Dagblaðið Vísir - DV - 13.11.1999, Blaðsíða 11

LAUGARDAGUR 13. NÓVEMBER 1999
11
Afturhvarf til stiórnlyndis
Uppgangur í sjávarútvegi,
frjálsræði á fjármálamarkaði og
skipuleg innreið ungra stórhuga
manna með nýjar hugmyndir og
vinnubrögð hafa gjörbreytt lands-
laginu í íslensku atvinnulífi.
Skipting atvinnulífsins í tvær
meginblokkir, Sambandið og
einkaframtakið, er ekki lengur til
staðar þó enn megi merkja leif-
amar. Ástæðan er ekki fall Sam-
bandsins, eða að endurreisn þess
hafi mistekist, heldur miklu frek-
ar öflugri fyrirtæki, nýir menn og
gjörbreytt viðhorf. Sumar gamlar
valdablokkir standa að vísu enn
en hlutfallsleg völd og áhrif „Rot-
ary-klúbbs Reykjavíkur" hafa
minnkað.
Frjálslyndir stjórnmálamenn
hafa á síðustu árum gengið rösk-
lega fram í að auka frelsi og svig-
rúm atvinnulífsins og uppskeran
hefur verið eins og til hefur verið
sáð. Það hefur ekki alltaf Verið
auðvelt að standa af sér pólitíska
orrahríð þeirra sem telja ríkið
upphaf og endi alls, en með festu
hefur þremur siðustu ríkisstjóm-
um undir forystu Sjálfstæðis-
flokksins tekist að vinna hvern
áfangasigurinn á fætur öðmm.
Það er því miður að nú virðist
sem þessir sömu stjórnmála-
menn séu að gefa nokkuð
eftir í baráttu sinni fyrir
atvinnufrelsi.
sagði i greinargerð fmmvarpsins
sem Þorsteinn Pálsson, þáverandi
sjávarútvegráðherra, lagði fram.
Samkvæmt lögunum er sett há-
mark á leyfilega aflahlutdeild
fiskiskipa i eigu einstakra aðila
og tengdra aðila. Enn hefur ekki
reynt á þessi lög en með lagasetn-
ingunni er sjávarútvegurinn sett-
ur í spennitreyju sem á eftir að
kosta íslenskt efnahagslíf veru-
lega fjármuni. Jafnvel þótt sjávar-
útvegsráðherra hafi lýst því yfir
að ekki sé verið að reyna að koma
í veg fyrir hagræðingu innan sjáv-
arútvegs liggur í augum uppi að
sú getur orðið raunin.
atari en
igjald
Að óbreyttu eiga lögin eftir að
kosta íslenskt þjóðarbú verulega
fjármuni á komandi áram, enda
staðan sú að sjáv-
arútvegsfyrir-
tækin eiga
litla sem
enga
þekkingu og samsetningu kvóta,
að ekki sé minnst á aðra fjárfest-
ingu. Þessar fyrirtækjaheildir
kunna að vera ein mikUvægasta
leiðin tU að halda uppi atvinnulífi
á ýmsum stöðum á landsbyggð-
inni sem annars ættu erfitt upp-
dráttar. Gott dæmi um þetta er yf-
irtaka Útgerðarfélags Akureyr-
inga á Jökli hf. á Raufarhöfn. Inn-
an örfárra ára kann sú staða að
koma upp að slíkt verði ekki hægt
- og viðkomandi byggðarlag mun
deyja drottni sínum. Og löggjafinn
ætlar sér að standa keikur hjá.
Þegar upp er staðið munu aUir
tapa. Þetta er dæmigerð
hagfræði and-
skotans sem
miðar að
því að
gera
aUa fátækari en nauðsynlegt er.
Talsmenn sjávarútvegsins hafa
enn sem komið er ekki haft burði
tU þess að benda á þessa augljósu
staðreynd af ótta við auðlinda-
skattssinna.
Dreifð eignaraðild
í raun gUdir það sama um hug-
myndir um nauðsyn þess að
tryggja dreifða eignaraðUd að fjár-
málastofnunum, eins og ég hef
margoft bent á. Með sama hætti
og útUokað er að setja ákveðnar
reglur um æskUega stærð fyrir-
tækja er óframkvæmanlegt að
tryggja ákveðna dreifingu á eign-
arhaldi hlutafélaga á opnum
hlutabréfamarkaði. Allar slíkar
tilraunir munu leiða tU þess að
sparnaður almennings, sem bund-
inn er í hlutabréfum, er að hluta
gerður upptæk-
Afturhvarf
Mér virðist sem við
séum að verða vitni að
nokkru afturhvarfi frá
þeirri grundvallarhugsjón
að hér skuli ríkja jafnræði
mUli manna - frjálsræði skuli
rikja í viðskiptum og sem minnst-
ar hömlur á þau sett. Þeir stjóm-
málamenn sem fremstir hafa farið
í að auka svigrúm atvinnulífsins -
auka frelsi
hvort heldur er
á fjármála-
markaði eða á
öðrum sviðum
- hafa gefið eft-
ir í varðstöðu
sinni fyrir
frjálsum við-
skiptum.
Síðasti ára-
tugur tuttug-
ustu aldarinn-
ar hefur verið
áratugur gerj-
unar í íslensk-
um sjávarút-
vegi og sú gerj-
un er langt frá
því að vera af-
staðin. Öflug
fyrirtæki hafa
komið fram á
sjónarsviðið
undir stjórn
framsækinna
stjómenda sem þrátt fyrir allt sjá
enn gríðarlega möguleika í sjávar-
útvegi.
Breytingamar hafa að hluta til
verið á kostnað einstakra byggða
í landinu og sú þróun verður að
líkindum ekki stöðvuð. í misskil-
inni tilraun til að koma í veg fyr-
ir byggðaröskun hafa stjómvöld
reynt að sporna við þeirri við-
leitni fyrirtækja í sjávarútvegi að
hagræða í rekstri. Þessar hömlur
munu hafa þveröfug áhrif.
Breytingar á lögum um stjórn
fiskveiða sem gerðar voru á síð-
asta ári eru gott dæmi um þetta.
Fram tO þessa hafa útgerðar-
menn ekki gagnrýnt þessa laga-
setningu opinberlega, að minnsta
kosti ekki kröftuglega, en henni
var ætlað að „koma í veg fyrir
að aflahlutdeild fiskiskipa í
eigu einstakra aðila eða
tengdra aðila geti
farið umfram til-
tekið hámark,"
ur - þjóðnýttur - og hlutabréfa-
markaðurinn sjálfur verður ekki
nema nafnið eitt. Möguleikar fyr-
irtækja til að afla áhættufjár til
rekstrar verða stórkostlega skert-
ir og það aftur mun draga úr
möguleikum þeirra til framþróun-
ar. Starfsmenn, hluthafar og al-
menningur er hlunnfarinn. Lög
um dreifða eignaraðild að fyrir-
tækjum era því sett til höfuðs al-
mannahagsmunum til lengri
tíma.
Við getum ekki veitt einum
frelsi til efnahagslegra athafna, en
meinað öðrum um hið sama. Eitt
verður yfir alla að ganga. Það er
heldur ekki hægt að halda því
fram að nauðsynlegt sé að tryggja
dreifða eignaraðild að fjármála-
stofnunum, en hafa lítið eða ekk-
ert við það að athuga að fámenn-
ur og þröngur hópur manna eigi
islenska fjölmiðla. Það er heldur
ekki trúverðugt að kvarta yfir
samþjöppun á matvörumarkaði,
en gleyma því að í raun er engin
samkeppni á milli olíufélaganna
önnur en sú er brýst fram í glæsi-
legum bensínstöðvum sem bjóða
allt milli himins og jarðar - allt
nema ódýrara bensín en keppi-
nauturinn. Þeir sem slíkt gera
era annaðhvort að tala sér þvert
um hug eða annað vakir fyrir
þeim en látið er í veðri vaka.
Málflutningurinn minnir
helst á málflutning þeirra
stjórnmálamanna sem
kvarta mest yfir pólitísk-
um áhrifum og íhlutun í
málefni Ríkisútvarps-
ins, en mega ekki
heyra á það minnst að
fyrirtækinu verði
breytt í hlutafélag -
hvað þá að það
verði einkavætt.
Stjórnlyndi
eins
og
Hugmyndir um
að tryggja með
lögum ákveðna
hámarksstærð
fyrirtækja eða
dreifingu eignar-
halds era sprottn-
ar upp úr jarðvegi
stjórnlyndra hugs-
uða sem fram til
þessa hafa ekki átt
upp á pallboröið hjá
þeim sem fremstir
hafa farið í barátt-
unni fyrir auknu
viðskiptafrelsi. Það
er því verulegt
áhyggjuefni ef slíkar
hugmyndir hafa náð að
skjóta rótum, ekki að-
eins fyrir atvinnulífið
heldur ekki síður
fyrir allan al-
menning.