Dagblaðið Vísir - DV - 13.11.1999, Síða 46

LAUGARDAGUR 13. NÓVEMBER 1999
54*
ðtal
Maðurinn vill verða
sinn eigin Guð
Maöurinn horfói þögull á mig
litla stund, og allt í einu för um mig
hrollur, sem stafaði af ööru en kuld-
anum, því nú tók ég eftir aö þaö var
ekkert Ijós í augunum í honum eins
og í ööru fólki, þaó voru engin göt á
myrkrinu í honum, heldur bara eitt-
hvað svart, svart sem hvorki lýsti né
endurkastaói Ijósi, og ég œtlaöi aö
rjúka af stað og hlaupa í burtu, eins
hratt og ég kœmist - en þá sagöi
hann, og þaö var bœði Ijós og hlýja í
Isak Harðarson sendi
nýlega frá sár skáld-
söguna Mannveiði-
handbókin þar sem
hann fjallar um sam-
tímann á íslandi, leit
mannsins eftir ein-
hverju æðra og göfugra
mitt í öllum hávaðanum
frá skruminu og sýndar-
veruleikanum. Sjálfur á
ísak langa og stranga
leit að baki og hefur
ferðast úr ystu myrkrum
inn í Ijósið - en hefur
nú fundið jafnvægi
röddinni, svo ég hœtti að vera
hrœddur...
Maðurinn með myrkrið í augunum
er Dórhallur Jónguðsson rithöfundur,
sem er kominn til Salteyrar frá
Reykjavík þar sem hann hittir Elíf Ei-
lífsson, ellefu ára strák sem er sögu-
maður í skáldsögu ísaks Harðarsonar
Mannveiðihandbókin. Þegar Eilifur
hittir Dórhall hefur hann staðið við
sjóinn og horft á óteljandi götin sem
Einhver handan frá hinu óopinbera
gataði í nóttina. Og þótt Einhver sé
horfinn og sjáist ekki lengur, þótt
hann sé ókominn og sjáist ekki enn, þá
uröu götin eftir og blasa viö sjónum
allra manna allar nœtur - skínandi,
sindrandi götin á nóttinni.
Ljós og myrkur
Andstæðumar ljós og myrkur hafa
verið einn af rauðu þráðunum í verk-
um ísaks sem hefur sent frá sér átta
ljóðabækur (fyrst 1982), eitt smásagna-
safn, játningabók og nú skáldsögu.
Snemma bar á myrkri ádeilu í ljóðum
ísaks, ádeilu á samhengisleysi í hugs-
un og gildismati okkar, ádeilu á leit
eftir billegum lausnum, ádeilu á klisj-
ur, ádeilu á veruleikaflrringu.
Játningasagan „Þú sem ert á himn-
um... Þú ert hér!“ er saga ísaks frá
bemsku, þar sem hann er uppalinn
hjá ömmu sinni og afa við Snorra-
brautina, til ársins 1992, þegar hann
hefur frelsast, hlotið skím í Krossin-
um (þótt hann hafi aldrei gengið í
Krossinn, heldur haldið sig við Þjóð-
kirkjuna) og ákveður að skrifa sögu
sína sem er ólgandi sár ferð á milli
öfganna í myrkri og ljósi, örvæntingu
og hamingju. Á árunum sem ísak er
að gefa út fyrstu ljóðabækur sínar er
hann í stöðugri leit að tilgangi lífsins.
Hann leitar í Háskóla íslands, í lög-
fræði, sálfræði, heimspeki, guðfræði,
íslensku, svo eitthvað sé nefnt. Hann
Þetta illa í mannlnum f heimlnum er alltaf að aukast en hlð góða í manninum í heiminum er líka að aukast.
Fyrst eftir þá stórkostlegu uppgötvun að vita að mannkynið er ekki eitt á
jörðinni var ég gagntekinn af þeirri staðreynd. Síðan kemst á meira jafn-
vægi.
Þögnin um Guð er
grunsamleg
„Ég held að samfélagið færist
stöðugt í þá átt að maðurinn dýrki
sjálfan sig meira og meira og þá úti-
lokar hann sífellt meira það sem hon-
um er æðra,“ segir ísak. „Hins vegar
er það í eðli mannsins að leita eftir
því sem er æðra og mér fmnst ég far-
inn að fmna þá strauma. Ég held að
það sé eitthvert uppgjör í nánd.“
Hvað áttu við?
„Þetta illa í manninum í heiminum
er alltaf að aukast en hið góða í mann-
inum í heiminum er lika að aukast.
Við sjáum að það er verið að drepa
fólk á hveijum degi og umburðarleys-
ið fer vaxandi. Á móti sjáum við
mannkærleikann aukast. Andstæð-
umar eru alltaf að verða skýrari -
öfgarnar sterkari.
Ég vona samt að sagan sé ekki ein-
hver einhliða mórölsk siðaprédikun. í
henni er ég að fjalla um það að hverju
við stefnum. Ef ég er með því að segja
fólki til syndanna, rís ég varla undir
því sjálfur. Ég vildi að það væru betri
menn en ég í þvi hlutverki."
Er ekki hættulegt fyrir íslenskan
rithöfund að skrifa út frá trúarsann-
færingu?
„Ég velti þvi ekkert fyrir mér. Ef
við lesum íslenskar skáldsögur frá
þessari öld, einkum þær post-
er ekki lengur einn í herberginu; ég
finn fyrir einhverri Návist. Hún er ekki
alls staöar í stofunni, heldur er eins og
hún hafi ákveöna afmörkun sé á viss-
um staö.... Þessi Návist er LIFANDI!
Vonandi skárri maður
Það var ekki laust við að aðdáend-
ur ísaks hrykkju í kút yfir þvi sem
kaliað var „trúarflippið," enda Játn-
ingasagan skrifuð af þvílíkt einlægum
styrk að það var mesta basl að rjúka
ekki af stað og frelsast samstundis.
Þvílíkt ljós sem tók við af þessu ægi-
lega myrkri.
Þegar ísak er spurður hvort hann
sé ennþá trúaður af sama ofsanum og
í Játningabókinni, svarar hann: „Það
kemst meira jafnvægi á mann með
tímanum. Fyrst eftir þá stórkostlegu
uppgötvun að vita að mannkynið er
ekki eitt á jörðinni, var ég gagntekinn
af þeirri staðreynd. Síðan kemst á
meira jafnvægi, maður heldur áfram
að lifa lifinu og er vonandi skárri
maður með þá vitund í huga að Guð
er til.“
1 Mannveiðihandbókinni er Mói í
Njólakoti, maður með bros sem er
stærra en hann sjálfur og tilkynnir
stöðugt þann fagnaðarboðskap að
Jesús sé lifandi. ísak teflir saman hin-
um tæra kristna heimi Nóa, náttúru-
samfélaginu á Salteyri við sjóinn og
borgarsamfélaginu þar sem menn
hafa misst tökin á grundvelli tilvistar
sinnar þótt allt líti vel út, glitri og
glansi. Hins vegar er sagan ekki svart-
hvít prédikun, vonda borgin á móti
góðu sveitinni, heldur er eins og allt
sé að renna saman og Mói sem biður
fyrir öllu og öllum er álitinn
„Eymingi," þótt eftir standi áhrifa-
máttur kærleikans sem hann boðar
þegar öliu er á botninn hvolft.
DV-myndir Pjetur
er í hjónabandi og eignast eina dóttur
og leitar þar. Hann leitar tU Vínand-
ans mikla „því hann var listamaður,
og listamenn tala við þá sem þeim
sjáifum sýnist, því þeir eru sniUing-
ar.“ En hvar sem hann fer er sama
myrkrið.
Barnið sem hélt að það væri
snillingur
Það er svo í ágúst árið 1989 að ísak
verður fyrir fyrstu trúarlegu reynslu
sinni sem veröur upphafið að því að
myrkrið fer að víkja fyrir ljósinu í lífi
og skáldskap hans, þótt enn ætti hann
dágóða ferð fyrir höndum, þar sem
hann sveiflaðist miUi himneskrar
upphafningar og jarðneskrar örvænt-
ingar. Þrautalendingin var aó hafa
eigin kœrleika fyrir Guó og aö reyna
aö miðla honum þegar maður var vel
upplagöur - sem geróist ekki mjög oft,
segir hann í Játningasögunni.
Enn var eftir sjálf vitrunin, sú sem
birtist föstudaginn 18. maí 1990; birtist
barninu (sem hélt reyndar aö þaö vœri
snillingur, djúphugsuöur og skáld, en
ekki barn). Isak fer að heimsækja
ömmu sína og sér þar bókina „Er ekki
einhver sem getur hjálpað mér?“ eftir
Sandy Brown og fer að lesa í henni.
Allt í einu geróist eitthvaö sem ég hafói
aldrei upplifaö áöur. Þaó var eins og
ég vaknaöi af djúpum, áralöngum
svefni, eins og ég heföi lagt öllum gáfu-
legu skoöununum og fordómunum
mínum... Um leiö og ég haföi þannig
samsamast konunni og staöiö í hennar
sporum nokkur augnablik, þá var eins
og gömlu, fjallþykku lagi af hroka
vœri svipt af skilningi mínum og vit-
und... í fyrsta skipti í lífmu uppliföi ég
andlegt hungur mitt: Ó, HVAD MIG
VANTADI GUDL. Og þá, alveg um
leiö, eöa örstuttu fyrr eöa síóar, ÞÁ
KEMUR ÞÚ! Skyndilega fmn ég að ég