Dagblaðið Vísir - DV - 08.12.2001, Blaðsíða 10

LAUGARDAGUR 8. DESEMBER 2001
10
Útgáfufélag: Útgáfufélagið DV ehf.
Útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Framkvæmdastjóri: Hjalti Jónsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aðstoöarritstjórar: Jónas Haraldsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson
Fréttastjóri: Birgir Guömundsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aórar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.netheimar.is/dv/
Fréttaþjónusta á Netinu: http://www.visir.is
Ritstjórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Strandgata 31, slmi: 460 6100, fax: 460 6171
Setning og umbrot: Útgáfufélagiö DV ehf.
Plötugerð: isafoldarprensmiöja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverð á mánuöi 2200 kr. m. vsk. Lausasöluverð 200 kr. m. vsk., Helgarblað 300 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins i stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viömælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Treystu mér
í sömu viku og hagsmunaaðilar verzlunar voru að lýsa
dálæti sínu á siðareglum, sem þeir hafa sett um samskipti
sín, úrskurðaði samkeppnisráð þessa aðila í háar sektir
fyrir brot á lögum um slik samskipti. Þetta segir okkur, að
siðareglurnar séu ímynd en ekki innihald.
Hvenær sem voldugir aðilar i þjóðfélaginu eru sakaðir
um pukur og leynimakk, setja þeir upp heilagra manna
vandlætingarsvip og segja: Treystu mér. Gildir þá einu,
hvort rætt er um leynilegar fjárreiður stjórnmálaflokka
eða leynikostnað rikisins vegna einkavinavæðingar.
Hagsmunaaðilar peninga og valda reyna yfirleitt að
andæfa, þegar aukið er gegnsæi í viðskiptum og stjórn-
málum. Þeir vilja heldur, að almenningur sýni valdastofn-
unum þjóðfélagsins blint traust. En reynslan sýnir því
miður, að ekki eru forsendur fyrir því.
Gegnsæið er ein af meginstoðum vestræns lýðræðis,
enda greinilega betri en blindan sem forsenda fyrir
trausti. Ef spilin liggja á borðinu, er tilgangslitið að reyna
að hafa falda ása uppi í erminni. Traustið skapast þá af
opnum leikreglum, sem eru öllum sýnilegar.
Fyrir ári voru Samkeppnisráði gefnar tennur. Ráðið
fékk heimild til að beita háum sektum við brotum á sam-
keppnislögum. Núna er ráðið byrjað að beita hinum ný-
fengnu tönnum gegn ólöglegu samráði um síma- og gagna-
flutning og um dreifingu á geisladiskum.
Sektirnar voru þó smámunir í samanburði við yfirhaln-
mguna, sem Landssíminn fékk í texta úrskurðarins. Þar
stóð beinlínis, að ráðamenn fyrirtækisins hafi margsinnis
misnotað markaðsráðandi stöðu þess, sem þýðir á lög-
reglumáli, að þeir hafi sýnt eindreginn brotavilja.
Endurtekin brot Landssímans á samkeppnislögum gefa
skýra mynd af islenzkri einkavæðingu, sem byrjaði með
bifreiðaeftirlitinu og endaði með símanum. Hún felur í
sér, að völdum aðilum er afhent einokun, sem breytist i
hlutafélagsform, en heldur áfram að vera einokun.
íslenzk stjórnvöld hafa gegn vilja sínum neyðst til að
þýða evrópskar reglugerðir um gegnsæi og samkeppni og
gera að íslenzkum lögum. Þannig hafa verið stigin skref
til að koma böndum á fjármálamarkaðinn og um sam-
skipti kaupenda og seljenda innan verzlunarinnar.
Spurningin er bara, hvort dugir að beita síbrotamenn
háum sektum. Er ekki meira samræmi í að dæma slíka
menn á Litla-Hraun eins og síbrotamenn á öðrum sviðum
afbrota? Að minnsta kosti virðast sumir ráðamenn Lands-
símans vera hinir dreissugustu eftir dóminn.
Færst hefur í vöxt hjá voldugum mönnum hér heima
sem erlendis að bera höfuðið hátt og reyna með markaðs-
setningu að búa til ímynd, sem er óháð veruleikanum og
oft fjarri honum, jafnvel andstæð. Reynt er að fela veru-
leikann og markaðssetja ímyndina sem igildi hans.
Þannig fjölyrða ráðamenn lyfjarisa heimsins um, að gíf-
urlegur kostnaður fari i að þróa ný lyf, þegar sannleikur-
inn er þvert á móti sá, að gífurlegur kostnaður fer í að
markaðssetja ný lyf með góðu og illu, þar á meðal með
mútum og fölsuðum niðurstöðum rannsókna.
Venjulegir menn hafa sem neytendur og kjósendur litla
þekkingu til að sjá bolabrögðin, sem þeir eru beittir af að-
ilunum, sem valdið hafa og peningana. Með samevrópsk-
um reglum um aukið gegnsæi í þjóðfélaginu er verið að
andæfa gegn sífellt betri vopnum hinna sterku.
Réttur Samkeppnisráðs til að beita sektum gegn sam-
keppnishömlum risanna er lítið, en brýnt skref í barátt-
unni við þá, sem brosa ljúft og segja: Treystu mér.
Jónas Kristjánsson
JCW
Vélknúinn snjóblástur
Jónas
Haraldsson
aöstoöarritstjóri
Veturinn í fyrra var snjóléttur
og svo hefur veriö i stórum drátt-
um í minni heimabyggð undanfar-
in ár. Því kom snjórinn nú mér í
opna skjöldu og það svona
snemma. Og ekki nóg með það.
Það snjóaði dag eftir dag án þess
að hlánaði. Snjórinn hlóðst því
upp. Ekki að mér sé illa við snjó.
Umhverfið verður fallegra að vetri
til ef þokkalega snjóar, börnin
gleðjast og fara út að leika sér i
stað þess að hanga inni, Hvít jörð,
samfara þokkalegu veðri, kallar
líka á þá fullorðnu i göngutúr,
skíðagöngu eða viðlíka hollustu.
Vandinn er bara heimilisstéttin
mín og bílastæðið. Af nokkrum
myndarskap, að mér fannst, lagöi
ég stéttina sjálfur. Sanngjarnara
væri kannski að segja að við hjón-
in hefðum lagt hana. Ég sléttaði
undirlagið og rétti konunni hell-
urnar. Hún er lagnari og útsjónar-
samari en ég. Auk þess fannst mér
þetta öryggisatriði ef skekkja
kæmi í lögnina. Hún væri þá ekki
mér að kenna. Svo varð þó alls
ekki. Stéttin varð slétt og fín og
skekkjur að minnsta kosti ekki
stærri en svo að við tækjum eftir
þeim.
konan ekki ánægð með þennan
aumingjaskap en lét gott heita.
Þetta var á vordögum og langt til
næsta vetrar. Ég var því kátur við
lögnina og feginn að sleppa við að
púsla óþekkum plastslöngum ofan
i sandlag og reyna að tengja þær
með einhverjum hætti við hita-
kerfi hússins.
Ég viðurkenni það nú að þetta
voru mistök og ég veit að mín bíð-
ur einhvern vordaginn að rífa upp
stéttina og leggja hitalögnina. Lík-
legra þykir mér þó að ég fái mann
til þess. Mér hefur ekki farið fram
í pípulögnum. Ég er aðeins látinn
vita af því, þegar mikið snjóar, að
gott væri að hafa bræðslukerfi og
um leið minntur á hver hafi ráðið
þegar hitalögninni var sleppt. Það
er sem sagt mitt hlutverk að
moka og hreinsa stéttina og
vamir mínar eru litlar, frómt
frá sagt. Vandinn er þó sá
sami og áður. Hafi ég ekki
nennt að leggja hitalögnina á
sínum tíma nenni ég enn síður
að moka stéttina. Því er ég
hlynntur snjóléttum vetrum.
Næsta morgun vottaði ekki fyr-
ir mokstri mínum kvöldið áður.
„Þú verður að moka aftur, elskan
mín,“ sagði konan þegar við
klöngruðumst yfir ruðningana.
Mér sýndist glott á vörum hennar
þegar hún horfði yfir til granna
okkar. Þeir gengu í röðum á þurr-
um hellum til bíla sinna, gott ef
ekki allir á dönsku skónum. Það
snjóaði allan þann dag. Ég neitaði
að moka um kvöldið.
„Ég skal tala við hann pabba,“
sagði konan næsta morgun. Við
sluppum óbrotin að bílnum og
skófum af honum snjóinn í sam-
einingu. „Þú
veist
Mistökin viöurkennd
Deilumálið varðandi lögnina
var bara eitt og þó tæpast ágrein-
ingur á þeim tíma. Konan vildi
hitalögn undir stéttina. Ég var í
raun sammála henni um kosti hit-
ans langar vetramætur. Tvennt
kom þó í veg fyrir framkvæmdir
af minni hálfu. í fyrsta lagi vorum
við blönk eftir að hafa komið okk-
ur upp húsinu. Það var þó ekki að-
alatriðið enda efni i slíka hitalögn
ekki tiltakanlega dýrt. Það sem
réð úrslitum var að ég hvorki
kunni né nennti að leggja hitalögn
undir stétt. Mér skilst á öllum ná-
grönnum mínum að þetta sé ekk-
ert mál en þetta óx mér í augum.
Við lögðum þvi stéttina án hita-
lagnarinnar. Innra með sér var
Tól til ails
„Mokaðu nú svo við komumst
heim tröðina án þess að stórslasa
okkur,“ sagði konan þegar snjóað
hafði samfleytt í þrjá sólarhringa
og enn var nóvember. „Það þýðir
ekki neitt,“ sagði ég, „þú sérð það
sjálf að það snjóar strax í farið.
„Má ég í allri vinsemd benda þér á
svolítið," sagði konan og gjóaði
augunum að þremur nágrannalóð-
um. Þar blöstu við þurrar og
hreinar gangstéttarhellur, líkt og
á sumardegi. Bræðslukerfi grann-
anna unnu sitt verk. Ég hunskað-
ist út með skófl-
una.
h
Klósettpappírsklipping
Björn
Þorláksson
blaöamaður
verja til auglýsinga eru að sama
skapi í tilvistarhættu og afleiðingin
er að aðeins hinir stærstu lifi af.
Ekki endilega þeir hæfustu.
Jólabókaflóðið hefur sjaldan eða
aldrei verið umfangsmeira og er
víst að margir höfundar og útgef-
endur eru á tauginni í þeim harða
slag sem í vændum er. í fréttum
liðinnar viku hefur komið fram að
salan fer ágætlega af stað en þó er
allsendis ótímabært að spá fyrir
um lyktirnar. Vonandi verða marg-
ar bækur keyptar enda fátt snjall-
ara en að staldra við í svartasta
skammdeginu og velta fyrir sér
spurningum sem nútímamaðurinn
gefur sér annars lítinn tíma til að
fást við. Góðar bækur lifa um aldur
og ævi i hjörtum lesandans og
auðga sálina.
Hins vegar er ljóst að framboðið
er mikið og munu margir verða
undir í slagnum. Sumir því miður
að ósekju. Bækur sem enga athygli
fá eru líklegar til að týnast í auglýs-
ingagosinu og er ekki alltaf spurt
um gæði. Stóru forlögin verja mikl-
um fjármunum til kynningar á
verkum höfunda sinna og virðast
dæmi um að bókaútgáfur hafi koll-
keyrt sig beinlínis í því harða
striði. Þeir sem litlu fjármagni
Ekki áhættunnar virði
Þegar framhaldsskólanemandi
þreytir próf og útskrifast með ágæt-
iseinkunn eru honum allir vegir
færir í frekara nám. Þegar háskæl-
ingur stendur sig vel á lokaprófi
má fullvíst telja að hann fái góða
stöðu á atvinnumarkaði. Þegar
arkitekt hannar snjalla byggingu
eru góðar likur á að hann muni fá
einhvers konar stöðuhækkun. En
þegar rithöfundar senda frá sér
áralanga vinnu er það tilviljun háð
hvort aðstæður skapi þeim braut-
argengi.
Þekkt er aö nýir rithöfundar
hafa fengið þau svör hjá stærri for-
lögum að þrátt fyrir ótvíræð gæði
handrits sé áhættan við útgáfu of
mikil til að menn þori. Útgáfustjór-
ar hafa á sama tíma sagt aö ef ein-
hver „stóru höfundanna" kæmi
með nákvæmlega eins handrit,
væri hins vegar sjálfgefið að selja
bókina í þúsundum eintaka. For-
lögin segja óvarlegt að veðja á unga
fola þegar reyndari veðhlaupahest-
ar komist alltaf í mark. Kynning
óþekktra höfunda er tímafrek og
kostnaðarsöm. Hið litla svigrúm út-
gefenda verður til þess að sumir
komast aldrei á prent sem þó ættu
fullt erindi á ritvöllinn.
Þáttur stórmarkaöa
Þannig eru viðskiptaöflin farin
að ritstýra listinni sem aldrei fyrr
og ekki skánaði ástandið eftir að
stórmarkaðirnir fóru að selja bæk-
ur og þá einkum bara vinsælustu
titlana. Eðlilegt er að íslendingar
vilji kaupa listverk á sem bestu
verði en á sama tíma og þörfin fyr-
ir lítil og meðalstór fyrirtæki hefur
aldrei verið meiri, samkvæmt ráða-
mönum þjóðarinnar, skýtur
skökku við að örfáir markaðsráð-
andi aðilar skuli vera á góðri leið
með að útrýma sérverslunum,
þ.e.a.s. bókabúðunum.