur verið hindrað, að fleiri sifjaspell
verði kærð hér á landi. Hæstiréttur hefur sagt, að ekki
hafi neina þýðingu að kæra slík mál.
Með því að taka mál, þar sem atvik voru óvenjulega
skýr, og láta það leiða til sýknunar, er Hæstiréttur að
segja öllum þeim, sem á eftir hefðu viljað koma, að leið
laga og réttar sé ekki kleif þolendum stórbrotamanna á
sviði sifjaspells. Þeir verði að leita annarra leiða.
Staða íslenzkra sifjaspellsmála hefur hingað til verið
þannig, að tíundi hluti þeirra hefur verið kærður og tí-
undi hluti kærðra mála endað með sakfellingu. Það er
um það bil einn hundraðasti raunverulegra sifjaspella.
Nú mun þetta hlutfall lækka niður í 0,0%.
Hæstiréttur hefur frá öndverðu verið hallur undir yf-
irvöldin í landinu og yfirstéttina. Sýknudómur meiri-
hlutans í sifjaspellsmálinu er einfalt dæmi um, að Hæsti-
réttur fer meiri silkihönzkum um prófessora en börn.
Hæstiréttur er tæki í höndum yfirstéttarinnar.
Dómur meirihluta Hæstaréttar í sifjaspellsmáli pró-
fessorsins er svo fráleitur, að hann verður ekki skýrður
á annan hátt en sem einföld hagsmunagæzla.
Jónas Kristjánsson
Þýsk valdastefna?
Eftir að Berlínarmúrinn féll
bjuggust margir við því að Þjóð-
verjar færu að láta meira til sín
taka á alþjóðavettvangi og freistast
til að losna undan þeim skorðum
sem ósigur þeirra i seinni heims-
styrjöldinni og þarfir risaveldanna
í kalda stríðinu settu þeim. Þessir
spádómar hafa ekki ræst: Þjóðverj-
ar hafa ekki sýnt tilhneigingu til að
líta á sig sem stórveldi eða gert til-
raun til að ná pólitískri forræðis-
stöðu í Evrópu í krafti efnahags-
styrkleika síns. Þau grundvallar-
markmið sem einkennt hafa utan-
ríkisstefnu (Vestur-)Þjóðverja síð-
an á 6. áratugnum eru enn í fullu
gildi og byggjast á tvennu: að hafa
náið samband við Frakka vegna
Evrópusamstarfsins og Bandaríkja-
menn vegna NATO. En það sem hef-
ur breyst á síðustu árum er að Þjóð-
verjar hafa tekið á sig mun víðtæk-
ari skuldbindingar í vestrænu hemaðarsamstarfi,
eins og þátttaka þeirra í aðgerðum Atlantshafs-
bandalagsins í Bosníu, og þó einkum Kosovo, sýnir.
Spumingin er sú hvort hér er um þáttaskil eða frá-
vik í utanríkisstefnunni að ræða.
Blendin viðbrögð
Þegar Helmut Kohl, fyrrverandi kanslari, setti
fram áætlun í tíu liðum um sameiningu þýsku ríkj-
anna eftir fall Berlínarmúrsins mæltist hún misvel
fyrir. Margaret Thatcher, forsætisráðherra Bret-
lands, fór ekki leynt með andstöðu sina og tókst
meira að segja fá Francois Mitterrand, forseta
Frakklands, á sitt band um tíma. Afstaða Thatcher
var í fullu samræmi við þá útbreiddu bresku „sögu-
skoðun" að reynslan af nasismanum sýndi að skipt-
ing Þýskalands væri Þjóðverjum sjálfum fyrir
bestu. Ef þýsku ríkin yrðu sameinuð mundi Þýska-
land taka upp landvinningastefnu. Viðkvæðið var
að Þjóðverjar mundu notfæra sér efnahagsstyrk-
leika sinn í pólitísku skyni. Frakkar hugsuðu á
svipuðum nótum enda þótt þeir færu hljóðar með
það. Þeir vildu koma í veg fyrir tvíræði í Evrópu
sem reist væri á bandarísku forræði í öryggismál-
um og þýsku forræði í efnahagsmálum. Bandaríkja-
menn veittu hins vegar áætlun Kohls fullan stuðn-
ing. Sovétmenn stóðu heldur ekki í veginum, enda
vildi Míkhail Gorbat-
sjov sovétleiðtogi binda
enda á kalda stríðið.
Þegar Frakkar áttuðu
sig á því að sameining
Þýskalands væri óum-
flýjanleg ákváðu þeir
að láta af andstöðu
sinni. Þessum aðdrag-
anda að sameiningu
þýsku ríkjanna hafa
Þjóðverjar ekki gleymt.
Þeir lita svo á að Gor-
batsjov og George Bush
Bandaríkjaforseti hafi
komið málinu í höfn.
Þjóðverjar erfa það
ekki við Frakka að þeir
skyldu hafa hikað á ör-
lagastundu, enda
mundi það stefna sam-
vinnu þeirra í Evrópu-
sambandinu í hættu,
en þeir eru mjög gagn-
rýnir á þátt Breta, og
þá sérstaklega Margar-
et Thatcher.
Aukið sjálfstraust
í upphafi áratugarins voru Þýska-
land og Japan fyrirmyndir annarra
þjóða í efnahagsmálum.og það mátti
greina aukið sjálfsöryggi í utanríkis-
stefnu Þjóðverja. Hér ber vitaskuid
hæst Maastricht-samkomulagið sem
endurspeglaði hugmyndir Þjóðverja
um aukið vægi Evrópusamvinnunnar
með því m.a. að koma á sameiginleg-
um gjaldmiðli og sjálfstæðum öryggis-
armi. Þjóðverjar höfðu einnig frum-
kvæði að því að viðurkenna Slóveníu
og Króatíu á árunum 1991-1992, eftir
að Júgóslavía liðaðist í sundur. Þessi
ákvörðun var mjög umdeild, enda
mátti færa rök að því að hún hefði
kynt undir þjóðemisátökin á þessu
svæði. Hún benti þó til þess að Þjóð-
verjar vildu marka sjálfstæðari stefnu
í utanríkismálum. Á þessum tíma var
einnig talið líklegt að Þjóðverjar
fengju aðild að Öryggisráði Sameinuðu þjóðanna í sam-
ræmi við efnahagsstyrk sinn. Á árunum 1993-1995
breyttust allar þær forsendur sem lágu þessum áherslu-
breytingum til grundvallar. Efnahagsniðursveiflan,
kostnaðurinn við uppbyggingu austurhlutans og að-
gerðaleysi Evrópusambandsins í Bosníu-deilunni drógu
mátt úr utanriídsstefnu Þýskalands og veiktu ímynd
þess sem efnahagsstórveldis.-Þetta leiddi til minnkandi
stuðnings þýsks almennings við Evrópusamvinnuna,
enda beindi efnahagssamdrátturinn sjónum manna að
þeirri staðreynd að Þjóðverjar stæðu undir meginkostn-
aði við rekstur Evrópusambandsins. Þjóðverjar létu
Bandarikjamönnum eftir forystuhlutverk í Bosníu-deil-
unni, hættu að knýja á um sjálfstæðan öryggisarm Evr-
ópusambándsins og féllust á hugmyndir Clinton-stjórn-
arinnar um að binda stækkun NATO við aðeins þrjú
ríki en ekki funm eins og þeir höfðu upprunalega viljað.
Á móti kom að Þjóðverjar ákváðu í fyrsta sinn frá
stríðslokum að taka takmarkaðan þátt í hernaðaraðgerð-
um NATO í Bosníu. Enn skýrara dæmi var vitaskuld
full aðild Þjóðverja í loftárásum NATO á Júgóslaviu
vegna Kosovo-deilunnar. Þeirri spumingu er enn ósvar-
að hvort þessi afstaða leiðir til aukins sjálfstæðis í utan-
ríkismálum þegar fram líða stundir eða hvort Þýskaland
sé endanlega orðið „vestrænt" í þeim skilningi að Þjóð-
verjar láti ekki lengur fortíðarvanda sinn standa í vegi
fyrir samstöðu með bandalagsríkjum sínum.
Um þessar mundir eru liðin tíu ár frá falli Berlínarmúrsins. Þjóðverjar hafa ekki sýnt
því áhuga að taka að sér stórveldaskuldbindingar í alþjóðamálum á þessum ára-
tug. Þó hafa orðið áherslubreytingar í utanríkisstefnu Þjóðverja eftir sameiningu
þýsku ríkjanna.
Erlend tíðindi
Valur Ingimundarson
skoðanir annarra
Að meta kalda stríðið
„Heitar umræður fara enn fram um hvort of
: miklu hafi verið til kostað við að heyja kalda stríðið
| og hvort of mikil áhætta hafi verið tekin. Sumir
| spyrja hvort nokkuð hefði þurft að heyja það. Tíu ár
I eru of skammur tími til að leggja mat á endanlegan
dóm af þeirri stæröargráðu. En tíu ár eru ekki of
1 skammur tími til að gera að veruleika nýfengið ör-
I yggi, tækifæri og sjálfsvirðingu sem hundruð millj-
I óna manna í mörgum löndum fengu upp í hendurn-
; ar. Það er enn grundvallarstefna ríkja heimsins að
| horfa á bak kalda stríðinu."
j Úr forystugrein Washington Post 11. nóvember.
Stöðvið stríðið
„Það er kominn tími til að stöðva stríð Rússlands
; gegn Tsjetsjeníu. Það verður að gerast með íhlutun
erlendis frá. Myndimir af deyjandi og flýjandi
' Tsjetsjenum grípa okkur. Rússar sjá þær ekki. Rúss-
; ar hætta ekki sjálfir árás sem þeir hófú vegna inn-
! anríkispólitískra hagsmunamála og sem frá fyrstu
“ stundu hefur einkennst af lygum um tilgang og að-
ferðir. Staða Tsjetsjeníu er pólitískt vandamál sem
einungis er hægt að leysa með pólitískum samninga-
viðræðum. Alþjóðleg Kákasusráðstefna gæti verið
upphaflð. Það vilja Rússar enn ekki skilja. Önnur
Evrópulönd mega ekki lengur þegja og samþykkja
ofbeldið."
Úr forystugrein Aftonbladet 12. nóvember.
Skortur á samhæfingu
„Ein af ástæðunum fyrir skorti á norrænni sam-
hæfingu er sú staðreynd að ekkert landanna er að
fullu aðili í NATO, Evrópusambandinu og Vestur-
Evrópusambandinu. Þvert á móti er um ýmsar sam-
setningar að ræða varðandi aðild að þessum sam-
vinnusamtökum. Svíþjóð, sem er aðili að Evrópu-
sambandinu en ekki að NATO, hefur annarra hags-
muna að gæta en NATO-löndin Noregur og ísland.
Hver sem niðurstaða viðræðnanna í Evrópusam-
bandinu um varnarmálastefnu verður blasa ný
vandamál við Noregi.“
Úr forystugrein Aftenposten 12. nóvember.