Dagblaðið Vísir - DV - 20.11.1999, Blaðsíða 38

LAUGARDAGUR 20. NÓVEMBER 1999
Kötturínn, dúfan og kynlífið
Þórunn Valdimarsdóttir heldur því fram að fólk hafi jafnmikinn áhuga á kynlífi í dag eins og áður. DV-mynd Hilmar Þór
Þórunn Valdimarsdóttir hefur
setið við skriftir frá 1983. Skáldsög-
ur, örsögur, skáldævisaga, ævisaga
og ljóð hennar hafa unnið til verð-
launa eða að minnsta kosti þótt eiga
þau skilið. Þórunn er sagnfræðing-
ur sem skrifað um Snorra á Húsa-
felli, útilegumannasögur, íjárkláða,
kristnisögu, landsmálablöð, þjóð-
emishyggju og arkitektúr. En loks-
ins hefur hún látið gamlan draum
-rætast og skrifað sögulega skáld-
sögu sem heitir Stúlka með fmgur.
Margir kannast við söguna af lög-
regluþjóninum í Reykjavík sem
fann lík í Fischersundi. Hann tók I
löppina á því og dró þaö út í Aðal-
stræti því hann vissi ekki hvemig
átti að stafsetja götuheitið Fischer-
sund. Þá hefði kunnátta í stafsetn-
ingu getað komið í veg fyrir afglöp í
starfi. Þórunn Valdimarsdóttir er
með vinnustofu uppi í Fischer-
sundi, þótt húsið heiti Aðalstræti
4A. Á leið á fund Þómnnar sá ég
ekkert lik en skynjaði návist dauð-
ans því ég mætti gömlu fólki sem
var að koma út úr útfararþjónust-
unni, líkkistuvinnustofu Eyvindar
Ámasonar. Hinn umdeOdi nektar-
staður Club Clinton var beint fram
undan og inn í það skuggalega sund
þurfa gestir Þórunnar að stikla og
hringja bjöllu.
Það eru rimlar fyrir gluggum
skáldkonunnar á annarri hæð sem
em arfur þess tíma þegar Ingólfs-
apótek var til húsa á jarðhæðinni.
Þá var vinnustofa Þómnnar lyfja-
geymsla og fúll ástæða til þess að
verja húsið fyrir svöngum lyfjaæt-
um utan verslunartíma.
Leitar að dyggðum
Á skrifstofunni em stórir bóka-
skápar, tvö skrifborð og myndir um
alia veggi. Þar er líka legubekkur
svo skáldkonan geti lagt sig og beð-
ið eftir því að andinn komi yflr
hana. Það liggja bækur i gisnum
flekk á gólfinu og Þórann segir að
hún sé að kynna sér höfuðdyggðim-
ar sjö. Þær koma við sögu í ritgerð
sem hún er að vinna. Þórann segist
hafa áhuga á dyggðum og löstum
sem era auðvitað nátengd fyrir-
bæri, geta ekki án hvors annars ver-
ið. Hún hefúr ekki alltaf verið með
vinnustofu sina i Fischersundinu í
þeirri návist við lífið og dauðann
sem nektin og útfararþjónustan
mynda. Til skamms tíma var vinnu-
stofahennar við Bárugötu.
„Þ’áð er níikil magía hér ofan við
líf og dauða. I fyrrahaust hamaðist
ég við að klára Stúlkú með fingur,
því til þess var ætlast, um það hafði
verið gerður samningur. Þá hófst
handritið á hvítri dúfu í Fischer-
sundi. Um haustið missti ég vinnu-
stofu sem ég hafði við Báragötu og
hugsaði ekki um upphaf bókarinnar
fyrr en ég losaði rimlana út á þak og
leit út og niður um giuggann. Þar lá
hvít dúfa, lík af hvítri dúfu við
Fischersund. Dúfa táknar anda, og
hún var dauð. Ég tók því ekki illa
þegar Guðrún Sigfúsdóttir, sem hef-
ur tekið á móti tveimur síðustu bók-
únum mínum, sagði að það væri of
langt liðið á haust til að koma bók-
inni út, best væri að bíða með hana
í ár. Ég endurskoðaði söguna mikið,
kliþþti mikið burt, meðal annars
upphaf og éndi. Ég sat við í sumar
- Þórunn Valdimars-
dóttir, sagnfræðingur og
' rithöfundur, segir ýmis-
legt gáfulegt um nýút-
komna skáldsögu sína,
Stúlka með fingur, og
sitthvað fleira
að skrifa nýjan endi á söguna. Bók-
in endar á því að köttur kemur inn
af svölum. Ég klára endinn og
hugsa að það sé gott, en hver horfist
þá í augu við mig? kominn inn um
gluggann, köttur! Ég skrifa inn í
endinn kött sem kemur inn um
svaladyr og þá kemur köttur inn til
mín. Ég varð svo hissa, fyrir þakinu
utan við skrifstofuna er himinhátt
vímet, með gaddavír efst, sett upp
til að verja lyfin sem vora héma
inni. Ég stakk höfðinu út um glugg-
ann og sá að kattarstórt gat hafði
verið rofið í vímetið. Þessa tilvilj-
un, að köttur kæmi inn af svölunum
í enda skáldsögunnar og inn um
gluggann hjá mér um leið, tók ég
svo að endirinn væri i lagi.“
Megas hjálpaði már
Þannig lýsir Þórunn þeim góðu
áhrifum sem vinnustofan hefur haft
á hana og hennar ritstörf. Hún vakti
mikla athygli með bók sinni um
Snorra á Húsafelli fyrir tíu árum og
fetaði sig eftir það í átt að því að
skrifa skáldskap. Hún steig hálft
skref árið 1990 þegar hún ritaði
skáldævisögu bamsins Magnúsar
Þórs Jónssonar, Megasar, undir
heitinu: Sól í Norðurmýri. Píslar-
saga úr Austurbæ.
„Megas hjálpaði mér að bijótast
úr út fræðistílnum, sagnfræðinni og
i átt til skáldskaparins, yfir það
Bnjóflóð. Séra Arnðr Ámaaon
frá Felll I Knllaflrði var fyrir akðmmu
ft forð ve8t,fln út Gllafirðl og vai
mcð lionnm' karlmaður og kvenmað-
ur. Þegar þau vóru koiiin norður
yflr helðina, hljðp A þan/anjðððð og
brelf þau með aér. Séra Arnðr,aem
er meata karlmenni, komat brátt-á
fætur og fðr að Jltnet iuh, hvo;t.
nokknð væri lifa r.f jvvLfBh I tðr-
inni var. Sáliann þá á flngur kvon-
mannain8 upp íir anjðnnm og gat
dreglð hana npp. Húu var ðmeidd.
En karlmaðurlnn hnfði iirapnð und-
an anjðflððinti ofan f gljúfnt og nnm-
ið atað.ir á klettaiiöa, emtí snjðflðð-
ið hafði kiofnað um. Varð honum
það til iffs. En. fftrft.liejlg.T aemji
ffirlnni vðru fðroat i enjðflððinu.
Þessi frétt sem birtist í Fjallkonunni
um aldamótin varð nokkurs konar
kveikja að sögu Þórunnar.
djúpa gljúfur. Það er honum að
þakka að mér tókst að komast yfir í
fantasíuna.“
Bókin Stúlka með fingur gerist í
Reykjavík og á sýslumannssetri
fyrir austan fiall í upphafi aldar-
innar. í bókinni era margar per-
sónur. Alþýðufólk og böm heita
eðlilegum nöfiium á meðan fínna
fólk er kailaö Sýsli, Læknirinn,
Blaðsfiórinn og Gamla, svo nokk-
ur dæmi séu tekin. Er einhver
ástæða fyrir þessu?
„Mér finnst nöfh stundum stíl-
brot, þau bera svo mikla meiningu
og taka athyglina frá venjulegum
orðum. Fólk sem er eitthvað stórt
og erfitt, eins og læknir, prestur,
sýslumaður, finasta fra sýslunnar,
ber svo þungt hlutverk að það
verður émbættið, er meira en
venjulegt fólk, næstum hættir að
vera það sjálft. I bókinni bera þau
nöfn þess sem þau eru, Gamla,
Sýsli, Presturinn, Blaðstjórinn.
Persónur bókarinnar eiga sér ekki
fyrirmynd í sögulegum persónum,
þetta er skáldsaga. Það er þvi ekki
til neins að ætla að finna fyrir-
mynd að sýslumanninum, prestin-
um og blaðsfióranum."
Fortíðin var ekki einlit
og svört
Söguhefia Þórannar, Unnur Jóns-
dóttir, elskar heitt en fær ekki að
njóta samvista við ástmanninn. Það
aftrar henni þó ekki frá því að njóta
lifsins.
„Fortíðin á íslandi hefur oft verið
máluð í dökkum, sósíal-realískum
litum í bókmenntum,“ segir Þór-
unn. „Fortiðin var ekki einlit og
svört. Maður verður að nálgast for-
tíðina með bljúgum huga og virð-
ingu, fara þangað og líta varlega í
kringum sig, ekki ákveða fyrirffam
hvemig fortíðin hafi verið. Fólk
hafði oftast nóg að borða af kjam-
góðum mat og var stundum glatt og
hamingjusamt og ástfangið, milli
þess sem það var fúlt og þreytt. Ég
leitast við að sýna gleði og hamingu
fortíðarinnar, hamingjuna er að
vísu ekki hægt að mæla, en ég held
að það hafi ekki verið meiri skuggi
yfir fyrir einni öld en i dag, samfé-
lagið í dag er líka gallað og fúilt af
bullandi sársauka inni á milli. Það
koma skuggalegir hlutir inn í sög-
una mína, ég hef heimildir fyrir
þeim, það sem gerist í bókinni á sér
stoð í raunveruleikanum, þótt sum
skjölin séu djúpt grafin. í sögunni
er bam gert í kirkju. Þetta gerðist
Þessi mynd, tekin á íslandi, birtist í
bókinni Museum of Mankind fyrr á
öldinni. Þórunn ímyndar sér að
svona hafi söguhetjan Unnur Jóns-
dóttir litið út
snemma á öldinni. Eitur, sifiaspell,
nauðgim, svik og undirferli hafa
cilltaf fylgt mannkyninu."
Mamma, amma
og ævisagan
Móðir Þórunnar, Erla Þórdís
Jónsdóttir, skrifaði skáldævisögu
móður sinnar, Þórunnar Jónsdótt-
ur, sem ólst upp i Reykjavík um og
eftir siðustu aldamót. Bókin heitir
Bemska í byrjun aldar og kom út
eftir seinna stríð.
„Ég flyt milli tiifinninguna og
ýmis sviðssetningaratriði úr þess-
ari bók. Mamma breytti nafni
ömmu í Unni Jónsdóttur til að
leggja áherslu á að minningabókin
væri að hluta skálduð og ég tók
það nafn upp á Stúlku með fingur.
Bók mömmu um ömmu nær bara
yfir barnæsku hennar en hún fór í
kennaraskólann og til Englands af
sömu sökum og Unnur í minni
bók. En það er bara uppistaðan í
vefnum sem ég sæki I sögu ömmu
minnar, til þess að hafa beint til-
ftnnmgasamband við það sem ég
var að gera, ég bætti inn mergð af
hlutum sem hafa ekkert með hana
að gera né sögu hennar, hef í fimm
ár unnið sem sagnfræðingur í alda-
mótatímanum.
Amma lenti þó í svipuðum vand-
ræðum og Unnur, var trúlofuð
manni sem var ekki nógu fínn fyr-
ir hana, móðir hans fór upp á
Laugaveg til langömmu til að til-
kynna henni að hún væri ekki
nógu fin fyrir þann sem hún var
trúlofuð, amma flúði með rúbin-
hringinn til Englands og var í
kvöldskóla í London í tvö ár. Ástin
beygir og kvelur Uimi í Stúlku
með ftngur en hún lætur hana ekki
bijóta sig.“
Þjóðin elskar að sakna
„Eftirsjá og tregi í ástum er sterkt
stef i íslenskri hefð. „Björt mey og
hrein“ eftir Stefán Ólafsson er sjúk-
legur saknaðaróður um eina konu,
þá einu sem sá sem talar i kvæðinu
telur sig geta elskað. „Ó, að við hefð-
um aldrei sést“, orti Vatnsenda-
Rósa. „Mennimir lifa, elska, þrá og
sakna,“ orti Jóhann Siguijónsson
og þetta hefur þjóðin elskað.
Þennan tón vildi ég forðast, láta
Unni heröa sig og vera praktíska
eins og hryssuna þótt hún fái ekki
að njóta þess manns sem hún unni
mest. Hún lætur það ekki stöðva sig
í að leita hamingjunnar.“
En hvað um kynlífið?
Kynlíf söguhefianna hlykkjast eins
og rauður þráður gegnum söguna og
Unnur Jónsdóttir er ekki kona sem
hemur ástríöur sínar. Er kynlif mjög
mikilvægt?
„Mér finnst það, hvaö finnst þér?
Við erum ekki bara höfuð, við erum
líkamir. Sagan hefst á Unni eldgam-
alh, sem liggur vamarlaus gagnvart
eigin hugsun. Hún hugsar um líf sitt,
hana dreymir og hún endurlifir sög-
una. í höfði gamallar konu sem hugs-
ar um líf sitt er engin ritskoðun í
gangi, hún rifiar upp þann hita sem
hún lifði með líkama sínum. Ég held
að Unnur sé eðlileg að þessu leyti.
Fólk hefur ekkert minni eða meiri
áhuga á kynlifi í dag en um aldamót-
in, ef eitthvað er er það orðið klaufa-
legra og hræddara, held ég. Öll þessi
kynlífsumræða bendir til þess að hlut-
imir fái ekki alveg að ganga eðlilega
fyrir sig. Það er kúnst að skrifa um
kynlif án þess að það verði klisju-
kennt og einhver sagði að það væri
enn erfiðara fyrir karlrithöfunda að
lýsa þessum þætti lifsins, karlar mega
lítið gera á þessum síðustu og bestu
tímum fyrir eftirhtinu sem sér áreitni
alls staðar. En kynlíf er eitt sterkasta
aflið í lífinu, spurðu krókódílinn og
skjaldbökuna. Þau segja það líka. Það
gengur ekki að sleppa því í bókum
seiri fialia um lifið sjálft." -PÁÁ