Dagblaðið Vísir - DV - 20.11.1999, Blaðsíða 46

- hroðalegar slysfarir á EveresL Ofurkapp, dómgreindarskortur og gróðavon rekur menn í opinn dauðann
Into the Wild er heimsfrœg
metsölubók sem á íslensku
'hefur hlotiö nafnið, Á fjalli
lífs og dauöa. Höfundurinn,
Jon Krakauer, er vanur
fjallamaður sem tók aö sér að
skrifa grein um markaössetn-
ingu Everest og hélt til
Himalaja. Aö kvöldi 10. maí
1996 var hann á leið ofan af
tindinum í myrkri er hann
mœtti tuttugu öörum klifrur-
um sem seigluöust upp eftir.
Enginn veitti athygli skýjun-
zim sem voru farin að hrann-
ast upp á himninum. Sex tím-
um síöar og 900 metrum neö-
ar, í fárviöri og blindhríö,
leiö Krakauer út af í tjaldi
sínu meö óráöi af völdum ör-
mögnunar og súrefnisskorts -
en hólpinn. Morguninn eftir
komst hann aö því aö hópur
félaga hans haföi ekki skilaö
sér í tjaldbúöirnar. Þegar
óveörinu linnti um síöir voru
átta þeirra látnir.
Jon Krakauer kannar hvaö
þaö er viö Everest sem fær svo
marga - þar á meðal hann
sjálfan - til aö gleyma allri
varkárni, hunsa áhyggjur
ástvina og leggja sig í slika
hœttu, erfiöleika og kostnaö,
af fúsum og frjálsum vilja.
Hér birtast þrír stuttir kaflar
vzir bókinni í þýöingu ísaks
Haröarsonar.
Ég stóð gleiður á tindi heimsins,
með annan fótinn í Kína og hinn í
Nepal, hreinsaði klakann af súrefn-
isgrímunni minni, skaut öxlinni í
vindinn og starði tómlátum augum
yfir víðemi Tíbets. Á einhvern
óljósan, hiröulausan hátt gerði ég
mér grein fyrir því að jörðin, sem
breiddi úr sér fyrir fótum mínum,
væri óviðjafiianleg sjón. í marga
mánuði hafði ég látiö mig dreyma
um þetta augnablik og þær tilfinn-
ingar sem það myndi leysa úr læð-
úigi. En nú, þegar ég hafði loksins
náð markinu og stóð hér i raun og
veru á tindi Mount Everest, hafði ég
einfaldlega ekki burði til þess að
fagna.
Þetta var nokkru eftir hádegi
þann 10. maí 1996. Ég hafði ekki sof-
ið í fimmtíu og sjö klukkustundir.
Eina fæðan, sem mér hafði tekist að
neyða ofan í mig á síðustu þremur
dögum, var skál af kjötsúpu og
handfylli af M&M-sælgætishnetum.
Ofsafengin hóstaköst um nokkurra
vikna skeið höfðu losað í mér tvö
rifbein, sem gerði mér óbærilega
%erfitt að anda með eðlilegum hætti.
Hér, í 8848 metra hæð uppi í veðra-
hvolfinu, fékk heilinn i mér svo lít-
ið af súreftii, að hæfhi mín til að
hugsa var á við treggáfaðs bams.
Við þessar aðstæður reyndist mér
erfitt að finna fyrir nokkru öðru en
kulda og þreytu.
Tindhryggurinn séður frá Suðurtindi, 10. maf kl. 13.00: Þegar Scott Fischer
tók þessa mynd var hann aftastur í röðinni og horfði upp í átt til klifraranna
sem seigluðust upp á tindinn. Þrír sjást skammt ofan við Hillary-þrep en
hinn fjórði í Þrepinu miðju.
festi mig við línuna sem lá niður og
bjó mig undir að stikla fram af
brúninni, en þá blasti við mér kvið-
vænleg sjón.
Neðst í skorunni, um tíu metrum
fyrir neðan mig, hafði meira en tylft
manna myndað röð. Þrír klifrarar
voru þegar famir að klifra upp lín-
una sem ég var i þann veginn að
siga niður. Eina úrræði mitt var að
losa mig úr sameiginlegu öryggis-
línunni og víkja úr vegi.
Umferðarstíflan var mynduð af
þátttakendum úr þremur leiðöngr-
um: hópnum sem ég tilheyrði, er
samanstóð af fólki sem hafði keypt
sér þátttöku og var undir stjóm
hins nafntogaða, ný-sjálenska leið-
sögumanns, Robs Halls; annarri
slíkri sveit með leiðsögumönnum,
undir forystu Bandaríkjamannsins
Scotts Fischers; og taívönskum leið-
angri, þar sem menn höfðu ekki
keypt sér selda þátttöku. Einn og
einn í senn paufaðist mannsöfnuð-
urinn lúshægt upp Hillary-þrep eins
og venjan er í 8000 metra hæð, á
meðan ég beið þess taugastrekktur
aö komast að.
Harris, sem hafði yfirgefið tind-
inn skömmu á eftir mér, náði mér
fljótlega. Þar sem ég vildi fara spar-
lega með það litla súrefni er enn var
í geyminum mínum, bað ég hann að
seilast inn i bakpokann minn og
skrúfa fyrir lokann á skammtaran-
um, sem hann og gerði. Næstu tíu
mínútumar leið mér furðulega vel.
Ég varð skýr í höfðinu. Mér fannst
ég í rauninni óþreyttari en ég hafði
verið á meðan skriúfað var frá súr-
efninu. Allt í einu fann ég, að ég var
að kaftia. Mér sortnaði fyrir augum
og mig tók að svima. Ég var alveg
að missa meðvitund.
Súrefni á þrotum
I stað þess að loka fyrir súrefiiið,
hafði Harris, sem var sljór af súr-
efnisskortinum, óvart opnað
skammtarann til fulls og tæmt
geyminn. Ég hafði sóað síðustu súr-
efhissameindunum án þess að kom-
ast nokkuð áleiðis. Það beið mín
annar geymir á Suðurtindinum, um
75 metrum neðar, en til þess að
komast þangaö yrði ég að fara um
berskjaldaðasta hluta gervallrar
leiðarinnar, án hjálpar viðbótarsúr-
efnis.
Klukkan var orðin meira en þijú,
þegar ég komst niður á Suðurtind-
inn. Þokuslæður voru farnar að líða
yfir 8500 metra háan Lhotse-tindinn
og læðast að pýramídalöguðum
toppi Everest. Veðrið lofaði ekki
lengur góðu. Ég greip nýjan súrefn-
iskút, festi hann við skammtarann
minn og flýtti mér niður í þykkn-
andi skýið. Örskömmu eftir áð ég
yfirgaf Suðurtindinn, byrjaði að
snjóa dálítið, og skyggnið fór fiand-
ans til.
Eitt hundrað og tuttugu hæðar-
metrum ofar, þar sem hátindurinn
var enn baðaður skínandi sói undir
skýlausum, skærbláum himni,
dunduðu félagar minir sér við að
gera for sina á hæsta tind plánet-
unnar minnisstæða með því að
breiða úr fánum og taka myndir,
meðan dýrmætar sekúndumar guf-
uðu upp í loftið. Enginn þeirra hafði
hugmynd um þá skelfilegu mann-
raun sem í vændum var. Engan
gnmaði, hve miklu máli hver mín-
úta átti eftir að skipta á þessum
langa degi.
Fallnir félagar
Þegar ég skjögraði til baka í átt
að Fjórðu búðum um klukkan 7.30,
laugardagsmorguninn 11. mai, tók
merking þess sem gerst hafði - og
var enn að gerast - að renna upp
fyrir mér af lamandi þunga. Ég var
í rusli, tilfinningalega og líkamlega,
eftir einungis einnar stundar leit að
Andy Harris í Suðurskarði, og orð-
Mistök á mistök ofan
Umferðarteppa við Hillary-þrep, 10. maf, um kl. 14.10. Scott Fischer tók
þessa mynd neðst í þrepinu. Hér standa menn neðan við þrepið og bíða
þess að geta farið upp línuna.
Fimm mínútur á þaki
veraldar
Ég steig á tindinn nokkrum mín-
útum á eftir Anatoli Boukreev, rúss-
neskum leiðsögumanni í bandarísk-
um fiármögnunarleiðangri, og rétt á
undan Andy Harris, leiðsögumanni
í ný-sjálenska hópnum sem ég til-
heyrði. Ég þekkti Boukreev ekki
mikið, en hafði átt góð kynni viö
Harris á undanfórnum sex vikum.
Ég tók fiórar ljósmyndir í flýti af
Harris og Boukreev í Qallstindsstell-
ingum, og sneri mér síðan við og
lagði af stað niður. Úriö mitt sýndi
13.17. Að öllu samanlögðu hafði ég
verið skemur en fimm mínútur á
þaki veraldarinnar.
Andartaki síðar staldraði ég við
til þess að taka aðra mynd, í þetta
sinn af Suðausturhryggnum þar
sem við höfðum komið upp. Ég
beindi linsunni að tveimur fiall-
göngumönnum sem nálguðust tind-
inn, og tók þá eftir dálitlu er ég
hafði ekki veitt athygli fyrr. í suðri,
þar sem himinninn hafði verið heið-
skír aðeins einni klukkustund fyrr,
huldi nú skýjabreiða Pumori, Ama
Dablam og lægri tindana í kringum
Everest.
Augljós dauðagildra?
Síðar - þegar sex lík höfðu fund-
ist, þegar leit að tveimur öðrum
haföi verið hætt, þegar skurðlæknar
höfðu fiarlægt kalbrunna hægri
höndina af félaga mínum, Beck We-
athers - var farið að spyija hvers
vegna klifraramir efst í Qallinu
heföu ekki gefið gaum að hættu-
merkjunum, þegar veðrið fór að
versna. Hvers vegna höfðu hinir
þaulreyndu, innfæddu leiðsögu-
menn haldið áfram uppgöngunni,
vegna kvabbsins í mun óreyndari
mönnum - sem borgað höfðu allt að
65.000 dollurum, hver um sig, fyrir
að komast ömgglega upp á Everest
- beint í augljósa dauðagildru.
Enginn getur mælt fyrir munn
leiðangursstjóranna tveggja, því
báðir eru dánir. En ég get fullyrt að
ekkert af því, sem ég sá upp úr há-
deginu þann 10. maí, gaf til kynna
að manndrápsveður væri að skella
á. í mínu súrefnisrýra ástandi sýnd-
ist mér skýin, er liðu upp stóru ís-
dældina sem köliuð er Vesturdalur,
vera afar sakleysisleg, gisin og
rytjuleg. Skýin glömpuðu í skínandi
hádegissólinni og virtust í engu frá-
brugðin meinlausum hitahnoðrun-
um sem stigu upp af dældinni á
næstum hveijum eftirmiðdegi.
Mér var mjög órótt er ég hóf ferð-
ina niður, en það var varla út af
veðrinu: ég hafði litið á mælinn á
súrefnisgeyminum mínum og séð að
hann var nærri tómur. Ég varð að
komast niður sem fyrst.
í umferðarstíflu
Efsti hluti suðausturhryggjar Ev-
erest er mjó brík meitlaöra kletta og
skafrunnins snjávar sem hlykkjast
um fiögur hundruð metra spöl á
miili hátindsins og lægri spiru sem
nefnd er Suðurtindurinn. Það krefst
ekki mikillar tæknilegrar kunnáttu
í fiaiiaklifri að komast klakklaust
um skörðóttan hrygginn, en leiðin
er skelfilega berskjölduð. Ég yfirgaf
hátindinn, fór löturhæga fótskriðu í
fimmtán mínútur yfir meira en tvö
þúsund metra háu hyldýpinu, og
var þá kominn niður að hinu
víðkunna Hillary-þrepi, sem er
hvöss skora í hryggnum þar sem
þörf er á nokkurri klifurleikni. Ég