Dagblaðið Vísir - DV - 04.05.2002, Qupperneq 40

A O
HelQarblctö I>V LAUGARDAGUR 4. MAÍ 2002
íslendingur
siglir í strand
Gunnar Marel Eqqertsson varð þjóðhetja
þeqar hann siqldi víkinqaskipinu Islendinqi
vestur um haf árið 2000. Siqlinqin vakti
qríðarleqa athqqli víða um heim. íslendinq-
ur hefur verið líf Gunnars Marels frá því
1994 þeqar hann hjó til fqrstu spqtuna í
skipið. Nú, tveimur árum síðar, hefur Gunn-
ari Marel enn ekki tekist að selja skipið oq
situr skuldum vafinn á heimili sínu sem
hann óttast að missa efekki rætist úr mál-
um hans innan fárra vikna.
GUNNAR MAREL EGGERTSSON er kraftalegur
maður. Hann tekur á móti mér á heimili sínu í Breið-
holti með fóstu handtaki, vísar mér niður á neðri
hasðina þar sem útsýni er yfir Reykjavík og Faxaílóa.
Við fáum okkur sæti. Enn eimir eftir af þreytu eftir
erfiðan leiðangur vestur til Bandaríkjanna en ekki er
síður íþyngjandi skuldabagginn sem hann hefur á
herðunum; hann er vantrúaður um að hann rísi und-
ir honum mikið lengur.
„Þegar ég var tíu ára heyrði ég afa minn tala við
annan mann um víkingaskip. Maðurinn spurði gamla
manninn hvort hann tryði því að menn heföu ferðast
milli landa á þessum skipum á tímum víkinganna. Afi
leit stórum augum á hann og skildi ekki hvaða fáráð-
ur maðurinn var. Hann hélt það nú! Þeir gerðu það,
sagði hann, og það leikandi! Ég man að þegar ég hlust-
aði á lýsingar afa fékk ég gæsahúð; þá kviknaði ein-
hver neisti sem aldrei hefur slokknað."
Gunnar Marel fór fyrst að hugsa um að smíða vík-
ingaskip þegar hann tók þátt í Gaia-leiðangrinum sem
farinn var árið 1991. Honum þótti ísland ekki fá þá at-
hygli sem það átti skilið þegar sá leiðangur var far-
inn. „Ég haföi hugsað frá tíu ára aldri um að smíða
víkingaskip. Ég fékk síðan tækifæri árið 1994 þegar
Árni Sigfússon, þáverandi borgarstjóri, lagði fyrstu
tíu milljónirnar í íslending. Þær milljónir endurgalt
ég síðan með því að sigla með skólabörn fram til árs-
ins 2000. Ég var strax ákveðinn í því að sigla íslend-
ingi til Ameríku og smíðaði hann með það í huga. Mér
fannst það skylda min því ég væri líklega sá eini sem
vissi hvernig ætti að smíða víkingaskip og sigla því.
Mér fannst það skylda mín gagnvart landi og þjóð að
ljúka því verkefni."
Þú hefur komið að hverri spýtu í skipinu, þetta hef-
ur verið starf þitt frá árinu 1994?
„Já, ég hef dregið fram lífið með skipinu síðustu
átta árin þótt það hafi oft verið mjög dapurt. Og aldrei
jafn dapurt og nú þegar maður er bókstaflega að missa
allt.“
Engin svik
Skipið lagði upp frá Reykjavíkurhöfn 17. júní árið
2000. Þaðan var förinni heitiö til Grænlands með við-
komu í Búðardal og Ólafsvík. 1 allt kom leiðangurinn
við í 25 höfnum á leiðinni til Bandarikjanna.
„Eftir því sem líður frá leiðangrinum sé ég betur og
betur hversu mikið var færst í fang. Þetta var mikið
átak. Það var gríðarleg keyrsla á mannskapnum og
aldrei friður. Við reyndum að sofa og hvíla okkur á
sjónum milli hafna. Það var eini timinn sem okkur
gafst til að slaka á því þegar við vorum í höfn var
aldrei friður. Ég er enn í dag að jafna mig. Þetta hefur
verið eitt samfellt átak frá 1994, hefur legið á mér alla
tíð siðan og enn hef ég ekki lokiö dæminu."
Nú er leiðangurinn búinn og skipið hefur lokið hlut-
verki sínu í augum margra. Nú situr fátt eftir nema
sagan og skuldir?
„Smíðaskuldirnar sitja eftir og þær skuldir sem urðu
til í tengslum við leiðangurinn. Það á ég mjög erfitt
með að sætta mig við. Ég á hins vegar mjög erfitt með
að angra stjórnvöld með því, það er minn Akkilesar-
hæll. Þetta eru um 12 milljónir og söluverð skipsins
hækkar sem því nemur. Ef ég hefði ekki þessar skuld-
ir á bakinu væri ég ekki í neinum vandræðum með að
selja skipið. En ég verð að standa skil á þeim skuldum.
Það er mitt verkefni þessa dagana."
En það hefur enginn svikið þig?
„Nei, nei. Samningurinn milli mín og Landafunda-
nefndar var algjörlega naglfastur. Báðir stóðu við
hann. Ég hallast æ meir að því að þetta verkefni hafi
verið of stórt fyrir nefndina. Hún hafði 370 milljónir til
að deila út til verkefna ársins 2000. Af þeim peningum
runnu 57 milljónir króna til íslendings. Þegar skrifað
var undir samninginn lá samt ljóst fyrir að þessi upp-
hæð myndi ekki duga okkur alla leið. Ég fór fram á það
að fá frjálsar hendur með það að fjármagna leiðangur-
inn betur. Til þess að sjá eðlilega afkomu varð heildar-
upphæðin að vera um 80 milljónir króna. Ég fór því út
af örkinni til að reyna að ná saman meiri peningum
hér heima og erlendis en það gekk ekki betur en svo að
við stóðum uppi með 60 milljónir króna við brottför.
Það hreinlega nægöi ekki.“
Þú ert fjölskyldumaður?
„Já.“
Þetta var langur leiðangur og dýr. Er þetta ekki mik-
ið álag á fjölskylduna?
„Jú, ég á ekki minnst að þakka konunni minni. Hún
hefur staðið við hlið mér allan tímann. Við vorum ný-
lega byrjuö saman þegar ég byrjaði að smíða íslending
þannig að það var ljóst frá byrjun. Og það hefði ekkert
getað snúið mér við í þeirri ætlun minni að sigla hon-
um til Ameríku. Ég var brjálæðislega ákveðinn að
klára það verkefni."
Þjóðhetja í fjóra mánuði
Nú þarft þú um 40 milljónir til að komast yfir erfið-
an hjalla jog á sama tíma stefnir ríkisstjórnin á að veita
deCODE 20 milljarða ríkisábyrgð. Hvernig líður þér?
„Ég hef fullan skilning á þessu. Það var Landafunda-
nefnd sem stóð að verkefninu og ríkið á endanum. Auð-
vitað á ríkið að klára þetta, koma skipinu heim og
hætta þessu veseni. Skipið á hvergi annars staðar
heima en hér á íslandi. Mér finnst ótrúlegt fálæti gagn-
vart íslendingi en finn þó fyrir miklum áhuga hjá al-
menningi. Þó ég segi sjálfur frá þá er íslendingur orð-
inn einn af okkar hornsteinum. Árið 3000 mun verða
minnst 2000 ára siglingarafmælis Leifs Eiríkssonar og
Bjarna Herjólfssonar. Þá verður líka minnst 1000 ára
siglingarafmælis Islendings. Það er alveg klárt. Þess
vegna verður íslendings minnst allar þær aldir þar á
milli. Ef ekkert hrikalegt kemur fyrir heiminn mun
þessi sigling verða það sem fólk man eftir. Við flugum
hvorki né flutum til íslands á bókum, við komum með
víkingaskipum og það er ekki til sýnishorn af neinu
slíku héj- á landi. Þetta voru ótrúlega fullkomin farar-
tæki sem náöu 15-20 mílna hraða sem þykir mjög gott
á nýtískú skipum.“
Árið 2000 varstu þjóðhetja í fjóra mánuði og ráða-
menn minntust á þig í flestum hátíðarræðum sínum.
Núna fer minna fyrir þér.
„Þetta er alveg skiljanlegt. Það myndast alltaf tóm
eftir svona merkilegt ár. Eftir því sem árin líða verður
þessi sigling meira inni í vitund fólks. Þó að menn
skilji það ekki núna þá uppgötvast það, kannski seint
og um síðir, að þetta var merkilegur atburður í okkar
sögu sem ber að hlúa að.“
Það hlýtur að vera óvenjulegt fyrir skipasmið úr Eyj-
um að verða allt í einu augljós hluti af Islandssögunni
og fá alla þá athygli sem almenningur og fjölmiðlar
veittu þér í leiðangrinum.
„Jú, auðvitað var það mjög sérkennilegt og mikiö
upplifelsi. Þetta var einn af þeim hlutum sem ég hafði
gert mér grein fyrir löngu áður. Þess vegna var ég mjög
argur í baráttunni sem þurfti til að fá Landafundanefnd
til að skilja að þetta væri mikiö mál sem myndi vekja
heimsathygli. Mér þykir mjög vænt um Einar Bene-
diktsson, formann Landafundanefndar. Hann stóð á
bak viö siglinguna frá upphafi til enda. Ég fékk orku
frá honum allan tímann og hann var minn bakhjarl og
helsti stuðningsmaður í landi. Ég held að þegar öllu er
á botninn hvolft hafi Landafundanefnd ekki ráðið við
þetta.
En athyglin, já. Viö vorum allir svipaðir í áhöfninni,
ólumst upp saman í Eyjum og gengum i gegnum súrt og
sætt. Það var auðvitað gaman í bland við ótrúlega erf-
iðleika. Það var óneitanlega sérkennilegt fyrir
peyjalubba úr Eyjum að sigla með Danadrottningu,
prinsa og forseta. Þessu gleymir maður aldrei."
Eitthvert spínat í Eyjum
Það hlýtur aö hafa verið góð tilfinning að koma til
Grænlands eftir siglinguna frá Islandi?
„Já, við lentum í miklum erfiðleikum á leiðinni. Þá
upplifði ég erfiðustu tíu tíma sem ég hef lifað, þessir tíu
tímar í ísnum. Þegar við sigldum inn Eiríksfjörðinn
fékk ég gæsahúð, vitandi það að fyrir þúsund árum
sigldi Leifur Eiríksson og Eiríkur rauði á svipuðum
skipum þar inn.“
Hvað hugsar maður í svona háska?
„Maður hugsar bara um að komast út án þess að
drepast. Ég veit ekki viö hvaö er hægt að líkja þessu.
Þetta er versta andlega álag sem hægt er að verða fyr-
ir. Ég get ekki ímyndað mér að hægt sé að upplifa meiri
pressu."
„En athyglin, já. Við vorum
allir svipaðir í áhöfninni, ól-
umst upp saman í Eyjum og
gengum í gegnum súrt og sœtt.
Það var auðvitað gaman í
bland við ótrúlega erjiðleiha.
Það var óneitanlega sérkenni-
legt jyrir peyjalubba úr Eyjum
að sigla með Danadrottningu,
prinsa ogforseta. Þessu gleym-
ir maður aldrei. “
Þú barst auðvitað ábyrgð á þínum skipverjum.
„Já, og oft þótti mér spurning hvort þetta myndi haf-
ast eða ekki. En það ótrúlega gerðist að við náðum
skipinu út án þess að það laskaðist."
Nú myndi leiðangur eins og þessi væntanlega flokk-
ast undir ævintýramennsku. Hefur slíkt loðað við þig
lengi? Er það sprangið í Eyjum sem gerir þetta að verk-
um?
„Það er eitthvert spínat í Eyjum, hvort það eru fjöll-
in eða eitthvað annað. Maður elst upp við það í Eyjum
að storka örlögunum: vera utan í klettum sprangandi
og prílandi. Þegar ég var að alast upp var lífið meira og
minna ögrun; þeir sem voru hugaðir og djarfir voru
bestu mennirnir. Mér finnst það hrós að vera kallaður
ævintýramaður því þeir eru uppfinningasamir og djarf-
ir og óhræddir við að kanna nýja hluti. Ég tel þó að ég
tilheyri raunsæjum hópi ævintýramanna. Ég held að
mikið sé til af ævintýramönnum og það þarf alltaf að
vera til mikið af slíkum mönnum."
„Þá er það bara hamarinn“
Hvað ertu að fást við þessa dagana?
„Ég hef í rauninni sáralítið getað gert. Ég hef ekki