Dagblaðið Vísir - DV - 08.12.2001, Blaðsíða 34

42
LAUGARDAGUR 8. DESEMBER 2001
Helgarblað

J árnsmiðurinn
gekk af göflunum
Stakk úr sér augað
Hann lýsti atburðum af stillingu við
réttarhaldið og meðal annars því að
hann hefði gengið svo hart fram í að
stinga ungbamið að sveðjan hefði bogn-
að og hann hefði þurft að rétta hana á
staðnum.
Jámsmiðurinn var úrskurðaður í
geðrannsókn undir umsjá Helga Tómas-
sonar geðlæknis og í skýrslu hans segir
meðal annars:
..var þegar frá bamæsku sérsinna,
stíflundaður og fálátur og hefur máski
nokkru ráðið þar um líkamslýti til
augnanna. Hann aðhylltist snemma
frekar öfgafullar skoðanir og var þar á
öndverðum meiði við heimili sitt og
fjarlægðist það því enn meira. Hann
byrjaði að drekka, varð fyrir vonbrigð-
um. í hysterísku geðveikiskasti veitir
hann sér óviljandi áverka svo líkams-
lýti hans verða enn meiri. Það dregur
úr starfsmöguleikum hans og starfslöng-
un hans og hann einangrast enn meira.
Fýrri vini vill hann lítið umgangast.
Drykkjuskapur, lögbrot og einstæðings-
skapur var orðið hlutskipti hans en fá-
læti og stundum hysterísk frekjuköst
einkenndu framferði hans.“
Helgi kemst að þeirri niðurstöðu í út-
tekt sinni á jámsmiðnum að hann hafi
verið algáður á undan og eftir að hann
vann verkið og hann hafi vitað hvað
hann var að gera og haft ógeð á því.
Bendi það til þess að ekki hafi verið um
æði frávita manns að ræða né morðsýki
kaldrifjaðs glæpamanns eða misþyrm-
ingar. Síðan segir Helgi:
„Afbrot hans virðist mér ekki hvata-
bragð eða skammhlaupaverk geðveiks
manns, heldur vanhugsað örþrifaráð til
sjálfsbjargar hjá þrásinna manni er hef-
ur horn í síðu þjóðfélagsins - örþrifaráð
svipaðs eðlis og sefasjúk viðbrögð van-
mátta einstaklinga."
Hæstiréttur komst að þeirri niður-
stöðu í september 1949 að jámsmiður-
inn væri ekki sakhæfur en dæma bæri
hann í gæslu á viðeigandi hæli.
Á Litla-Hrauni í tuttugu ár
Jámsmiðurinn var síðan fluttur á
Litla Hraun og þar dvaldi hann til ævi-
loka í ágúst 1969. I minningar-
grein um hann sem birt er
í nýútkominni bók eftir
Hluga Jökulsson, Is-
land i aldanna rás,
kemur fram að hann
hafi orðið fyrir því
slysi að missa ann-
að augað sem lesa
má i úttekt Helga
Tómassonar að
hann hafi sjálfur
valdið.
Þar kemur
einnig fram að
jámsmiðurinn
lagði ofúr-
kapp á það á
yngri áram
að kynna sér
kenningar
Marx og Len-
ins og
stundaði
sjálfsnám i
mörgum
greinum, bæði eðlisfræði
og tungumálum, auk þess að vera fram-
arlega i félagsstörfum fyrir hönd jám-
smiða. Þetta ofurkapp telur höfundur
minningargreinarinnar að hafi valdið
geðveilum hans.
Vann að eilífðarvél
Vettvangur harmleiksins
Hér viö Háteigsvegirm í braggahverfi vestan viö Stýrimannaskóiann geröist ótrúlegur harmleikur voriö 1947 þeg-
ar einbúi sem átti viö geöræn vandamál aö stríöa gekk berserksgang og myrti ungbarn meö sveöju og særöi
systur þess og móöur mikiö.
- myrti ungbarn með sveðju og særði systur þess og móður alvarlega
Það er vorkvöld í Reykjavík og árið
er 1947, nánar tiltekið 3. maí. Það era
tvö ár síðan heimsstyrjöldinni síðari
lauk og Reykjavík er iðandi borg í öram
vexti og uppbyggingu. Hekla er að gjósa
þennan dag og þetta á eftir að verða eitt
stærsta gos aldarinnar.
Sjáanlegar leifar hernáms Breta og
Bandaríkjamanna era braggahverfi hér
og þar um borgina, troðfull af fólki eins
og allar íbúðarhæfar kytrar hvar sem
þær fmnast. Eitt slíkt er á holtinu vest-
an við Sjómannaskólann við Háteigsveg
og þar era óhugnanlegir hlutir í þann
veginn að gerast þetta friðsæla laugar-
dagskvöld.
Járnsmiöurinn í skúrnum
I útjaðri braggahverfisins bjó sér-
kennilegur einbúi í ólögulegum bára-
járnsskúr. Hann var jámsmiður að
mennt, 37 ára gamall þegar þeir atburð-
ir gerðust sem hér verður lýst. Hann
hafði starfað sem slíkur en geðrænir
kviilar hröktu hann úr starfi og þegar
hér var komið sögu hafði hann dvalist á
Kleppsspítala en var útskrifaður fyrir
allnokkra og leitaði skjóls í þessum
skúr við Háteigsveginn.
Jámsmiðurinn var ekki aldæla þvi
hann hafði á flmmtán ára tímabili kom-
ist tólf sinnum i kast við lögin en oftast
fyrir smáafbrot eins og stuld á gasmæli,
innbrot í sumarbústað og ölvun á al-
mannafæri.
Þetta umrædda laugardagskvöld kom
jámsmiðurinn gangandi frá skúr sínum
og gekk rakleiöis að skála númer eitt í
braggahverfmu. Þar bjuggu ung hjón
með tvær dætur sínar, aðra tæplega
tveggja ára og hina átta ára. Heimilis-
faðirinn var farinn til vinnu en hann
starfaði við trésmíði.
Þaö skal ekki verða mikið eftir
af þér
Jámsmiðurinn hélt í hendi sér stórri
mcíbi'íb'

sveðju eða saxi. Hann gekk inn í íbúð
hjónanna þar sem dætumar tvær vora
einar, sú átta ára gætti þeirrar ómálga
en móðir þeirra var við störf í þvotta-
húsi í sérbyggingu rétt við braggann.
Jámsmiðurinn brá þegar sveðjunni og
lagði til bamanna með henni, mörgum
stungum. Hann réð komabarn-
inu þegar bana ___
en þegar hann - öTliW MN«liW M
sneri sér að
átta ára
stúlkunni
komst hún undan
alblóðug eftir
mörg stungusár
og flúði til móð-
ur sinnar í þvotta-
húsinu.
Móðurinni brá -
heiftarlega þegar
dóttir hennar kom
alblóðug og grát-
andi og á hæla henn-
ar árásarmaðurinn í
morðæði sem beindi
orðum sínum til móður-
innar og sagði:
„Það skal ekki verða
mikið eftir af þér.“
Hann beindi þegar
árásum sínum að móður-
inni og lagði til hennar
nokkram sinnum með sax-
inu en hún varðist snöfur-
lega og náði að hanga i
vinstri hendi árásarmanns-
ins sem var örvhentur.
Ávarpaði hún nú morðingj-
ann og sagði:
„Guð hjálpi þér maður, hvað ertu að
gera.“
Hann svaraði að bragði:
„Það þýðir lítið að biðja Guð að
hjálpa sér.“
Að lokum tókst henni að losa sig úr
þessum banvænu faðmlögum og komast
til fólks í næstu skálum og gera viðvart.
Dreif þegar að nokkra aðra íbúa sem
handtóku jámsmiðinn og afvopnuðu
hann án þess að hann sýndi mikla mót-
spyrnu. Hringt var á lögreglu og sjúkra-
bil sem fluttu árásarmanninn á lög-
reglustöð en móður
og dóttur mikið
særðar á sjúkra-
hús. Þar lágu
þær i rúman
mánuð en náðu
sér að mestu
eftir sárin en
kornabamið
lést.
«0. K f&Lq #UtO

'iUh
„f?
Fvt\tsagn'‘(J>'®^ygii og ÞVI,
vars^Íbiaðanr^
Mikinn óhug
setti að þeim fjölmörgu
íbúum braggahverfísins
sem urðu beint og óbeint vitni
að þessum atburðum og ekki siður vakti
þessi atburður umtal í Reykjávík og
blöðin skýrðu ítarlega frá atvikum og
reyndar svo að Þjóðviljinn sá ástæðu til
að setja ofan i við stéttarbræður sína.
1
Skýli morðingjans
/ þessu skýli bjó moröinginn einn og bar hann fyrir réttinum aö einsemd
heföi sótt mjög á sig í skúrnum og hann hefði hugsað sem svo aö meö
því aö fremja morö kæmist hann aö minnsta kosti undir manna hendur.
En hvað gekk morðingjanum
til?
Jámsmiðurinn skýrði svo frá fyrir
dómi að hann hefði verið allsgáður þeg-
ar þetta gerðist en skyndilega hafl runn-
ið á sig æði og hann stokkið upp, gripið
saxið eða sveðjuna sem hann hafði fund-
ið í skálarústum í nágrenninu og haldið
út með þeim ásetningi að vinna ein-
hvetjum mein. Hann kvaðst ekki hafa
vitað að börn yrðu á vegi hans og ekki
kvaðst hann heldur eiga neitt sökótt við
íbúa skálans. Það var þó vitað að faðir
dætranna hafði haft einhver afskipti af
honum áður, meðal annars kvartað við
lögregluna og talið stafa hættu af ógn-
andi framferði járnsmiðsins i bragga-
hveríinu en í blöðum var fullyrt að
hann hefði meðal annars hótað börnum
í hverfmu lífláti af litlu eða engu tilefni.
Hann kvaðst hafa verið mjög ein-
mana í kofa sínum, misst allt samband
við fólk og hugsað sem svo að lögreglan
yrði þó að minnsta kosti að hirða hann
ef hann gerðist morðingi.
Jámsmiðurinn er sagður hafa náð
fullum bata á Litla-Hrauni og helgað sig
í vaxandi mæli sjáifsnámi í vísindum af
ýmsu tagi og hann hafi „sér til gamans"
glímt árum saman við það verkefni að
smíða eilífðarvél. Þjóðviljinn segir að
hann hafi skilið eftir sig urmul hug-
mynda, teikninga og útreikninga sem
vert væri að gefa gaum. Síðan segir:
„Þá era margar hugmyndir hans
ókannaöar í þessu sambandi, bæði
vegna fjárskorts hans og hinna vondu
starfsskilyröa. Fallorkutilraunir í loft-
tómi eða vökva gat hann aldrei gert. Að
tilraunum hans gerðu grunnhyggnir
gys og því tók hann jafnan með kímni
og skemmtilegum tilsvörum, svo að
glysungurinn óskaði gjaman að hann
hefði látið kyrrt liggja."
Líklegt verður að telja að fáir hafi
dvalið lengur á Litla-Hrauni en hinn
ógæfusami járnsmiður en á þessum
áram vora ekki önnur úrræði til að
vista geðsjúka afbrotamenn.
PÁÁ
1978
Verðbólgan vekur
heimsathygli
Síðla árs 1978 birtist á baksíðu
Dagblaðsins frétt sem höfð er eftir
New York Times. „íslendingar berj-
ast við
verðbólg-
una og ótt-
ast að bíða
óbætanlegt
tjón,“ sagði
í forsíöu-
fyrirsögn blaðsins og i fréttinni var
tíundað að íslendingar borguðu
einn ís með tékka og þeir gætu selt
tveggja ára ryðgaða bíla sfna á tvö-
földu því verði sem þeir keyptu þá
á. „Landlægt kvalræði þjóðarinnar,
kuldi, stormur og eldgos, virðist
viðráðanlegt í samanburði við
verðbólguna," sagði Times og bætti
við að mikil eftirspm'n væri eftir
neysluvörum og þannig væru ís-
lendingar e.t.v. að „bæta sér upp
erfiða veðráttu“.
____
„íslendingar óttast’
óbætanlegt tjón af#
■'öldum i
Víð viljum léttmjólk
„Léttmjólkur er varla að vænta á
næstunni,“ sagði í Dagblaðinu 1
nóvember fyrir 23 árum, en þar
Léttmjólkin varla f bráð
var greint frá blaðamannafundi
sem haldinn var í Mjólkursamsöl-
unni, hvar kom fram að enn væri
óleyst vandamál hvað iéttmjólkin
ætti að kosta og hvað ætti að gera
við alla þá fitu sem afgangs yrði
við vinnslu á henni. Ef hafin yrði
framleiðsla léttmjólkur stækkaði
„smjörfjalbö“ um 3 -5 þúsund tonn
á ári. Forráðamenn Mjólkursam-
sölunnar töldu að ekki yrði hægt
að selja léttmjólk fyrir minna verð
en venjulega mjólk við sömu skil-
yrði.
Travoltafárið
Árið 1978 fengu íslensk ung-
menni ekki á heilum sér tekið og
voru, eftir þvl sem Dagblaöið
greindi frá,
Imrjwn
Travoto tínt eykstmoð *gí heltekin Tra-
volta-æði.
„Nainið er
John Tra-
volta, 23 ára
gamall og
margmillj-
óneri af þvi
að leika í
tveimur kvik-
myndum, Saturday Night Fever og
Grease. Þessar myndir hafa dáleitt
unglinga um allan heim.“ Þetta eru
orð að sönnu vegna þess að þessar
vikur er fjallað mikið um Travolta
og fárið i kringmn hann í blaðinu.
Ungur drengur sló í gegn með Tra-
volta-dans sem hann lærði í Amer-
iku, Grease var frumsýnd um jóla-
leytið og olli sviptingum í hártisku
ungmennanna og gömul rokklög
urðu skyndilega alls ekkert svo
hallærisleg lengur.
Óþolandi rauðsokkur
Á baksíðu Dagblaðsins birtist
frétt imi Tónabæjarhátíð rauð-
sokka, sem var haldin í nóvember
1978 og
var „öll-
um opin -
ekki síðm-
karl-
mönn-
um“. Um-
ræður um
málefni bama vora á dagskrá og
fluttir leikþættir og upplestrar,
auk þess sem áður óþekktar skáld-
konur létu frá sér heyra. í fréttinni
segir m.a. „Af hverju fá allir karl-
menn æðisglampa í augun af heift
þegar minnst er á rauðsokkur? Og
af hverju stynja svo margar konur:
„Jesús minn, ég þoli þær ekki“,
þegar þessar baráttukonur eru
nefndar á nafn?“ og í lokin kemst
fréttamaður að niðurstöðu:
„Kannski er skýringin á öfgafull-
um viðbrögðum einmitt sú að rauð-
sokkur beita sér fyrir jafnrétti á
heimilum og vinnumarkaöi og
ganga þannig í berhögg við eld-
gamlar hefðir.“ -þhs
HtU RAUDSOKK- .
URÓÞOLANDI iTÁÍ\‘